Paris. Bibliothèque nationale de France, Département des manuscrits, Latin 2904

Référentiel d'autorité Biblissima : https://data.biblissima.fr/entity/Q381845

Manifeste IIIF

Présentation du contenu

Source des données : BnF Archives et manuscrits

  • P. I-VII et 259-262 Fragment d'un traité de logique, feuillets rognés laissant un texte incomplet.

    Voir t. III, 407.

    P. 111-118. (fragment édité par E. Kantorowicz, dans Medievalia et humanistica , I (1943), 56-57).

    L'incipit de la p. 111 est : « Crebris vestrae dilectionis dilectissime Petre, fatigatus precibus... ».

    P. 216. Après Ad Macedonium, ajouter [ sic pro Marcellinum].

    P. 217-218. Fragments sur les vices et les vertus : « Octo sunt principalia vitia : Gastrimargia... — ... cunctos decipiunt ». Paraphrase de s. JOHANNES CASSIANUS, collatio V a , cap. II, et X-XI ( P.L. , XLIX, 611 et 621-627). Le texte est différent de celui du ms. Latin 3007 (et non 3117), f. 46.

    P. 221-239. La glose sur Juvénal utilise le commentaire de Guillaume de Conches ; cf. E. M. Sanford, dans Catalogus translationum , I, ed. P. O. Kristeller, Washington, 1960, 193-195.


    P. 1-52 HILDEBERTUS CENOMANENSIS [Epistolae] étudiées et classées par A. Dieudonné, Hildebert de Lavardin, 1898, 148-218, ms. B, éditées dans P. L., CLXXI, 141 ss. : « In me mihi bene complacuit... » Dieudonné n° 40 (1) ; — « Conversione et conversatione tua... » Dieudonné n° 55 (1-2) ; — « Justum est ut adversa... ». Dieudonné n° 13 (2) ; — « Virtuti gratulor... » Dieudonné n° 38 (2) ; — « Pro Willelmo tuo... » Dieudonné n° 27 (2-3) ; — « Commeantium caritas facit... » Dieudonné n° 67 (3) ; — « Non potuit ad nos... » Dieudonné n° 50 (3) ; — « Iterare clamorem... » Dieudonné n° 24 (3-4) ; — « Flabellum tibi misi... » Dieudonné n° 34 (4) ; — « Petitio vestra quod... » Dieudonné n° 1 (4-5) ; — « Audita presentium latorem... » Dieudonné n° 82 (5) ; — « Ex quo vestra... » Dieudonné n° 58 (5) ; — « Pauca, bone frater,... » Dieudonné n° 2 (5-6) ; — « Fama est episcopos... » Dieudonné n° 3 (6) ; — « Fratrem illum quem diaconatum... » Dieudonné n° 11 (6-7) ; — « Gratulor honori tuo... » Dieudonné n° 84 (7-8) ; — « Difficile est discrete... » Dieudonné n° 85 (8-9) ; — « Si fides actoritati... » Dieudonné n° 25 (9-10) ; — « Non paucis declaratur... » Dieudonné n° 47 (10) ; — « Sicut frequens tribulationum... » Dieudonné n° 17 (10-11) ; — « Attrite frontis est egestas... » Dieudonné n° 80 (11) ; — « Familiare est sapienti... » Dieudonné n° 32 (11-12) ; — « Et dies letus et vultus... » Dieudonné n° 33 (12) ; — « Confrater et filius vester... » Dieudonné n° 62 (12-13) ; — « Maximum duco atque habeo... » Dieudonné n° 53 (13) ; — « Absentia mariti laboriosior... » Dieudonné n° 78 (13-14) ; — « Absentia mariti laboriosior... » Dieudonné n° 79 (14-15) ; — « Preter officium est... » Dieudonné n° 66 (15) ; — « Et vultum et diem... » Dieudonné n° 99 (15) ; — « Ad nos usque decurrit... » Dieudonné n° 7 (15) ; — « Reos tormentis afficere... » Dieudonné n° 14 (15-16) ; — « Confidimus in Domino... » Dieudonné n° 73 (16-21) ; — « Benedictus Dominus Deus Israel... » Dieudonné n° 6 (21) ; — « Doleo frater mi, doleo te... » Dieudonné n° 94 (21-23) ; — « Sicut sanctitatis vestre... » Dieudonné n° 26 (23-24) ; — « Andegavensem pro te conveni... » Dieudonné n° 4 (24) ; — « Consideranti mihi votum... » Dieudonné n° 76 (24-27) ; — « Usu pariter et necessitate... » Dieudonné n° 102 (27-33) ; — « Est apud nos abatia... » Dieudonné n° 45 (33-34) ; — Feliciter sunt miseri... » Dieudonné n° 16 (34-35) ; — « Credimus ignorare te... » Dieudonné n° 22 (35-36) ; — « Successisse confitebor... » Dieudonné n° 42 (37) ; — « Quod te dominam appello... » Dieudonné n° 74 (37-40) ; — « Ne vel deesse justicie... » Dieudonné n° 8 (40-41) ; — « Locor[um] vel temporis incommoda... » Dieudonné n° 83 (41) ; — « Sacerdos presentium lator... » Dieudonné n° 9 (41) ; — « Zelum legis... » Dieudonné n° 31 (41) ; — « Sicut reprimende presumptionis... » Dieudonné n° 60 (41-42) ; — « Sancte conversationis... » Dieudonné n° 28 (42-46) ; — « Plerumque fit ut... » Dieudonné n° 39 (46-47) ; — « Potestati cedit ad gloriam... » Dieudonné n° 18 (47) ; — « Timeo, karissime frater,... » Dieudonné n° 41 (47-48) ; — « In regno quidem nullus... » Dieudonné n° 64 (48-52).

