Paris. Bibliothèque nationale de France, Département des manuscrits, Latin 3780

Référentiel d'autorité Biblissima : https://data.biblissima.fr/entity/Q118990

  • Titre attesté :
    • Homiliarium Moissiacense.
  • Autre forme de la cote :
    • Département des manuscrits, Latin, 3780
    • Paris. Bibliothèque nationale de France, Département des manuscrits, Latin 3780
    • Paris. BnF, Latin 3780
  • Conservé à : Paris. Bibliothèque nationale de France, Département des manuscrits
  • Lieu de fabrication :
  • Support : Parchemin. Réglure à la pointe sèche.
  • Composition :
    • 187 ff. à 2 colonnes (2-148 et 161-187) et à longues lignes (158v-160), précédés et suivis de 2 ff. de garde papier et de 2 ff. de garde parchemin.
  • Format :
    • 350 × 255 mm. (justification 255 × 185 mm.).
  • Aspects codicologiques :
    • Manuscrit en deux parties, probablement écrit et décoré à l'abbaye bénédictine de Moissac ; cf. J. Dufour, La Bibliothèque et le scriptorium de Moissac, Genève-Paris, 1972, 152-153, n° 108Les deux parties ont sans doute été réunies peu après l'achèvement de la deuxième partie. L'addition, f. 158-160, à la fin de la première partie, est contemporaine de la deuxième partie. Au f. 13, une mention du XIVe s. indique : « Anno Domini M° CVI fuit factus iste liber ». Cette mention tardive pourrait se rapporter à la date de composition du volume. — Les signatures au 1er f. des cahiers de « a 1 » à « a 26 » correspondent à la reliure faite pour la bibliothèque de J. B. Colbert. Les 6e et 10e cahiers sont signés au 2e feuillet. — Foliotation du XIIIe-XIVe s. en chiffres romains. Il y a 2 ff. CXLI et 2 ff. CLX. Foliotation moderne en chiffres arabesLe volume a servi de lectionnaire aux moines : indication des leçons en marge, passim, contemporaines, du XIIe et du XIVe s., généralement de VIIII à XII, parfois I, II (17-17v), I à III (53-54), I à XII (132v-134) ; ces indications ont sans doute été partiellement rognées. La fin des leçons est indiquée en marge par « f. » (2, etc.), « fac », sans doute pour : « fac finem » (56, 58v, etc.) ; sur ces mentions, cf. G. Philippart, Les Légendiers latins, Turnhout, 1977, 60 et n. 31. L'homéliaire a dû être utilisé pour une copie abrégée : nombreuses mentions du XIVe s. en marge, de la même main que des mentions analogues dans le ms. Latin 3783 : « va... cat », « scribe », « non finitum », « finit » (3v, 9, 10, 11, etc.), parfois accompagnées de notes avec références à la foliotation (182, 183v, autrefois CLXXX, CLXXXIv). — Passages du texte effacés, difficilement lisibles (121v, 137v-138, 140v, 148). Nombreux ff. mutilés, avec lacune de texte au f. 147. — Les 125 premiers feuillets ont été restaurés anciennement par coutures ; quelques traces de restauration à l'aide de colle, passim, notamment f. 14-15Le manuscrit porte au f. 2 une ancienne cote de l'abbaye de Moissac au XIIIe s. : « F » ; cf. J. Dufour, op. cit., 14 et n. 7 ; M. Raymond Étaix suggère que cette lettre indique un ms. servant pour les lectures de l'office (et du réfectoire ?). Il correspond probablement au n° 75 de l'inventaire de cette bibliothèque rédigé entre 1635 et 1678 et édité par J. Dufour dans Scriptorium, XXXV (1971), 184 ; il a fait partie des mss. de Moissac arrivés dans la bibliothèque de Colbert le 20 juin 1678 ; cf. J. Dufour, La Bibliothèque et le scriptorium de Moissac, 92.187 ff. à 2 colonnes (2-148 et 161-187) et à longues lignes (158v-160), précédés et suivis de 2 ff. de garde papier et de 2 ff. de garde parchemin.350 × 255 mm. (justification 255 × 185 mm.).
  • Reliure :
    • Reliure maroquin rouge aux armes de Colbert. Au dos, chiffre de Colbert avec la couleuvre et titre doré : « HOMILIARUM VETUS ».

