Paris. Bibliothèque nationale de France, Département des manuscrits, Latin 3607

Référentiel d'autorité Biblissima : https://data.biblissima.fr/entity/Q382871

  • Titres attestés :
    • Albertanus causidicus Brixiensis
    • S. Isidorus Hispalensis
  • Autre forme de la cote :
    • Paris. Bibliothèque nationale de France, Département des manuscrits, Latin 3607
    • Paris. BnF, Latin 3607
  • Conservé à : Paris. Bibliothèque nationale de France, Département des manuscrits
  • Langues : latin
  • Auteur : Albertano da Brescia (12..-1270) | Isidore de Séville (saint, 0560?-0636)
  • Date de fabrication :
  • Support : Parchemin. Traces de réglure à la mine de plomb.
  • Composition :
    • 157 ff. précédés et suivis de 2 ff. de garde papier.
  • Format :
    • 200 × 145 mm. (justification 160/150 × 105/100 mm.).
  • Aspects codicologiques :
    • Initiales rubriquées, la première bleue et rouge à filigranes et à antennes, formant bordure (1). Pieds-de-mouche rubriqués. Boutsde-ligne rubriqués, rouge et bleu au f. 1. — 13 cahiers de 12 ff. signés de aI-VI à uI-VI et numérotés au haut de chaque premier f. de II à XIII à partir du f. 13 (2e cahier). Foliotation contemporaine du ms. en chiffres arabes de 1 à 156. Le f. 157 est un f. de garde. — Quelques corrections marginales de la main du scribe. Au f. 157, la table est d'une main du XVe s. — A fait partie de la bibliothèque de Colbert.157 ff. précédés et suivis de 2 ff. de garde papier.200 × 145 mm. (justification 160/150 × 105/100 mm.).
  • Reliure :
    • Demi-reliure maroquin rouge au chiffre de Napoléon III, signée « J. WEBER 1853 ». Titre doré au dos : « ALBERTANUS DE DOCTRINA DICENDI ET TACENDI ».

Présentation du contenu

Source des données : BnF Archives et manuscrits

  • F. 1-10v ALBERTANUS causidicus BRIXIENSIS, « Incipit liber magistri Albertani causidici Brixiensis de doctrina dicendi atque tacendi ». [Prol.] (1) ; « Incipiunt capitula primi libri » (1) ; texte (1v-10v) ; cf. ms. cit., f. 1-5, sans la table ;

    F. 10v-55 « ... Incipiunt rubrice libri consolacionis et consilii » (10v-11v) ; [Prol.] ; cf. ms. cit., f. 5 (12) ; texte, avec de nombreuses interpolations aux c. II (14v et 15v), IV (16v et 17), V (18), IX (19v), X (19v-21v, 22, 23 et 23v), XI (24), XII (25v), XIX (30 et 30v), XX (31), XXVI (32v), XXXII (38), semblables à celles du Bruxelles, Bibl. royale, ms. 2519 ; cf. ms. Latin 3345, f. 5-19v (12-55) ;

    F. 55v-129v Liber de amore et dilectione Dei (éd. Cuneis, 1507). « Incipiunt capitula libri primi de amore et dilectione Dei et proximi et aliarum rerum et de forma vite » (55v) ; L. I : « Incipit liber primus » ; cf. ms. cit., f. 19v-23v (55v-65) ; « Incipiunt capitula libri secundi » (65v-66) ; L. II : « Incipit liber secundus » ; cf. ms. cit., f. 23v-36 (66-96v) ; [L. III] : « De amore et dilectione aliarum rerum corporalium », lié au précédent ; cf. ms. cit., f. 36-44 (96v-115v) ; « Incipit IIIus [sic pro IVus] de amore et dilectione rerum incorporalium ». Prol. et table (115v-116) ; L. IV : « Incipit liber III [sic] » ; cf. ms. cit., f. 44-49v (116-129v). — Sermones. « Sermo compositus ab eodem magistro inter causidicos Januenses et quosdam notarios super confirmatione vite illorum... » ; cf. ms. cit., f. 49v-51v (129v-134) ; — « Sermo factus ab eodem magistro super illuminatione et super spirituali et corporali refectione et que sint neccessaria in refectione... » ; cf. ms. cit., f. 51v-53v (134-139v) ; — « Sermo secundus quem dictus magister composuit... inter fratres Minores Brixienses in congregatione quam faciunt more solito... » ; cf. ms. cit., f. 53v-56 (139v-144v) ; — « Sermo factus ad cognoscendum que sunt neccessaria in convivio et quomodo debeamus intelligere super egenos et pauperes secundum Prophetam dicentem... » ; cf. ms. cit., f. 56-58v (144v-150v) ; — « Sermo editus a dicto magistro inter causidicos super doctrina timoris Domini... » ; cf. ms. cit., f. 58v-59v (150v-153) ; cf. Schneyer, Repert. lat. Serm., I, 84-86, avec liste des incipit et des mss.