    P. 52-62 « David futura Spiritu previdens... Non omnium est scientia... » (P. L., CLXXI, 947-950, serm. 141) (52-56) ; — « Quantas [corr. pour [C]aritas] commissis vobis... » (ibid., 751-758, serm. 88) (56-62) ; cf. Wilmart, dans Rev. Bénéd., XLVII, 15 n. 2 et 33 n. 4.

    P. 62-110 [Epistolae] « Pasca Domini est... » Dieudonné n° 61 (62-63) ; — « Audivimus et valde letati sumus... » Dieudonné n° 21 (63) ; — « Melius me cucurristis... » Dieudonné n° 19 (64-67) ; — « Cum bene multis... » Dieudonné n° 86 (68-72) ; — « Gaudium mihi exuberat... » Dieudonné n° 75 (72-73) ; — « Ad votorum plenitudinem... » Dieudonné n° 29 (73) ; — « Ad memoriam beati Jacobi... » Dieudonné n° 91 (73-75) ; — « Sicut parvitatem meam... » Dieudonné n° 20 (75) ; — « In lacrimis effluant... » Dieudonné n° 92 ; — « Nunquam felicius... » Dieudonné n° 93 (Sackur, dans M. G., Libelli de lite, II, 667-673 (75-80) ; — « Apostolicis erudimur exemplis... » Dieudonné n° 49 (80-84) ; — « Cum susceperis epistolam... » Dieudonné n° 87 (84-86) ; — « Egredienti tibi de medio... » Dieudonné n° 71 (86) ; — « Promissam beatitudini tue... » Dieudonné n° 65 (86-88) ; — « Beatitudini vestre, reverentissime pater,... » Dieudonné n° 106 (88-89) ; — « Jocunditas mihi et exultatio... » Dieudonné n° 43 (89) ; — « Transfretare tibi, o Regina... » Dieudonné n° 88 ; — « Pueris nostris quibus navigaturis... » Dieudonné n° 30 (90-91) ; — « Carissimus frater noster I. Turonensis archiepiscopus... » [HONORIUS II papa, Epistola 67], (P. L., CLXVI) ; cf. Dieudonné, p. 123 (91) ; — « Quantis tribulationum turbinibus... » Dieudonné n° 97 (91-93) ; — « Factum est, beatissime pater, quod a nobis... » Dieudonné n° 101 (93-94) ; — « Et relatione plurimorum... » Dieudonné n° 51 (94-95) ; — « Quotiens que circa te... — ... per humilitatem... », incompl. Dieudonné n° 72 (95) — « Semper fuit vel opus... » Dieudonné, n° 10 (95-98) ; — « Balsamum ex odore suo... » Dieudonné n° 56 (98) ; — « In adversis nonnullum... » Dieudonné n° 95 (99-100) ; — « Scimus quidem, beate presul... » Dieudonné n° 23 (100) ; — « Fuere qui dicerent... » Dieudonné n° 12 (100-101) ; — « Nota loquor et usu... » Dieudonné n° 89 (101) ; — « Presentium latores... » Dieudonné n° 15 (101-102) ; — « Successisse confitebor si gratie... » Dieudonné n° 42 (102) ; — « Si vera sunt que de commisso... » Dieudonné n° 63 (102-104) ; — « Philosophus ait... » Dieudonné n° 104 (104-106) ; — « Inter amorem hujus mundi... » (P. L., CLXXI, 206, l. I, epist. 25) (106-107) ; — « Litteras ad nos, beatissime pater... » Dieudonné n° 98 (107) ; — « Expectans expectavi... » Dieudonné n° 57 (107-108) ; — « Etsi quantas debemus... » Dieudonné n° 35 (108-109) ; — « Transfretari tibi, o regina... » Dieudonné n° 88 (109-110).

