Paris. Bibliothèque nationale de France, Département des manuscrits, Latin 8918

Référentiel d'autorité Biblissima : https://data.biblissima.fr/entity/Q66951

  • Titre attesté :
    • Johannes Duns Scotus, Ordinatio in I et II Sententiarum, cum fragmentis Reportationum Parisiensium IA et IIA, necnon Additionum magnarum in II Sententiarum.
  • Autre forme de la cote :
    • Paris. Bibliothèque nationale de France, Département des manuscrits, Latin 8918
    • Paris. BnF, Latin 8918
  • Conservé à : Paris. Bibliothèque nationale de France, Département des manuscrits
  • Langues : latin
  • Auteur : Johannes Duns Scotus (1265-1308)
  • Date de fabrication :
  • Support : Parchemin. Réglure à la mine de plomb.
  • Composition :
    • 205 ff. à 2 colonnes précédés et suivis d'1 contregarde et d'1 garde papier marbré et d'1 garde papier blanc.
  • Format :
    • 390 × 240 mm. (justification 280 × 160 mm.).
  • Aspects codicologiques :
    • Deux initiales historiées : Duns Scot tenant un livre, avec bordure peinte, au début de chaque livre (1, 136). — Initiales bleues filigranées de rouge et rouges filigranées de bleu au début de chaque question ou distinction, passim avec des erreurs de lettre (109v, 153, 155); initiales parties bleues et rouges filigranées de bleu et de rouge (33; 35v). Hampes des lignes supérieures et les hastes des lignes inférieures ornées de fioritures à la plume, passim. Lettres en bordure de colonne ornées de petites têtes grotesques vues de profil (100, 122v et passim). — Titres courants à l'encre rouge et bleue indiquant sur le verso le n° du livre, et sur le recto le n° de la distinction; lorsqu'il y a plusieurs distinctions, les premières sont mentionnées au verso avant le livre. Pieds-de-mouche alternativement bleus et rouges. Bout-de-ligne (111). Aux ff. 106v-133, indication du lemme des Sentences de P. Lombard. Manicules (23v; 180 et passim). — Mentions marginales «extra» ou «vacat», correspondant aux variantes du texte empruntées à d'autres versions du commentaire (37 et passim)18 cahiers de 12 ff. sauf les 1er, 5e, 1e et 13e de 10 ff. (1-10, 47-56, 117-126, 136-145) et le 12e de 9 ff. (127-135). — Réclames à tous les cahiers sauf aux 12e (127-135) et 18e cahier (194-205), dont une ornée de fioritures à la plume (169v). Les 12 premiers cahiers sont signés a1-5, b1-6 à d1-6, e1-5, f1-6 à h1-6, k1-6, l1-6, m1-5 et i1-5. — Ff. 135-135v et 205v blancs. — Foliotation d'origine en chiffres arabes en marge inférieure de chaque recto, à l'encre bleue, de 1 à 133 (1-133) et de 1 à 69 (136-204). Petits trous de vers (1-23, 193-205). — Par suite d'une erreur de reliure, le bifeuillet 74-75 est seulement colléCorrections et notations marginales d'au moins trois mains différentes du XIVe s., la première f. 1 et passim, la seconde f. 4 et passim, la troisième ff. 149v-150. Ponctuellement, numérotation alphabétique des arguments en marge du texte, le plus souvent sur un verso et un recto (7v-8 et passim). Corrections dans le texte à l'encre noire (par ex. f. 87); ajout fréquent de points sur les i (par ex. f. 95; 137), de tirets en fin de ligne et de traits de séparation entre les mots et entre les paragraphes dans le corps du texte (par ex. f. 96v). — Essai de plume gratté «Frater Johannes P» (205v)Aux ff. 1 et 205v, estampille de la Bibliothèque royale correspondant aux années 1815-1830; cf. Josserand-Bruno, 281 type 20Bologne (renseignement aimablement fourni par M.-Th. Gousset). Plusieurs mains : la première pour les ff. 1-110 et 112v-134v; la seconde pour les ff. 111-111v; la troisième pour les ff. 111v-112; la quatrième pour les ff.136-205, d'un module plus petitN° d'acquisition : R. A. 65205 ff. à 2 colonnes précédés et suivis d'1 contregarde et d'1 garde papier marbré et d'1 garde papier blanc.390 × 240 mm. (justification 280 × 160 mm.).
  • Reliure :
    • Demi-reliure XIXe s. basane brune, exécutée pour Monteil (?). Titre «LIBER MAGISTRI JOHANNIS SCOTI. MANUSCRIT DU XIVE SIECLE AVEC UNE MINIATURE REPRESENTANT SCOT.» doré au dos sur pièce de peau verte. Signet de soie bleue.

