Évreux. Bibliothèque-médiathèque, Ms. lat. 39

Référentiel d'autorité Biblissima : https://data.biblissima.fr/entity/Q311565

Aspects codicologiques

  • Parch., XIIIe s. (in.), I + 174 ff. (f. 2 v°, 4 v°, 156 v°, 173 blancs ; f. 172 v° essais de plume des XIIIe s. et XVe s. ; le f. 1 est faussement numéroté II et 2, le f. 174 est un feuillet de garde collé au verso du plat inf.), 225 X 161 mm. Recueil de trois parties.

    3 — f. 5-174, just. : 165 X 120 mm., 29 long. lignes, réglure à la mine de plomb. Cahiers : 1-208, 2110, signés « I » et « II » en fin de cahier dans la marge inf., sans réclames. Initiales alternativement bleues, rouges et vertes ornées de filigranes de couleur opposée ; petites initiales et signes de paragraphes rehaussés de rouge à partir du f. 82 v°. Quelques titres rubriqués à partir du f. 105 et titres noirs sur fond jaune. Titre ancien au recto du plat inf. : « Sermones qui sic incipiunt : Quandiu homo iacet in peccato » (XIIIe s.) et au f. 4 v° : « Sermones breuissimi qui sic incipiunt : quamdiu homo iacet in peccato. Item collecta in dicta sanctorum Patrum » (XVIe-XVIIe s.). Reliure ancienne du XIIIe s. constituée d’une peau blanche jaunie et brunie sur ais de bois, dos à trois nerfs, traces de fermoirs.

    inc. : « et sitim... » (f. 6).

    expl. : «... et deuorauit » (f. 171 v°).

    « me Nabugodonosor... » (f. 172).

    (Source : Persée - DER-IRHT, XLI)

Présentation du contenu

Source des données : Persée - DER-IRHT, XLI

  • 3 — ~ f. 5-104 : ‹PHILIPPVS CANCELLARIVS, Collectio 66 sermonum› (abrégé).

    inc. : « Quamdiu homo iacet in peccato, similis est dormienti... ».

    expl. f. 82 : «... et eris uere discipulus beati Nicholai » (cf. ms. Paris, Bibl. Maz. 1009 (XIIIe s.)

    f. 1-125 qui donne une recension longue ; J. B. Schneyer, Repertorium der lateinischen Sermones des Mittelalters, 4, 1972, p. 843-848 nos 333-389, 115 et 261 d’après cet unique manuscrit).

    aux f. 82 v°-104 v° sont rassemblées, par groupes allant de I à LXVI, des citations scripturaires qui figurent semble-t-il dans les 66 sermons précédents : « Si sciret paterfamilias que hora... (Luc. 12, 39)... benedictio autem super caput uendentium (Prov. 11, 26) ».

    f. 105-156 : ‹Florilegium›.

    ~ f. 105-120 : GREGORIVS MAGNVS, Opera (extraits).

    f. 105-111 v° : Moralia siue Expositio in lob (Clavis n° 1708).

    titre : « Gregorius in moralibus ».

    inc. : « In prologo moralium ait beatus Gregorius diuinus sermo sicut misteriis... » (préf., 4 — P. L., 75, col. 615 ; éd. cit., infra, p. 6 ligne 173).

    expl. : «... ad curiam cordis » (35, 20, 49 — P. L., 76, col. 780 ; éd. M. Adriaen, S. Gregorii Magni Moralia in Iob (Corpus Christianorum, Series Latina, 143-143 B), Turnhout, 1979-1985, p. 1810 ligne 83).

    f. 111 v°-115 : Homeliae in Ezechielem (Clavis n° 1710).

    titre : « Idem in Ezechiele. Omelia prima ».

    inc. : « Vox enim psalmodie cum per intencionem... » (I, 1, 15 — P. L., 76, col. 793 ; éd. cit., infra, p. 12 ligne 283).

    expl. : «... causam bonam nouit » (II, 10, 6 — P. L., 76, col. 1061-1062 ; éd. M. Adriaen, Sancti Gregorii Magni Homiliae in Hiezechihelem prophetam (Corpus Christianorum, Series Latina, 142), Turnhout, 1971, p. 384 ligne 166).