Présentation du contenu

Source des données : BnF Archives et manuscrits

  • F. 136-139v. Après « ...Omelia... BEDE presbiteri », ajouter [In Lc., l. IV, excerptum].


    F. 1-160 Homiliarium de tempore, pars hiemalis. La collection ne reproduit que les homélies du troisième nocturne pour la partie d'hiver du temporal empruntées, à l'exception de quelques pièces, à l'homéliaire de Paul Diacre (= P.D.). Les homélies des deux premiers nocturnes pour l'année liturgique se trouvent dans le ms. Latin 3783, provenant également de Moissac.

    F. 1-1v Additions milieu XIe s. et XIIe s. (feuillet mutilé). « ...diximus frondes... — ...vestimenta judeorum... » [Opus imperfectum in Mt., hom. 37, fragment], apocryphe de Jean Chrysostome (P.G., LVI, 838) ; P.D., I, 2 (1). — « ...habentes obligatos ere alieno... — ...comedere de consecratis » [S. HIERONYMUS, In Mt., l. II, excerptum] (P.L., XXVI, 110 A, lig. 11-110 B, lig. 5 ; C.C.S.L., LXXVII, 128, lig. 1434-1443) (1v).

    F. 2-160 [Ebdomada V ante natalem Domini] «[...si intelligantur] linguam suam. Nam quia... — ...prophetarum Dominus erat... » [S. AUGUSTINUS, Tract. in Ev. Joh., XXIV] incomplet du début par lacune matérielle (C.C.S.L., XXXVI, p. 244, § 2, lig. 3 -p. 248) ; P.D., I, 1 (2-4). — « Ebdomada IIII ante natale Domini... Item omelie b. Johannis episcopi... » [Opus imperfectum in Mt., hom. 37], apocryphe de Jean Chrysostome ; P.D., I, 2 (4-8). — « Ebdomada III ante natale Domini... Omelia b. GREGORII [MAGNI] pape... habita ad populum in basilica b. Pauli ap. » [Hom. in Ev., 1] ; cf. P.D., I, 3 (8-10v). — « Ebdomada secunda ante natale Domini... Omelia b. GREGORII [MAGNI] pape... habita ad populum in basilica ad sanctam Jherusalem » [Hom. in Ev., 6] ; cf. P.D., I, 5 (10v-13). — [Ebdomada I ante natalem Domini] « ... Omelia b. GREGORII [MAGNI]... habita ad populum in basilica Lateranensi » ; [Hom. in Ev., 7] ; cf. P.D., I, 8 (13-16). — « Feria III ante natale Domini... Omelia... BEDAE presbyteri » ; P.D., I, 11 (16-20). — [De Incarnatione Domini] « ... AMBROSIUS [MEDIOLANENSIS ep.] » [In Lc., l. II, excerpta] ; A.F., II, 88 (20-24v). — « Feria VI ante natale Domini... Omelia... BEDAE praesbyteri » ; P.D., I, 12 (24v-30). — « Sabbato ante natale Domini... Omelia b. GREGORII [MAGNI] papae habita ad populum in basilica b. Petri apostoli » [Hom. in Ev., 20] ; cf. P.D., I, 13 (30-36v). — « In vigilia natale [sic] Domini... Omelia Origenis... Cum desponsata esset mater ejus Maria... (Mt. I, 