Point d'entrée sur le patrimoine écrit du Moyen Âge et de la Renaissance en Occident du VIIIe au XVIIIe siècle
Moteur de recherche de manuscrits et livres anciens numérisés et intéropérables
Plateforme collaborative de gestion de publication des données d'autorité Biblissima
Aide à la lecture et apprentissage des langues anciennes, outils et environnements de travail en XML
Service d’expertise autour des standards IIIF
Référentiel d'autorité Biblissima : https://data.biblissima.fr/entity/Q394311
Manifeste IIIF
Numérisation intégrale
Source des données : BnF Archives et manuscrits
F. 1-116v Homéliaire-légendier de Saint-Bénigne de Dijon ; cf. L. Chomton, Histoire de l'église Saint-Bénigne de Dijon, Dijon, 1900, 436. L'homéliaire débute le ler novembre, date de la fête de tous les saints et en particulier de s. Bénigne. Dans la première partie, une large place est faite à ce saint, pour lequel sont adaptés deux sermons de s. Augustin (19-21v), aux martyrs thébains (13-16v) — jusqu'au milieu du XIe s., le monastère était sous le double vocable de s. Bénigne et de s. Maurice —, et à s. Grégoire de Langres, fondateur du monastère (24v-32). Le sermon pour la translation des reliques de s. Bénigne signale la présence dans l'abbaye des reliques de s. Urbain de Langres (25v). On remarque, au f. 7, la mention d'une lecture ad collationem pour s. Bénigne ; cf. J. Leclercq, dans Revue Mabillon, XXXVI (1946), 2 et n. 1 et F. Dolbeau, dans Hagiographie, cultures et sociétés : IVe-XIIe s..., Paris, 1981, 24, n. 5. Voir aussi F. Dolbeau, dans Revue d'histoire des textes, IX (1979), 193 ; Cod. hag., I, 329-331.
« Sermo domni ODONIS [CLUNIACENSIS] abbatis de s. patre nostro Benedicto. Festiva beatissimi Benedicti sollempnitas... — ...Deus pacis peripsum... » [s. 3] (P.L., CXXXIII, 721-729) ; cf. L. Chomton, loc. cit. (1-4v). — « Sermo in festivitate Omnium Sanctorum. Solemnitas Omnium Sanctorum quante sit dignitatis quanteque celsitudinis... — ...loquitur in auribus vestris... », sermon pour la Toussaint utilisant le sermon Legimus in ecclesiasticis historiis éd. par J. E. Cross, dans Traditio, XXXIII (1977), 105-121 (5-9) : au f. 7-7v, signalé par un titre rubriqué en marge : « Hic incipit sermo s. Benigni ad collationem », long passage consacré à s. Bénigne de Dijon, fêté le ler novembre : « Inter fortissimos athletas Christi emicat almus martyr Benignus (incipit réécrit sur passage gratté )... — ...palmas indeficientium premiorum » (AA. SS., Nov., I, 189) ; cf. copie par Dom Aubrée d'après ce ms. dans ms. Bourgogne 14, f. 2 ; M.-L. Auger, dans Scriptorium, XXXIX (1985), 255, n. 145 ; L. Chomton, loc. cit. ; F. Dolbeau, dans Revue d'histoire des textes, IX (1979), 193 ; — « Passio s. Benigni sacerdotis Christi et martyris. Tempore illo almificus vir Domini Benignus orientalibus... — ...perducat ad veniam... » (AA. SS., Nov., I, 160-162) ; cf. B.H.L., n° 1154 (9v-12). — « Sermo in festivitate ss. martyrum Thebeorum. Sacra hec hodierna sollempnitas, fratres karissimi, nobis est amabiliter... — ...vitam possideamus eternam... » (13-15) ; — « Item sermo unde supra. Hodierna festivitas, fratres karissimi, nos ammonet a presentis vite amore... — ...premiorum in regno celorum... » (15-16) ; — « Item alius sermo. Splendidissimam hujus diei sollempnitatem cum officiosis celebramus obsequiis... — ...et largiente Domino... » ; cf. ms. Vatican, Reg. lat. 493, f. 113-114 (16-16v) ; — « Sermo s. AUGUSTINI ep. In beati hujus martyris Christi sollemnitate de