    P. 110, 111-118 HENRICUS FRANCIGENA [Gemma aurea] (ms. Pa d'Odebrecht, dans Archiv für Urkundenforschung, XIV (1936-1937), 233, 242, 245-52, 259-260) : P. 110. Fragment de l'Ars dictandi transcrit au bas de la page et en marge ;

    P. 111-117 Ars avec interpolations : « Petro divino munere Severiane domus M. sacerdoti glorioso E. Francigena... » (analyse et extraits dans Bätow, Die Entwicklung der M. A. Briefsteller, Greifswald, 1908, pp. 30-43) ;

    P. 113 Epistola 31 (éd. Odebrecht 259-260) ;

    P. 117 Début de l'Epistola 1 (ibid., 242) ;

    P. 117-118 Epistolae 7-21 (ibid., 245-52).


    P. 119-144 Gloses sur Lucain : « Intentio hujus auctoris est ostendere incommoda et exitus civilis dissensionis... — ... a loco ubi Dane fuit mutata in laurum. Expliciunt glose Lucani. » ; cf. Hauréau, dans Hist. litt ., XXIX, 580-581 ; E. Matthews Sanford, dans Speculum , IX (1934), 284, 285, 290 n. 1.


    P. 145-152 [S. HIERONYMUS, Liber interpretationis hebraicorum nominum] sans prologue : « Etiopia tenebras vel caliginem... » jusqu'à : « ... Etan cunsummatus [sic] vel susci... » (P. de Lagarde, Onomastica sacra, 27-40).

    P. 153-154 [ALEXANDER NECKAM, Fabulae sex] « Hic incipit Hesopus Apologus primus. De lupo et grue. Ingluvie cogente lupus dum devorat ossa ... » (Ms. R. de Edel. Du Méril, Poésies inédites du M. A., 175-182) ; cf. L. Hervieu, Fabulistes latins, 2e édit., Paris, 1893, 677-678.


    P. 155-162 Sermons : le premier incomplet du début : « ... omnem substantiam suam ... » (155) ; — « Adam ubi es ? Verba hec ad historiam Genesis nos invitant ... » (156-157) ; — « Sapientia edificavit sibi domum ... Bonum est ac jocundum sapientiam edificantem ... » (157-160) ; — « Sederunt principes et adversum me... Vox est martiris ore davitico [sic] prolata... » (160-162).

    P. 163-165 Fragment d'un commentaire sur les Psaumes. Ps. II, incomplet du début : « ... hominum vicissim operanda discussio ... » ; — Ps. III : « Domine quid multiplicati ... Testante regum historia ... ».

    P. 166-170 [S. ISIDORUS HISPALENSIS, Etymologiae, l. IX, c. 5, à L. X, c. 1 § 8] « Heredis nomen inposuit census ... — ... attolens, eo quod se elevet ... » (Lindsay, Etym. libri XX, Oxford 1931).


    P. 171-179 Fragments sur les vices et les vertus, avec quelques références à s. Augustin, s. Grégoire, etc... : « Quid enim prodest homini si peccata luxurie ... — ... nec locus argumento nec auro nec argento ».

    P. 179-180 [ADAM DE SANCTO VICTORE ? Sequentia in inventione sanctae crucis] : « Laudes crucis attollamus ... » (Misset-Aubry, Les Proses d'Adam de St-Victor, Paris (1900), 189-190 n° XVIII) ; cf. Chevalier n° 10360. Prose attr. par N. Weisbein à Hugues Primat, écolâtre d'Orléans, dans Revue du M. A., latin, III (1947), 5-11 ; éd. ibid., 23-26 (ne connaît pas ce ms.).

    P. 180-181 Séquence pour le Vendredi Saint : « Quid ultra tibi facere vinea || mea ... » peut-être de Gautier de Châtillon (Wilmart, dans Rev. Bénéd., XLIX (1937), 164-165) ; cf. Chevalier n° 16680.

    P. 183 Recettes de médecine, fragment : « ... vel satureie. Quod si fortius facere volueris... Polipodium coleram educit ... — ... prout natura videris congruere ».