Présentation du contenu

Source des données : BnF Archives et manuscrits

  • Commentaire en deux parties (1-134v et 136-205) correspondant respectivement au premier et au second livre des Sentences; ces parties sorties du même atelier ne diffèrent que par le scribe et une foliotation distincte, contemporaine de la copie.

    (L. Wadding, J. Duns Scoti Quaestiones in libros Sententiarum, Lyon, 1639, V-VII et XI = éd. Wadding; édition critique partielle jusqu'au L. II, distinctio 3a, dans Opera omnia, Rome, Commission scotiste, VII, 1973, ms. J, retenu uniquement pour les leçons des appendices A des t. III et IV = éd. Rome); pour la suite, cf. la table comparative des incipit des questions dans les versions suivantes : Ordinatio, Reportatio A, Lectura oxoniensis, éd. cit., Rome, XIX, 1993, 55*-73*; cf. ibid., Rome, I, 1950, 93*-94* (description du ms.) et 144*-147* (liste des mss.); V. Richter, dans Zeitschrift für katholische Theologie, 103-4 (1981), 447 n. 10. Ms. identique à Todi, Bibl. commun., cod. 70; cf. éd. cit., I, 214*.

    F. 1-133v JOHANNES DUNS SCOTUS, Ordinatio in I Sententiarum : «Incipit primus liber magistri J. Scoti de ordine Fratrum Minorum... Circa distinctionem primam ubi magister ait de frui et uti...», avec de nombreuses variantes par rapport à l'éd. Rome : inversions de paragraphes, courtes additions ou suppressions empruntées à d'autres versions, souvent signalées par une mention marginale «extra» ou «vacat» (1-47, 48v-133v). À noter : d. 4, pars 1, q. unica (éd. Rome, IV, appendix A, 381-383, d'après ce ms.) (56v-57); d. 4, pars 2, q. unica (éd. Rome, IV, appendix A, 383-384, d'après ce ms.) (57); au début de la d. 17, pars 2, q. 2, suite de leçons erronées (94v); par suite d'une erreur du copiste, le texte s'interrompt d. 28 q. 3 (éd. Rome, VI, 144 lig. 3), fin du f. 111, et reprend d. 28 q. 1-2 (éd. Rome, VI, 133 lig. 2), début du f.111v. — IDEM, Reportatio Parisiensis I A, d. 3, q.5 «Utrum memoria intellectiva sit conservativa speciei intelligibilis cessante actu intelligendi...» (éd. Wadding, V1, 554-557) (47-48v).

    F. 133v-134v Table des matières : «Cupientes etc. Prologus in quo queruntur 8. 1. q. 1. Utrum homini pro statu isto sit necessarium aliquam doctrinam supernaturalem sibi supernaturaliter inspirari. 2. q. 2...-... 102. d. 48. q. Utrum creata sit bona moraliter quando-quaestio[?] Sciendum quoque- conformatur voluntati increate. Qui scripsit carmen et cetera. Explicit primus liber magistri Johannis Scoti», la suite a été grattée.