    f. 115-116 v° : Regula pastoralis (Clavis n° 1712).

    titre : « Idem in pastorali ».

    inc. : « Nulla ars doceri presumitur nisi prius intenta... » (I, 1, 2 — P. L., 77, col. 13).

    expl. : «... nisi ad summa conetur » (III, 34, 94 — P. L., 77, col. 118).

    f. 116 v°-118 v° : Homiliae XL in Euangelia (Clavis n° 1711).

    titre : « Idem super Euangelia. Omelia prima ».

    inc. : « Erunt signa in sole. Sequentium rerum certitudo est... » (I, 1, 33 — P. L., 76, col. 1078 C).

    expl. : «... et cum noluerit coacta cadit » (XXXI, 7, 16 — P. L., 76, col. 1231 A).

    f. 118 v° : Dialogi (Clavis n° 1713).

    titre : « Item in dialogo libro primo ».

    inc. : « Meror quem cotidie patior... » (I, préf., 14 — P. L., 77, col. 149).

    expl. : «... ut ueri luminis claritatem non uideat » (IV, 37, 51 — P. L., 77, col. 389).

    f. 118 v°-119 : Homiliae II in Canticum Canticorum (Clavis n° 1709).

    titre : « Idem super Cantica Canticorum ».

    inc. : « Tociens anima osculatur Deum... » (I, 5 (18) — P. L., 69, col. 480 ; éd. P. Verbraken, Sancti Gregorii Magni Expositiones in Canticum Canticorum, In Librum primum Regum (Corpus Christianorum, Series Latina, 144), Turnhout, 1963, p. 19 ligne 358).

    expl. : «... quam indigno appetitu requirunt » (VIII, 18 — P. L., 79, col. 547).

    f. 119-119 v° : Epistulae (Clavis n° 1714).

    titre : « Idem in registro libro primo ».

    inc. : « Quod mens uoluntarie non recipit... » (I, 5 — P. L., 77, col. 450 B ; éd. cit., infra, p. 7 ligne 66).

    expl. : «... non autem saltibus eleuatur » (XI, 56 — P. L., 77, col. 1216, ép. 76; éd. D. Norberg, S. Gregorii Magni Registrum epistularum libri I-XIV, Appendix (Corpus Christianorum, Series Latina, 140-140 A), Turnhout, 1982, p. 962 ligne 28).

    f. 119 v°-120 : « Recollectio pretermissorum ».

    inc. : « Qui nos ad mala uerbis uel exemplis... » (Moralia siue Expositio in Iob, III, 20 — P. L., 75, col. 618 ; éd. M. Adriaen, cit. supra, p. 139 ligne 24).

    expl. : «... ut uotum possibilitas sequatur » (Moralia..., XVI, 21 — P. L., 75, col. 1133 ; éd. cit., p. 814 lignes 11-12).

    f. 120-132 v° : AVGVSTINVS, Opera (extraits).

    f. 120-123 : Enarrationes in psalmos (Clavis n° 283).

    titre : « Augustinus super psalterium ».

    inc. : « Augustinus in expositione psalterii ait psalmo quinto : peccatoribus panis ueritatis... » (V, 15 — P. L., 36, col. 88, éd. cit., infra, p. 25 ligne 4).

    expl. : «... et in illo habitat sicut in celo » (CXLIX, 4 — P. L., 37, col. 1951 ; éd. E. Dekkers et J. Fraipont, Sancti Aurelii Augustini Enarrationes in psalmos I-CL (Corpus Christianorum, Series Latina, 38-40), Turnhout, 1956, p. 2181 lignes 16-17).

    f. 123 : De consensu Euangelistarum (Clavis n° 273).

    titre : « Idem in libro de concordia Euangeliorum ».

    inc. : « Per Euangelistarum locutiones uarias... ».

    expl. : «... nisi ipse animus inquirendus » (6 lignes).

    f. 123-124 v° : In Iohannis Euangelium tractatus. (Clavis n° 278).

    titre : « Idem super Iohannem ».

