Paris. Bibliothèque nationale de France, Département des manuscrits, Latin 3345

Référentiel d'autorité Biblissima : https://data.biblissima.fr/entity/Q63337

  • Titres attestés :
    • Albertanus, causidicus Brixiensis
    • S. Petrus Damiani
  • Autre forme de la cote :
    • Paris. Bibliothèque nationale de France, Département des manuscrits, Latin 3345
    • Paris. BnF, Latin 3345
  • Conservé à : Paris. Bibliothèque nationale de France, Département des manuscrits
  • Langues : latin
  • Auteur : Albertano da Brescia (12..-1270) | Pierre Damien (saint, 1007-1072)
  • Date de fabrication :
  • Support : Parchemin.
  • Composition :
    • I-60 ff. à 2 colonnes.
  • Format :
    • 320 × 215 mm.
  • Aspects codicologiques :
    • F. 1-5. ALBERTANUS causidicus BRIXIENSIS. « Incipit liber Albertani de Doctrina dicendi et tacendi. Initio, medio ac fini nostri tractatus adsit gratia sancti Spiritus. Amen. Quoniam in dicendo multi errant... — ... Deum insuper exora, qui mihi donavit predicta tibi narrare, ut ad eterna gaudia nos faciat pervenire. Amen. Explicit liber de Doctrina dicendi et tacendi ab Albertano, causidico Burino [sic] de ora Sancte Agathe, compositus et compillatus sub anno Domini MCCXLV° de mense decenbris » (T. Sundby, Della vita e delle opere di Brunetto Latini, trad. R. Renier, Florence, 1884, 479-506) ; cf. ms. cit., f. 1-5v ;F. 5-19v. « ... Incipiunt rubrice Libri consolationis et consilii ». [Prologue] : « Quoniam multi sunt qui in adversitatibus et in tribulationibus taliter affliguntur...» (5) ; « Quidam juvenis, Melibeus nomine, vir potens et dives... — ... cum gaudio et letitia recesserunt. Explicit Liber consolationis et consilii quem Albertanus, causidicus Brixiensis de hora Sancte Agathe, compillavit atque composuit sub anno Domini MCCXLVI in mensibus aprilis et madii » (ms. B de T. Sundby, Albertani Brixiensis Liber consolationis et consilii, Londres, Chaucer Society, 1873) ; cf. ms. cit., f. 6-21 ;F. 19v-49v. « Incipit liber de Amore et dilectione Dei et proximi et aliarum rerum et de forma vite. Liber primus. Initium mei tractatus sit in nomine Domini, a quo cuncta bona procedunt... Quanto amore quantaque dilectione... — ... valeas pervenire » (19v-23v) ; « Liber secundus de amore et dilectione proximi... Habito tractatu de amore Dei... tractandum est de amore et dilectione proximi... ut s. Johannes in epistola sua dixit... — ... gaudere » (23v-36) ; « De amore aliarum rerum corporalium libertertius. Tractatu habito de amore et dilectione proximi... Sciendum est quod res alie dicuntur corporales... — ... procures » (36-44) ; [L. IV] : « De dilectione et amore rerum incorporalium... Premisso tractatu de amore et dilectione rerum corporalium... Justitiam vehementer diligere debes... — ... ad regnum celorum satage pervenire, ad quod ille nos perducat qui sine fine vivit et regnat. Explicit liber de Amore et dilectione Dei et proximi et aliarum rerum et de forma vite quem Albertanus, causidicus Brixiensis de hora Sancte Agathe, compillavit ac scripsit, cum esset in carcere domini imperatoris Federici in civitate Cremone, in quo positus fuit cum esset capitaneus [blanc] ad defendendum locum ipsum ad utilitatem communis Brixie, anno Domini M°CCXXX°VIII, de mense augusti, in die s. Alexandri, quo obsidebatur civitas Brixie per eumdem imperatorem, indictione XI. Amen » (44-49v) (correspond au premier des trois traités édités en dialecte florentin : Tre trattati d'Albertano giudice da