    F. 136-205 JOHANNES DUNS SCOTUS, Ordinatio in II Sententiarum : «Circa creationem etc. Circa secundum librum in quo ut dictum est multiplicatione...» (136-175v, 178-179v, 196-205). — IDEM, Reportatio II A, d. 12 q. 1 et 2 (175v-178). — IDEM, Additiones magnae in II Sententiarum, attribuées à Guillelmus Alnwick, O. F. M., d. 14-25, inédites; cf. ms. Paris, B. n. F., Latin 3061, ff. 247-264v; éd. cit., I, 147* : «Utrum stelle agant aliquid in hec inferiora»; cf. ms. cit., d. 11, q. 6 (179vb-180rb); «Utrum stelle agant in hec inferiora»; cf. ms. cit., d. 11, q. 7 (180rb-180va); «Utrum lumen sit propria species sensibilis ipsius lucis»; cf. ms. cit., 11, q. 2 (180va-180vb); «Utrum lumen sit propria species lucis»; cf. ms. cit., d. 11, q. 3 (180vb-181ra); «Utrum celum sit substantia simplex»; cf. ms. cit., d. 11, q. 4 (181ra-181vb); «Utrum celum moveatur ab intelligentia effective»; cf. ms. cit., d.11, q. 5 (181vb); «Circa d. 15 queritur utrum in corpore animalis remaneant elementa secundum substantiam in actu»; cf. ms. cit., d. 15 q. 1 (181vb-182vb); «Circa d. 16 quero utrum ymago trinitatis consistit in tribus potentiis anime rationalis realiter distinctis»; cf. ms. cit., d. 15, q. 2 (182vb-184va); «Circa d. 17 queritur utrum anima Ade fuerit creata in corpore»; cf. ms. cit., d. 15, q. 3 (184va-184vb); «Utrum paradysus in quo positus fuerit Adam sit locus conveniens habitacioni hominum»; cf. ms. cit., d. 15, q. 4 (184vb-185rb); «Circa d. 18 queritur utrum in materia naturali sit ratio seminalis ad formam naturaliter de ipsa educendam»; cf. ms. cit., d. 18, q. 1 (185rb-186va); «Utrum in materia naturali sit ratio seminalis ad formam naturaliter de potentia educendam»; cf. ms. cit., d. 18, q. 2 (186va-187ra); «Utrum in omnibus generabilibus secundum dicta ibi inveniatur ratio seminalis»; cf. ms. cit., d. 18, q. 3 (187ra-187vb); «Circa d. 19 quero utrum in statu innocencie habuit homo corpus inmortale»; cf. ms. cit., d. 19, q. 1 (187vb-188rb); «Utrum homines in statu innocencie habuissent corpora inmortabilia»; cf. ms. cit., d. 19, q. 2 (188rb-188va); «Circa d. 20 quero utrum filii procreati in statu innocencie fuissent statim confirmati in hanc sive in justicia»; cf. ms. cit., d.19, q. 3 (188va-188vb); «Utrum in statu innocencie fuissent illi soli geniti qui nunc sunt electi»; cf. ms. cit., d. 19, q. 4 (188vb-189rb); «Circa d. 21 quero utrum peccatum primi hominis potuit fuisse veniale»; cf. ms. cit., d. 19, q. 5 (189rb-189va); «Utrum peccatum Ade fuerit gravissimum»; cf. ms. cit., d. 19, q. 6 (189va-190ra); «Circa d. 22 quero utrum peccatum primi hominis fuerit ex ignorancia»; cf. ms. cit., d. 19, q. 7 (190ra-190rb); «Circa d. [23] quero utrum Deus posset facere aliquam voluntatem inspeccabilem [sic] per naturam»; cf. ms. cit., d. 19, q. 8 (190rb-191va); «Circa d. 24 quero utrum porcio superior et inferior sint diverse potentie»; cf. ms. cit., d. 19, q. 9 (191va-191vb); «Utrum porcio rationis superior et inferior sint diverse potentie»; cf. ms. cit., d. 19, q. 8, sic (191vb-192ra); «Circa d. 25 quero utrum aliquid aliud a voluntate causet effective actum volendi in voluntate»; cf. ms. cit., d. 19, q. 9, sic (192ra-194rb); «Utrum aliquid aliud a voluntate causat effective actum volendi in voluntate»; cf. ms. cit., d. 19, q.10, sic (194rb-196ra).

    F. 205 Table des matières : «1. Utrum prima causalitas respectu omnium creabilium de necessitate sit in tribus personis. 2...-... 82. Utrum potentia peccandi sit a Deo».

Intervenant

Historique de la conservation

Source des données : BnF Archives et manuscrits

  • A appartenu à Armans-Alexis Monteil. Correspond à la notice «53. Liber Joan. Scoti XIVe» d'une liste de manuscrits achetés à Monteil le 15 mai 1830; cf. B.n.F., département des Manuscrits, registre des acquisitions 1828-1833, n°65.

Sujets et thèmes

Source des données : BnF Archives et manuscrits

  • Circa creationem rerum et caetera. Circa secundum librum in quo ut dictum est multiplicatione...

    f. 136

    Circa distinctionem novam decimam quaero utrum in statu innocentiae habuit homo corpus immortale...

    f. 187vb

    Circa distinctionem octavam decimam quaeritur utrum in materia naturali sit ratio seminalis ad formam naturaliter de ipsa educendam...

    f. 185rb

    Circa distinctionem primam ubi magister agit de frui et uti...

    f. 14

    Circa distinctionem septimam decimam quaeritur utrum anima Adae fuerit creata in corpore...

    f. 184va

    Circa distinctionem sextam decimam quaero utrum imago trinitatis consistit in tribus potentiis animae rationalis realiter distinctis...

    f. 182vb

    Circa distinctionem vicesimam primam quaero utrum peccatum primi hominis potuit fuisse veniale...

    f. 189rb

    Circa distinctionem vicesimam quaero utrum filii procreati in statu innocentiae fuissent statim confirmati in hanc sive in justitia...