    inc. : « De pena tua peccatum tuum accusa, non iudicem... » (I, 15 — P. L., 35, col. 1386 ; éd. cit., infra, p. 9 lignes 6-7).

    expl. : «... uitium est immane non uirtus » (C, 2 — P. L., 35, col. 1891 ; éd. R. Willems, Sancti Aurelii Augustini in Iohannis Euangelium tractatus CXXIV (Corpus Christianorum, Series Latina, 36), Turnhout, 1954, p. 589 ligne 8).

    f. 124 v°-125 : De sermone Domini in monte (Clavis n° 274).

    titre : « Idem in sermone Domini in monte ».

    inc. : « Vbi sana fides non est non potest esse iusticia... » (I, 5, 13 — P. L., 34, col. 1236 ; éd. cit., infra, p. 14 lignes 284-285).

    expl. : «... illo se occultant lupi » (II, 24, 80 — P. L., 34, col. 1306; éd. A. Mutzenbecher, Sancti Aurelii Augustini De sermone Domini in monte libros duos (Corpus Christianorum, Series Latina, 35), Turnhout, 1967, p. 180 ligne 1862).

    f. 125-126 v° : Sermones de uerbis Domini.

    titre : « Idem in libro de uerbis Domini secundum Matheum sermone quinto ».

    inc. : « Nemo malus facit bonum... » (Sermo 61, chap. 2, 2 — P. L., 38, col. 409; cf. P. Verbraken, La collection de sermons de saint Augustin « De uerbis Domini et Apostoli » (Rev. Bén., 77, 1967, p. 27-46) ; P. P. Verbraken, Études critiques sur les sermons authentiques de saint Augustin (Instrumenta Patristica, 12), Steenbrugge-La Haye, 1976, p. 218-221).

    expl. : «... magis plaga caritatis quam elemosina superbie ».

    f. 126 v°-127 : De genesi ad litteram libri XII (Clavis n° 266).

    inc. : « In rebus obscuris atque a nostris oculis remotissimis... » (I, 18 (37) — P. L., 34, col. 260; éd. cit., infra, p. 27 ligne 12).

    expl. : «... sed opinione crimina metiuntur » (IX, 8 (13) — P. L., 34, col. 398; éd. J. Zycha, Sancti Aureli Augustini De genesi ad litteram libri duodecim... (Corpus scriptorum ecclesiasticorum latinorum, 28, 1), Vienne, 1894, p. 276 ligne 21).

    f. 127-127 v° : Confessiones (Clavis n° 251).

    titre : « Idem de Confessione libro primo ».

    inc. : « Quid miserius misero non miserante se ipsum... » (I, 13 — P. L., 32, col. 670 ; éd. cit., infra, p. 11 ligne 15).

    expl. : «... Deus meus non est egestas est » (XIII, 8 — P. L., 32, col. 848 ; éd. L. Verheijen, Sancti Augustini Confessionum libri XIII (Corpus Christianorum, Series Latina, 27, 1), Turnhout, 1981, p. 246 ligne 19).

    f. 127 v°-128 : De doctrina christiana (Clavis n° 263).

    titre : « Idem de doctrina christiana ».

    inc. : « Quod nulla res est, omnino... » (I, 2 — P. L., 34, col. 20; éd. cit., infra, p. 7 ligne 13).

    expl. : «... dicat bene uiuit male » (IV, 29 — P. L., 34, col. 120; éd. J. Martin, De doctrina christiana... (Corpus Christianorum, Series Latina, 32), Turnhout, 1962, p. 166 ligne 15).

    f. 128-128 v° : Enchiridion ad Laurentium seu De fide, spe et caritate (Clavis n° 295).

    titre : « Idem in Enchiridion ».

    inc. : « Sunt quedam que nescire... » (V, 17 — P. L., 40, col. 239 ; éd. cit., infra, p. 57 lignes 29-30).

    expl. : «... non est Dei caritas » (XXXI, 117 — P. L., 40, col. 287 ; éd. E. Evans, Sancti Aurelii Augustini Enchiridion ad Laurentium de fide et spe et caritate (Corpus Christianorum, Series Latina, 46), Turnhout, 1969, p. 112 lignes 21-22).