18). Quae fuit... — ...consumationem seculi » [PSEUDO-ORIGENES, Hom. I in Mt.] ; P.D., I, 15 (36v-40) ; — « Incipit prologus in expositione Euvangelii : Liber generationis Jhesu Christi... (Mt. I, 1). Sciendum quod sancti euvangelistae... — ...impleta esse viderent cujus tale principium est » ; lié à : « ...Liber generationis... (Mt. I, 1). Quo exordio satis ostendit generationem... — ...stirpe generati » [CLAUDIUS TAURINENSIS, In Mt. I, 1-18] ; cf. ms. Troyes 676, p. 7-15 ; Stegmüller, Repertorium biblicum, II, 245, n° 1958 et VIII, 380-381, n° 1958 (40-40v et 40v-46) ; — « ...Liber generationis... (Mt. I, 1). Matheus suscepisse intelligitur incarnationem... — ...perhenni nomine Christianos » ; « Omnes, inquid, generationes... (Mt. I, 17). Quare divisionum ratio... — ...filiis obire susceptis » [RABANUS MAURUS, In Mt. I, 1-17, excerpta] (P.L., CVII, 731 B, lig. 3-738 A, lig. 4 ; 744 D, lig. 6-747 D, lig. 3) (46-51 et 51-53). — « In nocte Nativitatis... » (mention en marge), « ...Omelia b. GREGORII [MAGNI] papae... habita in basilica b. Marie » [Hom. in Ev., 8] ; cf. P.D., I, 24 (53-54) ; — « ...Omelia venerabilis BEDAE » ; P.D., I, 25 (54-57) ; — « ...Omelia venerabilis BEDE presbyteri... » ; P.D., I, 26 (57-61v) ; — « In die natalis Domini... In principio erat Verbum... (Joh. I, 1). Dominice nativitatis diem qua temporaliter... — ...veritas et vita » [HAYMO AUTISSIODORENSIS] (P.L., CXVIII, 54-64, hom. 9, sous le nom d'Haymon d'Halberstadt) ; cf. Barré, Homéliaires carolingiens, 148, H I, 5 (61v-68v). — « In natale s. Stephani... Item sermo... in comentariis b. HIERONIMI » [In Mt., l. IV, excerptum] ; P.D., I, 30 (68v-70). — « In natale s. Johannis apostoli... Omelia venerabilis BEDAE... » ; P.D., I, 33 (70-74v). — « Item in natale Innocentum... Omelia venerabilis BEDAE presbyteri... » ; P.D., I, 36 (74v-77v). — [In Circumcisione Domini] « ... Item omelia BEDE venerabilis presbyteri... XL » ; P.D., I, 40 (77v-81v). — « Dominica post natale Domini... Item omelia ORIGENIS de eadem leccione que chatholicae correcta est » [In Lc., hom. 16 et 17, incompl., s. Hieronymo interprete], avec addition : « Et ut perfecerunt (h)omnia... (Lc. II, 39). Pretermisit hoc loco Luchas... — ...nomine commendans » [S. BEDA VENERABILIS, In Lc., l. I, excerptum] ; P.D., I, 41 a-b (81v-83v, 83v-86 et 86-86v). — [In Epiphania] « ...Omelia b. GREGORII [MAGNI] pape... habita ad populum in basilica s. Petri apostoli » [Hom. in Ev., 10] ; cf. P.D., I, 