Brescia..., Florence, 1610) ; cf. ms. cit., f. 22-51v ;F. 49v-59v. Sermones. « Hic est sermo quem Albertanus, causidicus Brixiensis de Sancta Agatha, composuit et edidit inter causidicos Januenses et quosdam notarios super confirmatione vite illorum, tempore domini Manuelis de Madio, potestatis Januensis, currente MCCXLIII, in domo vir[i]darii domini Petri de Nigro, causidici, in die s. Nicholai. Congregatio nostra sit in nomine Domini... Licet a Sapiente dictum sit : Inter sapientes non adicias loqui... » (L. F. Fè, Sermone inedito di Albertano, giudice di Brescia, Brescia, 1874, 33-47, avec variantes) (49v-51v) ; — « Sermo factus super illuminatione et super spirituali et corporali refectione, et que sint neccessaria in refectione... Orate Deum, fratres, ut misterio [sic pro : ministerio] sue sanctitatis... » (M. Ferrari, Brescia, s. d. [1955], 1-15) ; cf. ms. cit., f. 53-55 (51v-53v) ; — « Incipit sermo secundus quem Albertanus, causidicus Brixiensis, composuit et edidit inter Fratres Minores et causidicos Brixienses, in congregatione quam faciunt more solito. In nomine Domini, amen. Fratres mei, ad honorem Dei et refectionem pauperum... » (ibid., 17-34) ; cf. ms. cit., f. 55v-57v (53v-56) ; — « Sermo factus ad cognoscendum que sunt neccessaria in convivio, et quomodo debeamus intelligere super egenos et pauperes, secundum Prophetam dicentem : Beatus qui intelligit super egenum et pauperem... Domine, labia mea aperies... Congregatio nostra sit in nomine Domini... » (ibid., 35-53) ; cf. ms. cit., f. 58-58v (56-58v) ; — « Hic est sermo quem Albertanus, causidicus de Sancta Agatha, composuit et edidit inter causidicos Brixienses apud Fratres Minores congregatione solita, sub MCCL in media quadragesima. Sermo Albertani super doctrina timoris Domini. Rogate Deum, fratres, ut ministerio sue sanctitatis tribuat... — ... valeamus scandere regnum Dei, ad quod ille nos conducat qui sine fine vivit... » (ibid., 55-64) ; cf. ms. cit., f. 58v-59 ; « Expliciunt sermones. Amen » ; sur ces sermons, cf. ibid., I-VI et L. F. Fè, op. cit., 29 (58v-59v)F. 60-60v. S. PETRUS DAMIANI, [Carmen CCXXII] De omnibus ordinibus. « Episcopi, attendite//, Dei verba discernite//... — ... Regnetis super ethera//. Amen. Expliciunt rithimi [sic] domini Petri Damiani, heremite et episcopi, de omnibus ordinibus. Amen » (P. L., CXLV, 974-977) ; cf. ms. cit., f. 59-59vÉcriture italienne. Initiales rouges et bleues à filigranes et à antennes. Rubriques. Pieds-de-mouche. — Réclames à chaque cahier ; languettes, signets de parchemin, f. 20 et 24. — Quelques corrections et additions contemporaines. — Au bas du f. 1, préalablement gratté et lavé, le blason des Visconti a été peint en deux exemplaires, sans doute vers la fin du XIVe s., encadrant un cartouche peint contenant le heaume surmonté du cimier à la guivre ; ces marques de provenance sont encadrées de rinceaux multicolores ajoutés à la même époque ; cf. E. Pellegrin, La Bibliothèque des Visconti et des Sforza, A 260, p. 131, et Delisle, Cab. des mss., I, 126. — Au f. de garde Iv (dont seule subsiste la moitié supérieure), de deux mains du XVIe s., mention : « Ex theologia », et table sommaire du contenu du volume. Fit partie de l'ancienne librairie de Blois ; cf. Omont, Anciens inventaires, I, 58 n° 406 et 164 n° 144.I-60 ff. à 2 colonnes.320 × 215 mm.
  • Reliure :
    • Demi-reliure chagrin rouge au chiffre de Louis-Philippe. Titre au dos : « Albertanus de doctrina dicendi et tacendi ». Tranches dorées.