    f. 128 v°-129 v° : De ciuitate Dei (Clavis n° 313).

    titre : « Idem in libro de Ciuitate Dei. Libro primo ».

    inc. : « Scio quibus uiribus opus sit... » (I, préf. — P. L., 41, col. 13; éd. cit., infra, p. 1 ligne 9).

    expl. : «... quos inprobat Christus » (XXI, 27 — P. L., 41, col. 748 ; éd. B. Dombart et A. Kalb, Sancti Aurelii Augustini De ciuitate Dei libri I-XXII (Corpus Christianorum, Series Latina, 47-48) Turnhout, 1955, p. 801 ligne 77).

    f. 129 v° : Contra Faustum Manichaeum (Clavis n° 321).

    titre : « Idem contra Faustum ».

    inc. : « Dilectissimo monendo atque suadendo... ».

    expl. : «... uidentur absurda » (7 lignes).

    — Contra Iulianum libri VI (Clavis n° 351).

    titre : « Idem contra Iulianum Libro tercio ».

    inc. : « Tolerabilius lingua quam uita mentitur... ».

    expl. : «... cum ipsis erimus » (11 lignes).

    f. 129 v°-130 : De agone christiano (Clavis n° 296).

    titre : « Idem de agone Christiano ».

    inc. : « Per cupiditatem regnat in homine diabolus... ».

    expl. : «... sed per meritas malicie stipandiantur » (5 lignes).

    f. 130-130 v° : Epistulae (Clavis n° 262).

    titre : « Idem ad Quendam comitem ».

    inc. : « Noli tuam bonitatem aliorum malignitate... ».

    expl. : «... et iudicium miseranti ».

    f. 130 v° : Ps. AVGVSTINVS, De ordine monasterii (Clavis n° 1839).

    titre : « Idem in regula ».

    inc. : « Quid prodest dispergendo dare pauperibus... ».

    expl. : «... si inde non proiciatur » (12 lignes).

    f. 130 v°-132 v° : « Recollectio dispersorum ».

    inc. : « Difficile expertus sum meliores quam qui in monasteriis... ».

    expl. : «... quam stultus euitare uoluit ».

    ~ f. 132 v°-139 : HIERONYMVS presbyter, Opera (extraits).

    f. 132 v° : Ps. HIERONYMVS presbyter, Commentarius in Euangelium secundum Marcum (Clavis n° 632).

    titre : « Ieronimus super Marcum ».

    inc. : « Via Domini qua ad homines uenit penitencia est... ».

    expl. : «... quando non placent » (5 lignes).

    — Ps. HIERONYMVS presbyter, Commentarius in Canticum Canticorum.

    « Idem super Cantica ».

    inc. : « Necesse est eum qui audire Scripturas... ».

    expl. : «... non queruntur uerba sed sensus » (7 lignes).

    f. 132 v°-137 v° : Epistulae (Clavis n° 620).

    « Ad Augustinum ».

    inc. : « De amicitia omnis tollenda est suspicio... ».

    expl. : «... nemo compellit inuitum ».

    « De explanatione fidei ».

    inc. : « Execramur eorum blasphemians qui dicunt... ».

    expl. : «... et fidem et sedem tenes ».

    f. 132 v°-133 : « Ad Eliodorum ».

    inc. : « Qui in Christo credis et eius crede... ».

    expl. : «... sine sudore coronatur ».

    f. 133 : « Ad Nepotianum ».

    inc. : « Negociatorem clericum et ex inope... ».

    expl. : «... quod talis est confitebitur ».

    f. 133-133 v° : « Ad Paulinum ».

    inc. : « Quanti hodie diu uiuendo portant... ».

    expl. : «... omnes sensus uiuent ».

    f. 133 v° : « Ad Amandum ».

    inc. : « Ventrem distentum cibo et uini... ».

    expl. : «... seuit ut misereatur ».

    — « De genere interpretandi ».

    inc. : « Quia errasse humanum est... ».

    expl. : «... uirtutes in uita illorum ».