    F. 153v-156 S. ISIDORUS HISPALENSIS. « Commentum b. Ysidori ad inventionem beate vite pertinens. O dulce fili, dilige lacrimas, noli differre eas... — ... in libidinem despumare. Explicit benedictus Deus, sublimis et gloriosus. Amen. Te precor, Adonay /Miserere tui Nicholai||Lector amore Dei /Sepe memento mei » ; cf. Synonymorum l. II, P.L., LXXXIII, 851-868 passim et var.

    F. 156v Sentences extraites des Pères : « Cicius venit periculum cum contempnitur... — ... homines formidat ».

    F. 157 Table : « In isto volumine continentur libelli sequentes. Primo liber Albertani... ». — Addition du XVe s.

    F. 156, colophon en vers, avec nom du copiste (?) : « Te precor, Adonay// Miserere tui Nicholai//... ».

Intervenants

Historique de la conservation

Source des données : BnF Archives et manuscrits

  • Provient du Collège de Foix à Toulouse ; cf. Delisle, Cab. des mss., I, 504, n° 163 de la liste des mss. de ce collège envoyés à Colbert le 7 octobre 1680.

Sujets et thèmes

Source des données : BnF Archives et manuscrits

  • Citius venit periculum cum contemnitur...

    f. 156v

    Congregatio nostra sit in nomine Domini... Licet a Sapientia dictum sit : Inter sapientes non adjicias loqui...

    f. 129v

    Incipit du lemme biblique

    Domine, labia mea aperies... (Ps. L, 17).

    Incipit

    Congregatio nostra sit in nomine Domini...

    f. 144v

    Et certe justitiam vehementer diligere debes...

    f. 116

    Fratres mei, ad honorem Dei et refectionem pauperum...

    f. 139v

    Habito tractatu de amore Dei et dilectione illius, tractandum est de amore et dilectione proximi...

    f. 66

    Initium mei tractatus sit : In nomine Domini a quo cuncta bona procedunt...

    f. 55v

    O dulce fili, dilige lacrimas, noli differre eas...

    f. 153v

    Orate Deum, fratres, ut mysterio suae sanctitatis...

    f. 134

    Praemisso tractatu de amore et dilectione rerum corporalium et temporalium, videndum est de amore et dilectione rerum incorporalium...

    f. 115v

    Quanto amore quantaque dilectione...

    f. 55v

    Quidam juvenis, Meliboeus nomine, vir potens et dives...

    f. 12

    Quoniam in dicendo multi errant...

    f. 1

    Quoniam multi sunt qui in adversitatibus et tribulationibus taliter adfliguntur...

    f. 12

    Rogate Dominum, fratres, ut mysterio suae sanctitatis tribuat...

    f. 150v

    Sciendum est quod res aliae dicuntur corporales, aliae incorporales...

    f. 96v

    Te precor Adonay // Miserere tui Nicolai // Lector...

    f. 156

    Tractatu habito de amore et dilectione proximi, nunc videndum est de amore et dilectione aliarum rerum...

    f. 96v

    Incipit du lemme biblique

    [...] Ut sanctus Johannes in epistola sua dixit : Et omnis qui diligit... (cf. I Joh. IV, 7).

    Incipit

    Et alibi etiam dixit : Si quis dixerit quoniam diligo Deum... (I Joh. IV, 20-21)...

    f. 66

    ALBERTANUS, causidicus BRIXIENSIS -- De Amore et dilectione Dei et proximi et aliarum rerum et de forma vitae liber
    ALBERTANUS, causidicus BRIXIENSIS -- Consolationis et consilii liber
    ALBERTANUS, causidicus BRIXIENSIS -- De Doctrina dicendi et tacendi
    ALBERTANUS, causidicus BRIXIENSIS -- Sermones
    COLBERT (Jean-Baptiste) -- Possesseur
    DÉCORATION -- Encadrement de couleur bleu et rouge (XVe s., fleurdelysé)
    DÉCORATION -- Initiales de couleur (XVe s.)
    ISIDORUS HISPALENSIS (s.) -- Synonyma. Excerpta
    NICOLAUS -- Copiste (?) (XVe s.)
    RELIURE -- Reliures au chiffre de Napoléon III
    Sentences bibliques, patristiques ou théologiques
    TOULOUSE (Haute-Garonne) -- Collège de Foix. Possesseur
    Vers anonymes latins -- Colophons
    WEBER (J.) -- Reliures signées (XIXe s.)

Source des données