    f. 188va

    Circa distinctionem vicesimam quartam quaero utrum portio superior et inferior sint diversae potentiae...

    f. 191va

    Circa distinctionem vicesimam quintam quaero utrum aliquid aliud a voluntate causet effective actum volendi in voluntate...

    f. 192ra

    Circa distinctionem vicesimam secundam quaero utrum peccatum primi hominis fuerit ex ignorantia...

    f. 190ra

    Circa distinctionem vicesimam tertiam quaero utrum Deus posset facere aliquam voluntatem impeccabilem per naturam...

    f. 190rb

    Circa secundum librum in quo ut dictum est multiplicatione...

    f. 136

    Quaeritur utrum anima Adae fuerit creata in corpore...

    f. 184va

    Quaeritur utrum in materia naturali sit ratio seminalis ad formam naturaliter de ipsa educendam...

    f. 185rb

    Quaero utrum aliquid aliud a voluntate causet effective actum volendi in voluntate...

    f. 192ra

    Quaero utrum Deus posset facere aliquam voluntatem impeccabilem per naturam...

    f. 190rb

    Quaero utrum filii procreati in statu innocentiae fuissent statim confirmati in hanc sive in justitia...

    f. 188va

    Quaero utrum imago Trinitatis consistit in tribus potentiis animae rationalis realiter distinctis...

    f. 182vb

    Quaero utrum in statu innocentiae habuit homo corpus immortale...

    f. 187vb

    Quaero utrum peccatum primi hominis fuerit ex ignorantia...

    f. 190ra

    Quaero utrum peccatum primi hominis potuit fuisse veniale...

    f. 189rb

    Quaero utrum portio superior et inferior sint diversae potentiae...

    f. 191va

    Utrum aliquid aliud a voluntate causat effective actum volendi in voluntate...

    f. 194rb

    Utrum caelum moveatur ab intellegentia effective...

    f. 181vb

    Utrum caelum sit substantia simplex...

    f. 181ra

    Utrum homines in statu innocentiae habuissent corpora immortabilia...

    f. 188rb

    Utrum in materia naturali sit ratio seminalis ad formam naturaliter de potentia educendam...

    f. 186va

    Utrum in omnibus generabilibus secundum dicta ibi inveniatur ratio seminalis...

    f. 187ra

    Utrum in statu innocentiae fuissent illi soli geniti qui nunc sunt electi...

    f. 188vb

    Utrum lumen sit propria species lucis...

    f. 180vb

    Utrum lumen sit propria species sensibilis ipsius lucis...

    f. 180va

    Utrum memoria intellectiva sit conservativa speciei intelligibilis cessante actu intelligendi...

    f. 47

    Utrum paradisus in quo positus fuerit Adam sit locus conveniens habitationi hominum...

    f. 184vb

    Utrum peccatum Adae fuerit gravissimum...

    f. 189va

    Utrum portio rationis superior et inferior sint diversae potentiae...

    f. 191vb

    Utrum stellae agant aliquid in haec inferiora...

    f. 179vb

    Utrum stellae agant in haec inferiora...

    f. 180rb

    BOLOGNE (Italie) -- Manuscrit exécuté à Bologne
    DECORATION -- Décoration italienne. Bologne (XIVe s.)
    DECORATION -- Bordures peintes. (XIVe s.)
    DECORATION -- Initiales filigranées. (XIVe s.)
    DECORATION -- Initiales historiées. (XVe s.)
    ÉCRITURE -- Écriture italienne. Bologne (XIVe s.)
    Estampilles : Josserand-Bruno -- n° 20
    JOHANNES DUNS SCOTUS, O.F.M. -- Iconographie
    JOHANNES DUNS SCOTUS, O.F.M. -- Additiones magnae
    JOHANNES DUNS SCOTUS, O.F.M. -- Ordinatio (in I et II Sent.)
    JOHANNES DUNS SCOTUS, O.F.M. -- Reportatio A
    JOHANNES P. (frater) -- Essai de plume
    MANUSCRITS CITES -- Todi. Biblioteca comunale, ms. 70
    MANUSCRITS CITES -- Paris. Bibliothèque nationale de France. Département des Manuscrits. Latin 3061
    MONTEIL (Armans-Alexis) -- Manuscrits achetés à
    MONTEIL (Armans-Alexis) -- Possesseur
    RELIURES -- Signets :. de soie
    RELIURES -- Reliures non armoriées. Demi-basane brune
    RELIURES -- Reliures non armoriées. (XIXe s.)

Source des données