    — « Pammachio et Occeano ».

    inc. : « Nec bonis aduersariorum si honestum... ».

    expl. : «... non possumus sequi ».

    f. 133 v°-134 : « Ad Occeanum ».

    inc. : « Ianua diaboli, uia iniquitatis... ».

    expl. : «... detrahere non audeant ».

    f. 134 : « Ad Euangelum ».

    inc. : « Omne quod rarum est ».

    expl. : «... erudicio timorem creat ».

    — « Ad Marcum ».

    inc. : « Apud Christianos non qui patitur... ».

    expl. : «... culpa sed fontis ».

    — « Ad Rusticum ».

    inc. : « Nichil ita offendit Deum quam desperatione... ».

    expl. : «... penitenciam semper resurgit ».

    — « Ad Lucianum ».

    inc. : « Cepisse multorum est... ».

    expl. : «... cogitare non possumus ».

    — Aduersus Heluidium de Mariae uirginitate perpetua (Clavis n° 609).

    titre : « Contra Heluidium ».

    inc. : « Apud Christianos soloecismus magnus est... ».

    expl. : «... nosse mensuram suam ».

    — « Ad Riparium ».

    (texte) : « Non est crudelitas pro Deo pietas ».

    — Contra Vigilantium (Clavis n° 611).

    titre : « Idem contra Vigilantium ».

    inc. : « Rara est uirtus nec a pluribus... ».

    expl. : «... impacienciam non habet ».

    f. 134-134 v° : « Ad Castricianum ».

    inc. : « In amicis non res queritur... ».

    expl. : «... curare desperat ».

    f. 134 v° : « Ad diaconum lapsum ».

    inc. : « Nichil ita repugnat Deo... ».

    expl. : «... cauentibus ignorare ».

    — « Ad Iulianum ».

    (texte) : « Mendaces faciunt ut nec uera dicentibus credatur ».

    — « Ad Rusticum ».

    inc. : « Nichil est Christiano felicius... ».

    expl. : «... sed magna sunt premia ».

    f. 134 v°-135 : « Ad Cromatium ».

    inc. : « Nulla necessitas maior est... ».

    expl. : «... preponderanda est ».

    f. 135 : « Cipriano presbitero ».

    inc. : « Nichil ita decipit humanum genus... ».

    expl. : «... Dei auxilio deseretur ».

    — « Ad Pammachium ».

    inc. : « Delicata doctrina est pugnanti... ».

    expl. : «... sequi uel diuitem ».

    f. 135-135 v° : « Ad Paulam et Eustochium ».

    inc. : « Adulator blandus inimicus est... ».

    expl. : «... quem mundus oderit ».

    f. 135 v° : « Ad uirgines enim ».

    (texte) : « Aliter hominum liuor aliter Christus indicat ».

    — « Ad Demetriadem ».

    inc. : « Virtus semper inuidie patet... ».

    expl. : «... amabit te Sapientia ».

    — « Ad Aletam ».

    inc. : « Non sunt contempnenda... ».

    expl. : «... quod ferre non potes ».

    — « Ad Fabiolam ».

    inc. : « Multa nos facere cogit... ».

    expl. : «... uniuersa uocalia sint ».

    — « Ad matrem et filiam ».

    inc. : « Putride carnes ferro... ».

    expl. : «... rumor in publicum fit ».

    f. 135 v°-136 : « Ad Castorinam ».

    inc. : « Quomodo in cotidiana prece... ».

    expl. : «... dissidente cum factis ».

    f. 136 : « Ad Foriam ».

    inc. : « Detrimentum Gregis pastoris... ».

    expl. : «... uicium cessabit et rumor ».

    f. 136-136 v° : « Ad Saulinam ».

    inc. : « Personam pauperis non accipies... ».

    expl. : «... quod dolore curatur ».

    f. 136 v° : « Ad Ageruchiam ».

    inc. : « Libido transacta semper... ».

    expl. : «... pecunias disputantes ».

    — « Ad Fabiam questione prima ».

    inc. : « Omnes diuicie de iniquitate... ».

    expl. : «... aut iniqui heres ».

    — « Ad Aigasiam questione prima ».

    inc. : « Omnis falsa doctrina... ».

    expl. : «... accipit desiderii ».

    — « Ad Marcellam ».

    inc. : « Ita se natura habet... ».

    expl. : «... precepta displicent Christi ».

