Paris. Bibliothèque nationale de France, Département des manuscrits, Latin 2873A

Référentiel d'autorité Biblissima : https://data.biblissima.fr/entity/Q63154

  • Titre attesté :
    • Hilduinus, Vita sancti Dionysii ―― Vita sancti Germani Autissiodorensis ―― Paschasius Radbertus, Sermo sancti Ieronimi presbyteri ad Paulam et Eustochium de assumptione sanctae Dei genitricis Mariae ―― Sophronius interprete Paulo Diacono, Vita sanctae Mariae Aegyptiacae ―― Apparitiones archangeli Michaelis.
  • Autre forme de la cote :
    • Paris. Bibliothèque nationale de France, Département des manuscrits, Latin 2873A
    • Paris. BnF, Latin 2873A
  • Conservé à : Paris. Bibliothèque nationale de France, Département des manuscrits
  • Langues : latin
  • Auteur : Hilduin (07..-0842?) | Paschase Radbert (saint, 0790?-0865?) | Sophrone de Jérusalem (saint, 055.?-0639) | Hincmar (0806?-0882) | Constance de Lyon (0410?-04..) | Lucien de Caphargamala (03..-04..)
  • Date de fabrication :
  • Lieu de fabrication :
  • Écriture :
    • Écriture minuscule caroline d’au moins trois mains principales : A (f. 1-47), B (f. 48-116) et C (f. 117-121).
  • Décoration :
    • Initiales décorées à rinceaux et palmettes sur fond réservé, partiellement colorées en rouge : f. 1r Chludowicum (7 lignes) ; f. 3r Domino (9 lignes) ; f. 14r Post (17 lignes) ; f. 42r Stephanus (11 lignes). Initiales à rinceaux, partiellement colorées en rouge sur fond bleu et vert : f. 48r Domino (8 lignes), à l’encre rouge ; f. 48v Domino (12 lignes) ; f. 49r Vir (6 lignes) ; f. 49v Plerique (10 lignes) ; f. 50v Eautissioderensis (5 lignes) ; f. 62v Interea (12 lignes) ; f. 75r Cogitis (7 lignes) ; f. 106v Memoriam (8 lignes) ; f. 110v Postquam (7 lignes).
      Initiales de couleur à l’encre rouge. Rubrique initiale (f. 1r) en capitales à lignes alternées rouges et brunes ; autres rubriques à l’encre rouge.
  • Support : Parchemin.
  • Composition :
    • 121 ff., précédés et suivis par une garde en papier marbré et deux gardes en papier.
  • Dimensions :
    • 202 x 160 mm (justif. 154 x 122 mm).
  • Aspects codicologiques :
    • 17 cahiers s’ouvrant sur le côté poil, tous quaternions sauf les cahiers 6 (f. 41-47, un ternion auquel un f. a été ajouté, f. 44), 14 (f. 104-105, un binion manquant des deux derniers feuillets), 15 (f. 106-115, un quinion s’ouvrant sur le côté chair), 16 (f. 116, un feuillet isolé) et 17 (f. 117-121, un binion plus un f. ajouté, f. 121). Foliotation moderne en chiffres arabes à l’encre noire sur la marge supérieure externe du recto.
    • France (Lorraine ?)121 ff., précédés et suivis par une garde en papier marbré et deux gardes en papier202 x 160 mm (justif. 154 x 122 mm).
  • Réglure :
    • Réglure à la pointe sèche sur le côté poil, Rand « new style » (Muzerelle 2-2/0/2-2/J) ; 21 longues lignes.
  • Reliure :
    • Reliure du XVIIe siècle sur ais de carton en maroquin rouge aux armes royales ; dos à cinq nerfs au chiffre royal ; titre au dos en lettres dorées : « Hilduini Aeropagit. et alia ». Tranches jaspées de rouge. Contregardes en papier marbré ; gardes en papier marbré (I et III’) et en papier (II-III et I’-II’).
  • Estampille :
    • Aux f. 1r et 121v, estampille de la « Bibliotheca Regia » identique au modèle Josserand-Bruno n° 2 (XVIIe siècle).

Présentation du contenu

Source des données : BnF Archives et manuscrits

  • F.1r-43v : Hilduinus, Vita sancti Dionysii :
    F. 1-3r : Epistola Ludovici ad Hilduinum, inc. « Quantum muneris atque praesidii… », expl. « …sive lectione conloquimur » (BHL 2172 ; éd. Dümmler, ms. P ; MGH. in Quart. Epp., 5, p. 325-327).
    F. 3r-11v : Rescriptum, inc. « Exultavit cor meum… », expl. » ...in aeterna felicitate, per eundem Dominum… » (BHL 2173 ; éd. Dümmler, ms. P ; MGH. in Quart. Epp., 5, p. 327-335).
    F. 11v-13r : Epistola Hilduini abbatis, inc. « Cum nos Scriptura… », expl. « …cum pietate et gratia memor nostri » (BHL 2174 ; éd. Dümmler, ms. P ; MGH. in Quart. Epp., 5, p. 335-337).
    F. 13r-41r : Hilduinus, Passio Dyonisii, inc. « Incipit passio Sanctissimi Dionysii… Post beatam ac salutiferam… », expl. « …ut par erat amisit. Regnante Domino… » (BHL 2175 ; P.L. 106, 23-50).
    F. 41v-43v : Revelatio, inc. « Incipit revelatio… Sicut nemo se debet iactare… », expl. « …in scola Grecorum appellare fecit, ad honorem et memoriam pretiosissimi Dyonisii… » (BHL 2176 ; P.L. 89, 1022-1024).