48 (86v-89v). — « In octava » (en marge), « ...Omelia venerabilis BEDE presbiteri... XLVIIII » ; P.D., I, 49 (89v-93). — « Dominice in octa[va] » (en marge), « ...Item omelia BEDE... » ; P.D., I, 58 (93-97v). — « Dominica I post Theoph[aniam]... Item homelia BEDE presbiteri... » ; P.D., I, 59 (97v-101). — « Dominica II post Theophaniam... Item homelia venerabilis BEDE presbiteri... LX ut supra » ; P.D., I, 60 (101-106v). — « Dominica III post Theophania... Homelia Horigenis... LXI » [PSEUDO-ORIGENES, Hom. VI in Mt.] ; P.D., I, 61 (106v-113). — « Dominica IIII post Theophania... Homelia Horigenis... LXIII » [IDEM, Hom. VII in Mt.] ; P.D., I, 64 (113-116). — « Item in purificatione s. Mariae... Item homelia venerabilis BEDE... LXVII » ; P.D., I, 67 (116-119v). — [In Septuagesima] « ... Omelia b. GREGORII [MAGNI] pape... habita ad populum in basilica b. Laurentii foris murum » [Hom. in Ev., 19] ; cf. P.D., I, 69 (119v-123v). — [In Sexagesima] « ... Omelia b. GREGORII [MAGNI] pape... habita ad populum in basilica b. Pauli apostoli » [Hom. in Ev., 15] ; cf. P.D., I, 71 (123v-126). — [In Quinquagesima] « ...Homelia b. GREGORII [MAGNI] pape... habita ad populum in basilica b. Petri apostoli ad vincula » [Hom. in Ev., 2] ; cf. P.D., I, 73 (126-129). — [Dom. I in quadragesima] « ...Omelia... b. GREGORII [MAGNI] pape habita ad populum in basilica Lateranensi » [Hom. in Ev., 16] ; cf. P.D., I, 76 (129-131v). — « In transfiguracione Domini. Dominica prima in quadragesima. Sabbato » (mention ajoutée en marge), « ...Item homelia... b. LEONIS [MAGNI] pape » [s. 51] ; P.D., I, 86 (131v-134v) ; — « ...Egressus Jhesus secessit in partes Tiri... (Mt. XV, 21). Sermo b. Jheronimi presbyteri. Scribis et fariseis [sic] calumniatoribus derelictis... — ...devotione transferunt » [SMARAGDUS, Collectanea in epistolas et evangelia, homilia excerpta] (P.L., CII, 130-132) (134v-136). — [Dominica II in quadragesima] « ...Omelia... BEDE presbiteri » ; P.D., I, 90 (136-139v). — [Dominica III in quadragesima] « ...Homelia... venerabilis BEDE presbyteri » ; P.D., I, 92 (139v-143v). — [Dominica ante Palmas] « ...Omelia... b. GREGORII [MAGNI] pape habita ad populum in basilica b. Petri apostoli » [Hom. in Ev., 18] ; cf. P.D., I, 94 (143v-146v). — [Dominica in Palmas] « Omelia BEDE presbyteri » ; P.D., I, 97 (146v-150v) : — [Feria II] « ...Homelia... BEDE presbyteri » ; P.D., I, 99 (150v-154v). — [Feria V] « ...Homelia... BEDE presbyteri » ; P.D., I, 105 (154v-158).