    P. 184-185 « Oportet dilectissimi ut sacramentorum Christi quibus purificati ... — ... sed modo contra homines omnes fragi[liores] ... » ; cf. ms. Latin 17400, f. 122 ; Hauréau, Notices, V, 262 ; le même morceau se trouve à la fin d'un recueil de sermons de Geoffroy Babion contenu dans le ms. Cambridge, Corpus Christi College, 317.

    P. 186 Traces d'écriture effacée, sur 2 colonnes.


    P. 187-199 [S. ANSELMUS CANTUARIENSIS, De processione Spiritus Sancti] depuis c. 10 : « ... Utriusque, si simul non est de utroque ? ... » (P. L., CLVIII 300-326).

    P. 199 Note sur la sobriété : « Medicina hominum sobrietas ... ».

    P. 200-215 ALCUINUS [Dialogus de dialectica] : « Interrogatio Karoli. Responsio Alcuini de philosophia. De philosophia aliquantulum... » (P. L., CL, 951-976).

    P. 216 S. AUGUSTINUS : « Augustinus Ad Macedonium. Si quis te percusserit... — ... vel premi debuerunt » (C. S. E. L., XLIV, 137-141, epist. n° 138 § 12-14.)

    P. 217-218 Fragments sur les vices et les vertus, sur les cinq sens et extraits des Pères : « Octo sunt principalia vicia. Gastrimargia, id est ventris ingluvies ... — ... cunctos decipiunt » ; cf. ms. Latin 3117, f. 46 ; — « Christus castitas est... » ; — « Magni ingenii est, ut ait quidam, revocare mentem a sensibus... — ... aliquid cogites » ; — « Jeronimus de ocioso verbo. Mens Christo d???dita... ».

    P. 219-220 Fragment de rhétorique : « Illud autem preterea considerare oportebit... — ... paucitas generum in particione observari possit ».

    P. 221-239 Glose sur les six premières satires de Juvénal : « Unde et qualiter et qua utilitate... — ... hujusmodi homines amantur sed sapientes ... » ; cf. Hist. litt., XXIX, 572.

    P. 241-251 Glose sur les Églogues VI et suivantes de Virgile, depuis : « ... dirime ad tempus tuas laudes postpone ... — ... sed esse principem in scribendis bucolicis ».


    P. 253-257 Table des lettres d'Hildebert de Lavardin. — XVIIe s. papier, rapporté sur onglets.

Intervenants

Autres intervenants

Historique de la conservation

Source des données : BnF Archives et manuscrits

  • Provient de l'abbaye cistercienne du Voeu ou du Valasse, au diocèse de Rouen, dont l'ex-libris du XII e s. se trouve à la p. 263 « Liber Sancte Marie de Voto, qui eum abstulerit aut celaverit vel has litteras maliciose deleverit anathema sit » ; cf. mss. A.442, A.517, A.518 de la Bibliothèque municipale de Rouen ; — passa dans la bibliothèque des Bigot ; cf. Delisle, Cab. des Mss ., I, 323, et Bibl. Bigot ., 69.

Sujets et thèmes

Source des données : BnF Archives et manuscrits

  • Incipit du lemme biblique

    Adam, ubi es ? ... (Gen. III, 9).

    Incipit

    Verba haec ad historiam Genesis nos invitant...

    f. 156

    Aethiopia tenebras vel caliginem...

    f. 145

    Audita praesentium latorem et salute qua incolumis es...

    f. 5

    Christus castitas est, caritas est, et qui castitatem lenociniis carnis...

    f. 217

    Conversione et conversatione tua laetatur et exsultat...

    f. 1

    Crebris dilectionis vestrae, dilectissime Petre, fatigatus precibus...

    f. 111

    De philosophia aliquantulum ampla indage disputemus...

    f. 200

    Incipit du lemme biblique

    Domine, quid multiplicati sunt qui tribulant me ? ... (Ps. III, 2).