    — « Ad Heliodorum ».

    inc. : « Nec uirtutes nec uicia parentes... ».

    expl. : «... peritus augeratur ».

    — « Ad Trasium ».

    inc. : « Non quam spes cum dolore... ».

    expl. : «... causa quod dolet ».

    — « Ad Iulianum ».

    inc. : « Difficile est pressam malis... ».

    expl. : «... incitamenta uirtutum sunt ».

    — « Ad Occeanum ».

    inc. : « Plus est animum deposuisse... ».

    expl. : «... iudicem respicit ».

    — « Ad Innocentium ».

    (texte) : « Ocium quasi quedam rubigo ingenii ».

    — « Ad Principiam ».

    (texte) : « Qualis quisque est talium consorcio delectatur ».

    f. 136 y0-137 : « Ad Pammachium ».

    inc. : « Quid boni habeat sanitas... ».

    expl. : «... dogmatum ueritatem ».

    f. 137 : « Ad filiam Mauricii ».

    inc. : « Nulla magis Deo quam ymaginis... ».

    expl. : «... flebilis lacrimosa deiectio ».

    f. 137-137 v° : « Ad Paulinum de diuinis libris ».

    inc. : « Ingenium docile et sine doctore... ».

    expl. : «... qui se cogitat moriturum ».

    f. 137 v°-138 : Aduersus Iouinianum (Clavis n° 610).

    titre : « Contra Iouinianum ».

    inc. : « Quando minora maioribus... ».

    expl. : «... replentur amaritudine ».

    f. 138-139 : « Recollectio pretermissorum et dispersorum ».

    inc. : « Si iuxta Apostolum Christus... ».

    expl. : «... caue ne audiat quod non uis ».

    f. 139-142 : AMBROSIVS MEDIOLANENSIS, Opera (extraits).

    f. 139-139 v° : Expositio Euangelii secundum Lucam (Clavis n° 143).

    titre : « Ambrosius. In prologo super Lucam ».

    inc. : « Erugo mentis est rei cupiditas... » (I, 14 — P. L., 15, col. 1539 ; éd. cit., infra, p. 13 lignes 229-230).

    expl. : «... pudor est confiteri » (X, 88 — P. L., 15, col. 1825 ; éd. M. Adriaen, Sancti Ambrosii Mediolanensis opera. Pars IV. Expositio Evangelii secundum Lucam (Corpus Christianorum, Series Latina, 14), Turnhout, 1957, p. 371 ligne 849).

    f. 139 v°-140 v° : Expositio de psalmo CXVIII (Clavis n° 141).

    titre : « Idem super Beati immaculati ».

    inc. : « Ante uita quam doctrina... » (I, 2 — P. L., 15, col. 1199).

    expl. : «... lucubrare non sinunt » (XXII, 23 — P. L., 15, col. 1519).

    f. 140 v°-141 v° : De officiis (Clavis n° 144).

    titre : « Idem de officiis. Libro primo ».

    inc. : « Scio loqui plerosque cum tacere... » (I, 2, 5 — P. L., 16, col. 25).

    expl. : «... nemo simulator est » (III, 22, 134 — P. L., 16, col. 182).

    f. 141 v° : Hexameron (Clavis n° 123).

    titre : « Idem in Exameron ».

    inc. : « Refugit auaricia consorcia... ».

    expl. : «... sollicitudinibus que distendunt » (4 lignes).

    f. 141 v°-142 : « Recollectio ».

    inc. : « Non minus est criminis... ».

    expl. : «... reuocant lucubrare non sinunt » (cf. supra, f. 140 v°).

    ~ f. 142-143 v° : Leo I papa, Sermones (Clavis nos 1656-1658, extraits).

    titre : « Leo Papa. Sermone primo ».

    inc. : « Si necessarium est trepidare... ».

    expl. : «... non amare pastorem ».