nobis, fratres, sermonem temporis flagitat expectatio devotionis vestre. Intelligitis... — ...qui habitat in te... » [s. 330] (P.L., XXXVIII, 1456-1459, avec incipit différent) (17-18v) ; — « Sermo s. AUGUSTINI ep. » [s. 305] (éd. cit., 1397-1400), avec une brève conclusion sur s. Bénigne, dont le nom est gratté (19-20v) ; — « Sermo s. AUGUSTINI ep. Fratres dilectissimi, ammonent nos eloquia divina... — ...sollempnia reliquit » [s. 65] (éd. cit., 426-430), avec une conclusion adaptée à s. Bénigne, dont le nom est gratté (20v-21v) ; — « Sermo s. AUGUSTINI ep. in natale sanctorum martyrum. Sanctorum Christi martyrum non magna solum... — ...Dominus virtutum... » [s. 285, c. 1-3 et 7] (éd. cit., 1293-1297) (21v-23) ; — « Sermo s. AUGUSTINI ep. Quia festivitatem martyrum, fratres karissimi, celebramus. Laudes ergo... — ...premia pervenire valeamus » [s. 64, excerpta] (C. Lambot, dans Rev. bénéd., LI (1939), 10-14, passim et var.) ; suivi de : « Per tanta gloriosa sanctorum martyrum... — ...mors sanctorum ejus » [s. 329] (P.L., XXXVIII, 1454-1456) (23-24 et 24-24v). — « Sermo [s. Augustini ep. gratté]. Cum plurimorum pro certo sanctorum reliquias in presenti templo... — ...consummationis jocunditatem sibi thesaurizavit », apocryphe, sermon pour la fête de la translation des reliques conservées à Saint-Bénigne (24v-26) ; au f. 25v, ce sermon signale la présence dans l'abbaye des reliques de s. Urbain de Langres : « cujus ossa hic in pace quiescunt » ; cf. L. Chomton, op. cit., 74. — « ...Prologus in vita s. Gregorii Lingonice civitatis ep. » [S. GREGORIUS TURONENSIS, Vitae Patrum. excerpta] ; cf. B.H.L., n° 3665 (26-26v) ; — « ...Vita s. Gregorii [Lingonensis] ep. et conf. Igitur s. Gregorius ex senatoribus... — ...pridie Nonarum Januariarum, adjuvante... », compilation de s. Grégoire de Tours, Vitae Patrum, l. VII, et Historia Francorum, l. III, c. 5 et 19 (AA. SS., Jan., I, 168-170) ; suivie de « Successit huic b. Gregorio in episcopatu Lingonensis ecclesie b. Tetricus... — ...Hec de his dicta sufficiant » [S. GREGORIUS TURONENSIS, Historia Francorum, l. V., c. 5, excerptum] (éd. B. Krusch et W. Levison, dans M.G.H., SS. rer. mer., I/1, Hannoverae, 1951, p. 200, lig. 17-p. 203, lig. 3, avec var. incipit et explicit) ; cf. B.H.L., n° 3665 γ (26v-30v, 32 et 30v-31v ; le texte du f. 32 est à replacer au f. 30v après le signe de renvoi).
« ...Vita s. Marcialis ep. » [PSEUDO-AURELIANUS] ; cf. B.H.L., n° 5552 (32v-47v). — « Vita s. Goaris » (ms. X5 de l'éd. B. Krusch, dans M.G.H., SS. rer. mer., IV, 402-423) ; cf. B.H.L., n° 3565 (47v-53v). — « Passio s. Petri Alexandriae urbis ep. Sanctus igitur Petrus Alexandrie urbis episcopus... — ...mercati sunt hereditatem vite eterne », résumé de B.H.L., n° 6696 ; cf. L. Surius, Historiae seu Vitae sanctorum, Augustae Taurinorum, 1879, XI, 683-688 (53v-54v). — « ...Vita s. ac beatissimi Germani Parisiace urbis antistitis edita a venerabili FORTUNATO ep. Beatus igitur Germanus Parisiorum pontifex... — ...terminum consummavit » ; « Quis vero digne... — ...victor evolavit ad celos... » [c. 1-34 et 73-76] (ms. 5cIb de l'éd. B. Krusch et W. Levison, M.G.H., SS. rer. mer., VII/1, 372-393 et 416-418) ; cf. B.H.L., n° 3468 ; C.P.L., n° 1039 (55-59v et 59v-60v) ; — « ...Translatio corporis s. Germani ep. et conf. Opere precium reor nequaquam silentio... — ...beato Germano medente reversus. Expliciunt... » (ms. 1a de l'éd. partielle, dans M.G.H., Scriptores, XV/1, 5-9) ; cf. ms. Latin 12599, f. 55-88 ; B.H.L., nos 3474-3475 (60v-68v). — « Passio sanctissimi Blasii pontificis Christi. In diebus illis cum imperiali jussione ferveret ubique super christicolas... — ...presidente Agricolao... » (AA. SS., Febr., I, 336-339, avec var.) ; cf. B.H.L., n° 1370 (69-72). — « Passio b. Longini martyris » ; cf. B.H.L., n° 4965 (72-73v). — « Passio s. Margaritae virginis que celebratur XIII Kal. Augusti. Post passionem et resurrectionem gloriosamque ascensionem... — ...ante tribunal Domini... » [PSEUDO-THEOTIMUS] (B. Mombritius, Sanctuarium, 2a ed., Paris, 1910, II, 190-196, avec var.) ; cf. B.H.L., n° 5303 b (74-79). — « ...Vita s. Egydii abbatis atque confessoris. Eo igitur post temporum curricula... — ...degebat Veredemius » ; « Hanc itaque Dominus beato Aegydio dedit... — ...orbis machinam regit » (Anal. Boll., VIII (1889), 103-120, passim, c. 1-16 et, d'après ce ms., c. 24-42) ; cf. B.H.L., n° 95 (79v-82v et 83-90). — « ...Miracula s. Prudentii [Besuensis] levite et martyris atque doctoris. Rethorico fonte detriti... — ...concupiscibilia poma » (AA.SS., Oct., III, 355-358, passim : ordre des miracles modifié) ; cf. Cod. hag., I, 330, n° 13 ; B.H.L., n° 6978, d'après ce ms. (91-97v) ; les miracles sont entrecoupés de pièces de vers ; aux ff. 97-97v, récit de la translation des reliques de s. Prudence de Saint-Étienne de Dijon à Bèze, le 24 septembre 921 : « Non igitur censeo indignum arbitrari... — ...habita indiciis ostendebat » (éd. cit., 363, n.n) (97-97v) ; — « Ymnus ejusdem [s. Prudentii Besuensis] » ; cf. Chevalier, Repert. hymn., nos 9922, 33597, 6276 (97v-98). — « Vita s. Basoli confessoris » [ADSO DERVENSIS abbas (?)] ; cf. B.H.L., n° 1034 (98-105). — « ...Passio s. Baudelii martyris », avec prologue ; cf. B.H.L., n° 1043 (105-108v). — « ...Passio s. Cristophori martyris », avec prologue ; cf. B.H.L., n° 1765, d'après ce ms. (108v-116v).
F. 117-165v [S. GREGORIUS TURONENSIS] « ...Capitula de Virtutibus s. Martini Turonorum patroni atque archiep... Liber Miraculorum s. Martini ep... » (ms. 14 i de l'éd. B. Krusch, dans M.G.H., SS. rer. mer., I/1, Hannoverae, 1885, 584-661) ; cf. B.H.L., n° 5618 ; C.P.L., n° 1024.
F. 166-173v « ...De Concordia testimoniorum s. Gregorii pape urbis Rome. Paulus servus Jhesu Christi... (Rom. I, 1). In Evangelio secundum Johannem (XV, 15) : Jam non dicam vos servos... Quid est quod magister... — ...Nunc autem et flens [dico inimicos...] » ; « ...In Genesi interrogatio : Et vidit Deus (Gen. I, 31)... — ...ante acta non imputarentur. Finit », incomplet par suite de la perte de 2 ff. après le f. 169 (éd. I. Fransen, dans Rev. bénéd., LXXIII (1963), p. 247-257, qu. I-XIII, lig. 3 et p. 263-273, qu. XXI, lig. 2-qu. XXXIV, lig. 12) ; cf. C.P.L., n° 1717 (166-169v et 170-173v).
F. 174-180v Vitae sanctorum. « Passio beatissimorum martyrum Lucie et Geminiani, mense Septembrio, die Xmo VIto. Imperante Diocletiano et Maximiano septies... — ...sub die sexto decimo mensis Septembris... » ; cf. B.H.L., n° 4985 ; C.P.L., n° 2203 (174-179v). — « Passio b. Sabine martiris Christi » ; cf. B.H.L., n° 7407 ; C.P.L., n° 2234 (179v-180). — « Facta vel passio b. Felicis martyris atque pontificis urbis Rome. Fuit temporibus Constantii filii Constantini magni... — ...habitavit in prediolo suo [qui est via...] », incomplet par suite de la perte d'un f. (B. Mombritius, op. cit., I, 550-551 ; ms. XVIII de l'éd. G. N. Verrando, dans Revista di storia della Chiesa in Italia, XXXV (1981), 122-123, lig. 1-35) B.H.L. n° 2857 (180-180v).