Collection IIIF

Manifestes IIIF dans cette collection

Type de numérisation non spécifié

Numérisation intégrale

Intervenants

Sujets et thèmes

Source des données : BnF Archives et manuscrits

  • Congregatio nostra sit in nomine Domini... Licet a Sapientia dictum sit : Inter sapientes non adjicias loqui...

    f. 49v

    Incipit du lemme biblique

    Domine, labia mea aperies... (Ps. L, 17).

    Incipit

    Congregatio nostra sit in nomine Domini...

    f. 56

    Episcopi, adtendite // Dei verba discernite //...

    f. 60

    Fratres mei, ad honorem Dei et refectionem pauperum...

    f. 53v

    Habito tractatu de amore Dei et dilectione illius, tractandum est de amore et dilectione proximi...

    f. 23v

    Initium mei tractatus sit : In nomine Domini a quo cuncta bona procedunt...

    f. 19v

    Justitiam vehementer diligere debes...

    f. 44

    Orate Deum, fratres, ut mysterio suae sanctitatis...

    f. 51v

    Praemisso tractatu de amore et dilectione rerum corporalium et temporalium, videndum est de amore et dilectione rerum incorporalium...

    f. 44

    Quanto amore quantaque dilectione...

    f. 19v

    Quidam juvenis, Meliboeus nomine, vir potens et dives...

    f. 5

    Quoniam in dicendo multi errant...

    f. 1

    Quoniam multi sunt qui in adversitatibus et tribulationibus taliter adfliguntur...

    f. 5

    Rogate Deum, fratres, ut ministerio suae sanctitatis tribuat...

    f. 58v

    Sciendum est quod res aliae dicuntur corporales, aliae incorporales...

    f. 36

    Tractatu habito de amore et dilectione proximi, nunc videndum est de amore et dilectione aliarum rerum...

    f. 36

    Incipit du lemme biblique

    [...] Ut sanctus Johannes in epistola sua dixit : Et omnis qui diligit... (cf. I Joh. IV, 7).

    Incipit

    Et alibi etiam dixit : Si quis dixerit quoniam diligo Deum... (I Joh. IV, 20-21)...

    f. 23v

    ALBERTANUS, causidicus BRIXIENSIS -- De Amore et dilectione Dei et proximi et aliarum rerum et de forma vitae liber
    ALBERTANUS, causidicus BRIXIENSIS -- Consolationis et consilii liber
    ALBERTANUS, causidicus BRIXIENSIS -- De Doctrina dicendi et tacendi
    ALBERTANUS, causidicus BRIXIENSIS -- Sermones
    BLOIS (Loir-et-Cher) -- Librairie. Possesseur
    DÉCORATION -- Décoration italienne (XIVe s.)
    DÉCORATION -- Encadrement de couleur bleu et rouge (XIIIe et XIVe s.)
    DÉCORATION -- Encadrement peint et or (XIVe s.)
    DÉCORATION -- Initiales filigranées (XIIIe et XIVe s.)
    Écriture -- italienne (XIVe s.)
    MILAN (Italie). Ducs -- Possesseurs
    PETRUS DAMIANUS (s.) -- Carmen CCXXII de omnibus ordinibus
    RELIURE -- Reliures au chiffre de Louis-Philippe
    RELIURE -- Éléments annexes Tranches dorées
    Signets -- de parchemin
    VISCONTI (famille) -- Armoiries

Source des données