    F. 43v : Eugenius Toletanus (ps.), Hymnus de beato Dionysio (mutilé à la fin), inc. « Celi cives adplaudite… » (Chevalier, n° 3473 ; éd. Vollmer, 1905, MGH Auct. Ant. 14, p. 282).

    F. 44r-46v : Hincmarus Remensis, Epistola ad Karolum, inc. «Lecta beati Dionysii passione… », expl. « …migravit ad Dominum, cui est honor… » (BHL 2185).

    F. 46v-47v (addition) : Iudicium casei cum pane, inc. « In Christi nomine incipit oratio a malis furtis reprimendis… », expl. « …in basilica beati Petri apostoli » (éd. K. Hampe, dans Neues Archiv, 23, 1898, p. 382-384).

    F. 48r-75r : Vita sancti Germani Autissiodorensis (BHL 3454) :
    F. 48r-v : Constantinus presbyter, Epistola ad sanctum Pacientem de vita sancti Germani, inc. « Merito inter omnes virtutes… », expl. « …vestra intercessione mereatur. Vale… ».
    F. 48v-49r : Constantinus presbyter, Epistola ad sanctum Censurium, inc. « Prima mihi cura est… », expl. « …sensibus intimetur ».
    F. 49r : inc. « Vir apostolicae recordationis… », expl. « …consequi mereatur ».
    F. 49v-50r : inc. « Plerique ad scribendum sollicitante… », expl. « …quam meminem ».
    F. 50r-v : inc. « Sublimitas celsitudinis vestrae… », expl. « …propulsare studemus » (promesse de prières pour Lothaire, faite par les moines de Saint-Germain d’Auxerre, cf. Delisle, Cabinet des manuscrits, I, p. 5).
    F. 50v-74v : Vita sancti Germani Autissiodorensis, inc. « Eautissioderensis oppidiindigena fuit… », expl. « …cotidianis miraculis vivit et gloria » (BHL 3454, avec plusieurs lacunes).
    F. 74v-75r : Excusatio historiographi, inc. « Ego duplicem veniam... », expl. « …quam nimium ».

    F. 75r-95v : Paschasius Radbertus, Sermo sancti Ieronimi presbyteri ad Paulam et Eustochium de assumptione sanctae Dei genitricis Mariae (mutilé à la fin), inc. « Cogitis me o Paula… », expl. « …et ideo de celo venit sponsus… » (P.L. 30, 122-144 ; epistola 9 attribuée à s. Jérôme, restituée à Paschase Radbert par Lambot dans Revue Bénédictine, 46, 1934, p. 265-282).

    F. 95r-105v : Sophronius, interprete Paulo Diacono, Vita sanctae Mariae Aegyptiacae (mutilé au début et à la fin), inc. « …Ille autem in terram prostratus… », expl. « …indignus est mundus. Haec… » (BHL 5415 ; P.L. 73, 678-688).

    F. 106r : Exaltatio sanctae Crucis (mutilé au début), inc. « …O crux splendidior astris… », expl. « …plurima incrementa » (BHL 4178).

    F. 106v-109v : Apparitio archangeli Michaelis in Monte Gargano, inc. « Memoriam beati Michaelis… », expl. « …hereditatem capiunt salutis, in Christo… » (BHL 5948 ; MGH, SS. Rer. Langobard., 1, p. 541-543).
    F. 109v-110r : De sancto Michaele (mutilé à la fin), inc. « In illas regiones venit dracho… », expl. « gladio ignito… » (récit relatant l’apparition de saint Michel sous la forme d’un oiseau).
    F. 110v-114r : Apparitio archangeli Michaelis in monte Tumba, inc. « Postquam gens Francorum… », expl. « …cum summa exciperet gratulatione » (BHL 5951 ; P.L. 96, 1389-1392).

    F. 114r-116v : Passio sancti Benigni martyris (mutilé à la fin), inc. « Tempore illo vir almificus Benignus… », expl. « …postulans ait : Iesu Christe… » (BHL 1154).

    F. 117r-121v (addition) : Lucianus, Revelatio sancti Stephani protomartyris, inc. « Lucianus in ecclesia Dei… », expl. « … periclitanti seculo aperire dignatus est, Iesus Christus… » (BHL 7851 ; P.L. 41, 807-815, version du ms. de J. Ulimmer).

Intervenants

Anciens possesseurs

Anciennement dans

Historique de la conservation

Source des données : BnF Archives et manuscrits

  • Le manuscrit a été produit peut-être en Lorraine ; il a appartenu à la famille Hurault et a été acheté par le Bibliothèque Royale en 1620, à la mort de Philippe Hurault, évêque de Chartres. Au f. 1r, cotes anciennes « 12 » (cote du catalogue Hurault rédigé par Rigault en 1622), 2045 (Dupuy I) et 4427 (Clément), cette dernière reportée sur le verso de la troisième garde supérieure. Sur le verso de la première garde supérieure, mention du contenu (XVIIIe siècle).

Vie du livre

Source des données