    ~ f. 143 v°-150 : BERNARDVS CLARAEVALLENSIS, Opera (extraits).

    f. 143 v°-144 v° : De consideratione.

    titre : « Bernardus in libro primo de consideratione ».

    inc. : « Noli nimis credere... ».

    expl. : «... non nisi ruina est ».

    f. 144 v°-145 : ‹GVILLELMVS DE SANCTO THEODORICO›, De contemplando Deo.

    titre : « Idem de amore Dei ».

    inc. : « Qui desiderat quod assequi non potest... ».

    expl. : «... et confunduntur ».

    f. 145 : De baptismo aliisque quaestionibus epistola seu tractatus ad Hugonem de Sancto Victore.

    titre : « Idem ad Magistrum Hugonem ».

    inc. : « Iniuste exigitur obedicio... ».

    expl. : «... sentitur non obuiat » (7 lignes).

    f. 145-145 v° : De praecepto et dispensatione.

    titre : « Idem de dispensatione et precepto ».

    inc. : « Super fratrum transgressione... ».

    expl. : «... ut diligat iniquitatem ».

    f. 145 v° : De gradibus humilitatis et superbiae.

    titre : « De gradibus humilitatis ».

    inc. : « Inter misericordes deputari non potest... ».

    expl. : «... pacienter amplectitur » (10 lignes).

    f. 145 v°-146 : ‹RICHARDVS DE SANCTO VICTORE›, Beniamin minor seu De praeparatione ad contemplationem.

    titre : « Idem in libro qui dicitur Beniamin ».

    inc. : « Qui post perpetrata scelera... » (P. L., 196, col. 7).

    expl. : «... et seruandis ueris bonis ».

    f. 146-149 v° : Sermones de laudibus Virginis matris.

    titre : « Idem super Missus est Gabriel... ».

    inc. : « Expedit tibi uirginem non esse... ».

    expl. : «... sit quam irrisionis ».

    f. 149 v° : « Idem in tractatu de interiore homine ».

    inc. : « Quanto in cognitione... ».

    expl. : «... uertitur omnis homo » (10 lignes).

    f. 149 v°-150 : « De regno celorum ».

    inc. : « Est ibidem pax, pietas, bonitas... ».

    expl. : «... letetur cum sanctis in celo ».

    ~ f. 150-150 v° : IOHANNES CHRYSOSTOMVS, Opera (extraits).

    titre : « Iohannes Crisostomus ».

    inc. : « Vis apparere sanctus circam uiam tuam... ».

    expl. : «... in melius mutata discedit ».

    ~ f. 150 v° : CASSIODORVS, Opera (extraits).

    titre : « Cassiodorus ».

    inc. : « Nolite queso noxie uos amare... ».

    expl. : «... assiduitas uideatur exigere ».

    ~ f. 150 v°-152 : ISIDORVS HISPALENSIS, Opera (extraits).

    f. 150 v°-152 : Sententiae seu De summo bono (Clavis n° 1199).

    titre : « Isidorus de summo bono. Libro primo, capitulo quarto ».

    inc. : « Sicut ars in artificem retorquet... » (I, 4, 2 — P. L., 83, col. 543).

    expl. : «... fauores potentum » (III, 60, 18 — P. L., 83, col. 735).

    f. 152 : Synonyma (Clavis n° 1203).

    titre : « Idem in libro qui dicitur Sinnonima. Libro primo ».

    inc. : « Inanis est penitencia quam sequens... » (I, 77 — P. L., 83, col. 845).

    expl. : «... expectandum quod alibi debetur » (non identifié).

    ~ f. 152-153 v° : CASSIANVS IOHANNES, Collationes (Clavis n° 512, extraits).

    titre : « Iohannes Cassianus collatione prima ».

    inc. : « Sine uia tendentibus labor est itineris... ».

    expl. : «... peccatis grauioribus obligari ».

    f. 153 v° : CICERO, ‹De officiis› (extraits).

    titre : « Tullius ».

    inc. : « Virtutis laus omnis in actione consistit... » (I, 6, 19).

    expl. : «... domus honestanda est » (I, 39, 139).

    f. 153 v°-154 v° : ‹PVBLILIVS SYRVS›, Sententiae (extraits).

    titre : « Seneca in prouerbiis ».