A fait ensuite partie de la bibliothèque de Philibert de La Mare.
Agnoscit fides vestra, fratres dilectissimi, granum quod in terra cecidit...
f. 19
Beatus igitur Germanus Parisiorum pontifex, territorii Augustodunensis indigena...
f. 55
Cum plurimorum pro certo sanctorum reliquias in praesenti templo Dei, fratres carissimi, conditas noveritis...
f. 24v
Egregiae sanctitatis viri quos palma perfectae beatitudinis...
f. 26
Eo igitur post temporum curricula quo salutifera solis mundo effulsere lumina...
f. 79
Festiva beatissimi Benedicti sollemnitas Christo Domino propitiante refulget...
f. 298
Festum sacrati martyris // Indicit annus versilis // Quo scandidit caelestia//...
f. 97v
Fratres dilectissimi, admonent nos eloquia divina quae lecta sunt...
f. 20v
Fuit quidam miles centurio nomine Longinus...
f. 72
Fuit temporibus Constantii, filii Constantini magni principis, Liberius quidam papa...
f. 180
Hodierna festivitas, fratres carissimi, nos admonet a praesentis vitae amore disjungi...
f. 15
Igitur beatus Basolus Aquitania provincia inclito parentum germine...
f. 98
Igitur sanctus Gregorius ex senatoribus primus comes institutus...
f. 26v
Illustrissima igitur Sabina colligens reliquias sanctae et intactae virginis...
f. 179v
Imperante Diocletiano et Maximiano septies in urbe Roma...
f. 174
In beati hujus martyris Christi sollemnitate de nobis, fratres, sermonem temporis flagitat exspectatio...
f. 17
In diebus Childeberti, regis Francorum, filii Chlodovei, erat vir venerabilis nomine Goar...
f. 47v
In diebus illis cum imperiali jussione ferveret ubique super christicolas...
f. 69
[...] In Evangelio secundum Johannem (XV, 15) : Jam non dicam vos servos... Quid est quod magister...
f. 166
Inter fortissimos athletas Christi emicat almus martyr Benignus...
f. 7
Justitiae dono meruit qui jure vocari // Praepollens Domini martyr Prudentius ipse//...
Laudabillima Christi martyrum certamina jucundissimum pro certo videtur...
f. 108v
Miracula illa quae Dominus Deus noster per beatum Martinum antistitem suum in corpore positum...
f. 117v
Munera quid sileas divino pignore lata//...
f. 92v
Operae pretium reor nequaquam silentio praeterire...
f. 60v
Paulus servus Jesu Christi... (Rom. I, 1).
In Evangelio secundum Johannem (XV, 15) : Jam non dicam vos servos... Quid est quod magister...
Per tanta gloriosa sanctorum martyrum gesta quibus ubique...
f. 24
Post passionem et resurrectionem gloriosamque ascensionem Domini nostri Jesu Christi in caelum ad Deum Patrem suum...
f. 74
Praedicante Domino nostro Jesu Christo apud Judaeam in tribu Benjamin...
f. 32v
Quia festivitatem martyrum, fratres carissimi, celebramus. Laudes ergo...
f. 23
Rhetorico fonte detriti Tullio morigerari desiderant...
f. 91
Sacra haec hodierna sollemnitas, fratres carissimi, nobis est amabiliter...
f. 13
Sanctorum Christi martyrum non magna solum sed etiam pia virtus est...
f. 21v
Sanctus igitur Baudelius nobilibus per omnia natalibus...
f. 105v
Sanctus igitur Petrus Alexandriae urbis episcopus inter praecipuos egregius...
f. 53v
Sollemnitas Omnium Sanctorum quantae sit dignitatis quantaeque celsitudinis...
f. 5
Solve concors fide tota // Contio miracula // Psallens...
Splendidissimam hujus diei sollemnitatem cum officiosis celebramus obsequiis...
f. 16
Successit huic beato Gregorio in episcopatu Lingonensis ecclesiae beatus Tetricus...
f. 30v
Tempore illo almificus vir Domini Benignus orientalibus partibus...
f. 9v
Tempore quo nequissimo errore gentilium simulacra...
f. 109
Victoriosa sanctorum Christi martyrum certamina non sunt...
f. 105
Exports RDF à venir…
Vous pouvez visualiser et manipuler ce document directement sur ce site, le comparer à d'autres grâce au visualiseur Mirador, ou glisser-déposer cette icône dans le visualiseur IIIF de votre choix. En savoir plus sur IIIF