    Incipit

    Testante Regum historia...

    f. 163

    Heredis nomen imposuit census aeris. Solvit enim tributum auctoris...

    f. 166

    Illud autem praeterea considerare oportebit...

    f. 219

    Ingluvie cogente, lupus dum devorat ossa...

    f. 153

    Intentio hujus auctoris est ostendere incommoda et exitus civilis dissensionis...

    f. 119

    Laudes crucis adtolamus // Nos qui crucis exsultamus//...

    f. 179

    Magni ingenii est, ut ait quidam, revocare mentem a sensibus...

    f. 218

    Medicina hominum sobrietas tota est utilis...

    f. 199

    Mens Christo dedita sic cavet minora quomodo et majora...

    f. 218

    Octo sunt principalia vitia : gastrimargia, id est ventris ingluvies, fornicatio, philargyria, id est avaritia... Quorum sex prima...

    f. 217

    Oportet, dilectissimi, ut sacramentorum Christi quibus purificati...

    f. 184

    Polypodium choleram educit...

    f. 183

    Quid enim prodest homini si peccata luxuriae defleat et adhuc avaritiae...

    f. 171

    Quid ultra tibi facere // Vinea mea...

    f. 180

    Incipit du lemme biblique

    Sapientia aedificavit sibi domum ... (Prov. IX, 1).

    Incipit

    Bonum est ac jucundum sapientiam aedificantem...

    f. 157

    Incipit du lemme biblique

    Sederunt principes et adversum me ... (Ps. CXVIII, 23)

    Incipit

    Vox est martyris ore davidico prolata...

    f. 160

    Incipit du lemme biblique

    Si quis te percusserit in maxillam ... (Mt. V, 39)

    Incipit

    Si verba adtenderimus eorumque proprietati...

    f. 216

    [...] Si verba adtenderimus eorumque proprietati serviendum putaverimus...

    f. 216

    [...] Testante Regum historia psalmus iste quinquagesimo actu posterior est...

    f. 163

    Unde et qualiter et qua utilitate et causa agat iste auctor...

    f. 221

    ADAM DE SANCTO VICTORE -- in inventione sanctae Crucis
    ALCUINUS -- Dialogus de dialectica
    ALEXANDER NECKAM, O.S.A -- Fabulae
    ANSELMUS CANTUARIENSIS archiep. (s.) -- De Processione Spiritus sancti
    AUGUSTINUS HIPPONENSIS ep. (s.) -- Extraits à lui attribués par les mss.
    AUGUSTINUS HIPPONENSIS ep. (s.) -- Epistolae. Excerpta
    BIBLICA -- Vetus Testamentum Psalmi. Commentarii vel expositiones
    BIGOT (famille) -- Possesseur
    Comput -- Notes et extraits de comput
    FLORILEGES PATRISTIQUES -- De Virtutibus et vitiis (tractatus diversi)
    GUALTERUS CASTELLIONENSIS -- Versus in Parasceve
    GUILLELMUS DE CONCHIS -- Commentarius in Juvenalis Saturas (excerpta)
    HENRICUS FRANCIGENA -- Gemma aurea
    HIERONYMUS (s.) -- Extraits à lui attribués par les mss.
    HIERONYMUS (s.) -- Liber interpretationis hebraicorum nominum
    HILDEBERTUS CENOMANENSIS ep. -- Lettre à lui adressée
    HILDEBERTUS CENOMANENSIS ep. -- Epistolae
    HILDEBERTUS CENOMANENSIS ep. -- Sermones
    HONORIUS II, papa -- Epistola
    HUGO PRIMAS, Aurelianensis scholasticus -- Sequentia in inventione s. Crucis
    Hymnes -- Hymnes divers
    ISIDORUS HISPALENSIS (s.) -- Etymologiae (excerpta)
    JESUS CHRISTUS -- Crux (sancta) Hymnus
    JUVENALIS (Decimus Junius) -- Commentarii in opera. Glossae in Saturas
    Logique -- Traités. Fragment
    LUCANUS (M. Annaeus Lucanus) -- Commentarii in opera. Glossae Lucani
    MARCELLINUS -- Lettre de s. Augustin à lui adressée (extrait)
    Médecine -- Recettes Recettes diverses
    RELIURE -- Reliure Peau de porc sur ais de bois
    Rhétorique -- Notes et fragments
    Sens -- Notes, fragments, vers sur les cinq sens
    Sentences bibliques, patristiques ou théologiques
    Sermones inter unius auctoris collectionem -- Sermones singuli
    Sermones inter unius auctoris collectionem -- Communes de uno martyre
    VALASSE (abbaye du), dioc. de Rouen -- Possesseur
    Vendredi saint -- Hymne
    Vertus -- Sur les vices et les vertus
    Vertus -- Sobriété Note
    Vices -- Extraits, notes et sentences sur les vices et les vertus
    Vices -- Florilèges sur les vices et les vertus
    Vices capitaux -- De Octo vitiis principalibus
    VIRGILIUS (P. Virgilius Maro) -- Commentarii in opera In Eglogas VI-VIII glossae

Source des données