    inc. : « Amor arbitrio animi sumitur... » (Sent. 5 — éd. E. Woelfflin, Publilii Syri Sententiae ad fidem codicum optimorum primum recensuit, Leipzig, Teubner, 1869, p. 65 ; G. Meyer, Publilii Syri Mimi Sententiae, Leipzig, Teubner, 1880, p. 17).

    expl. : «... Viriliter feras quod necessarie est (Prov., 139 — éd. E. Woelfflin, op. cit. p. 111) suivi de : « Virtutis fructum sapiens in conscientia, stultus autem in gloria ponit » (non identifié).

    f. 154 v°-156 : SENECA, Epistulae ad Lucilium (extraits).

    titre ligne 28 : « Idem ad Lucilium ».

    inc. : « Primum argumentum composite mentis... » (2, 1).

    expl. : «... initium est salutis noticia peccati » (28, 9).

    f. 157-171 v° : Sermones.

    f. 157-160, inc. : « Quicumque baptizati sumus in Christo Ihesu... (Rom. 6, 3-11) Hec uerba sunt Pauli apostoli ad Romanos. Sciendum est quod triplex est baptismus... ».

    expl. : «... ut sciant bene ministrare et sicut debent. Quod nobis prestare dignetur qui uiuit et regnat per omnia secula seculorum ».

    f. 160-167 v°, titre : « Sermo de doctoribus sanctis ».

    inc. : « Vos estis sal terre » (Math. 5, 13). Lectio ista euangelica, fratres karissimi, proprie pertinet ad pastores... ».

    expl. : «... Saluator sal terre appellat. Qui cum Patre et Spiritu sancto uiuit et cetera » (même sermon dans le ms. Évreux, Bibl. mun., lat. 23 (XIIIe s.) f. 133-147).

    f. 167 v°-171 v°, inc. : « Vigilate quia nescitis qua hora Dominus uester uenturus sit (Math., 25, 13). Sepe nos, fratres karissimi, ad uigilandum Dominus hortatur... ».

    expl. : «... excipiendum paratos inueniat. Qui cum Patre et Spiritu Sancto uiuit et regnat Deus per omnia secula seculorum. Amen ».

    ~ f. 171 v°-172 : Biblia : Vetus Testamentum (extraits).

    inc. : « O Pastor et Ydolum derelinquens... » (Zacharias, XI, 17).

    expl. : «... in saeculum pertusum » (Aggeus, I, 6).

    f. 172 v° (add. contemporaine) : ‹Versus›.

    « Sputa, flagella, mine, probra (add. interlinéaire : « uel crux ») claui, lancea spine

    Felici fine nostre sunt meta ruine » (cf. H. Walther, Initia carminum, n° 18565 et Proverbia, nos 30268 a et 30270).

    — Verso du plat inf. (add. contemporaine) Ps. SENECA, Proverbia (extrait).

    titre : « Seneca plus ».

    « Est ratio quod amor rationis nesciat usum » (cf. H. Walther, Proverbia, n° 7849).

Anciens possesseurs

Anciennement dans

Origine

  • Origine : 3 — française, vraisemblablement copié à l’abbaye de Lyre, écritures droites et régulières.

    (Source : Persée - DER-IRHT, XLI)

Historique de la conservation

Source des données : Persée - DER-IRHT, XLI

  • Possesseur : 2-3 — Étienne du Pré abbé de Lyre de 1400 à 1414 dont la signature « De Prato » figure au f. 4 v° et au verso du plat inf. ; abbaye Notre-Dame de Lyre, d’après les ex-libris au f. 5, marge inf. : « De abbatia Lire » (XVe s.) et marge sup. : « De Abbatia Lyrae in Normannia » (XVIIIe s.).

Notes

Source des données : Biblissima

Bibliographie

    • Cat. gén., 2, Paris, 1888, p. 423-424
    • F. Giancotti, Ricerche sulla tradizione manoscritta delle sentenze di Publilio Siro, Messine-Florence, 1963, p. 110-113 et 174
    • G. Nortier, Les bibliothèques médiévales des abbayes bénédictines de Normandie, Caen, 1966, p. [131] n. 6 et [140]
    • C. Samaran et R. Marichal, Catalogue, 7, Paris, 1984, p. xvii n. 51.

Vie du livre

Source des données