    F. 158-160 Addition de la fin du XIe s. « ...Omelia venerabilis BEDE presbyteri... » (P.L., XCIV, 102-105, hom. I, 19 ; C.C.S.L., CXXII, 156-160, hom. I, 22).


    F. 161-186v Quelques homélies pour le troisième nocturne du sanctoral. Les feuillets mal reliés sont à lire dans l'ordre : f. 177-184, 161-176, 185-186. Cette inversion est signalée dans la marge inférieure du f. 184v par une main légèrement postérieure à celle du texte. « [...sed quia] ejus est fidem imitatus... — ...benigne pro nobis » [S. BEDA VENERABILIS, In Lc., l. V, excerptum] (P.L., XCIV, 441 B-C ; C.C.S.L., CXX, 335-336, lig. 1599-1620) ; cf. P.D., II, 129, acéphale par lacune matérielle (177). — « In natale Lucce evangelistae... Omelia b. GREGORII [MAGNI] pape... habita ad populum in basilica b. Stephani » [Hom. in Ev., 4] (P.L., LXXVI, 1089-1092) (177-179). — « In natale apostolorum Symonis et Jude... Omelia b. GREGORII [MAGNI] pape... habita ad populum in ba[silica] » [Hom. in Ev., 17] (ibid., 1138-1149) (179-184v, 161). — « In natale Omnium Sanctorum. Videns Dominus Jhesus turbas... (Mt. V, 1)... Sermo... b. LEONIS [MAGNI] pape. Predicante, dilectissimi, Domino... — ...pace requiescat » [s. 95, 2a ed.] ; cf. P.D., II, 119 (161-163v). — « In octaba apostolorum Petri et Pauli... Jussit Dominus Jhesus discipulos suos ascendere... (Mt. XIV, 22). Sermo ex comentariis JHERONIMI presbyteri. Discipulis Dominus precipit transfretare... — ...in terram Genesareth » [In Mt., l. II, excerptum] (P.L., XXVI, 101 C-104 A ; 2a ed., 105 B-107 B ; C.C.S.L., LXXVII, 123-126, lig. 1293-1378) ; cf. Lambert, Bibliotheca Hieronymiana, II, 218, n. 217 a, hom. 46 (163v-164v). — « In natale s. Jacobi ap... Accessit ad Dominum Jhesum mater filiorum Zebedei... (Mt. XX, 20). Sermo ex commentariis JHERONIMI presbyteri. Unde opinionem regni... — ...vos quoque accipietis illud » [In Mt., l. III, excerptum] (P.L., XXVI, 142 C-144 A ; 2a ed., 148 A-149 C ; C.C.S.L., LXXVII, 177-179, lig. 1037-1089) ; cf. Lambert, op. cit., II, 222, n. 217 a, hom. 62 (164v-165v). — [In natale unius confessoris] « ...Dixit Simon Petrus ad Dominum Jhesum : Ecce nos reliquimus... (Mt. XIX, 27). Omelia BEDE presbyteri... Audiens a Domino Petrus quia dives... — ...patere cognoscimus » (P.L., XCIV, 224-226 B, hom. II, 17 ; C.C.S.L., CXXII, 88-91, lig. 1-96, hom. I, 13), incomplète (165v-166v). — « ...Homo quidam nobilis habiit... (Lc. XIX, 12)... Omelia BEDE presbyteri... Homo iste nobilis ille est de quo scribitur : Homo est... — ...hostili sit clade peritura » [In Lc., l. V, excerptum] (P.L., XCII, 562 C-566 D ; C.C.S.L., CXX, 336-341, lig. 1636-1838), début du commentaire amplifié (166v-169v) ; — « ...Omelia GREGORII [MAGNI] pape in basilica b. Laurentii » [Hom. in Ev., 31] (P.L., LXXVI, 1227-1232) (169v-172) ; — « Mense VII° in XII lect. ... Omelia b. GREGORII [MAGNI] pape... habita ad populum in basilica s. Pauli » [Hom. in Ev., 33] (éd. cit., 1238-1246) (172-175v) ; — « ...Omelia b. GREGORII [MAGNI] pape... habita ad populum in basilica s. Felicitatis die natalis ejus » [Hom. in Ev., 3] (éd. cit., 1086-1089) (175v-176v, 185-185v). — « In natale confessorum... Vigilate quia nescitis... (Mt. XXIV, 42). Comentum b. JHERONIMI presbyteri... Perspicue ostendit quia... — ...exitus diverse voluntatis aperuit » [In Mt., l. IV, excerptum] (C.C.S.L., LXXVII, 233-235, lig. 653-694) ; cf. Lambert, op. cit., II, 225, n. 217 a, hom. 77 (185v-186). — « In natale s. Bartolomei apostoli... Facta est contencio... (Lc. XXII, 24). Omelia. Sicut bonis esse moris solet... — ...patrem exhibeat disciplina » [S. BEDA VENERABILIS, In Lc., l. VI, excerptum] (P.L., XCII, 598 A-599 A ; C.C.S.L., CXX, 380-381, lig. 681-729) (186-186v).

    F. 186v-187v « JOHANNES [XV, papa]... Guarino... abbati tuisque successoribus in monasterio nostro Lesato... Summam gerentes curam ac sollicitudinem... », juin 993 ; cf. Jaffé-L., n° 3850. Incomplète, le f. 187 étant mutilé.

Textes du manuscrit

Source des données : Mandragore

Enluminures et décors

Intervenants

Sujets et thèmes

Source des données : BnF Archives et manuscrits

  • Incipit du lemme biblique

    Abiit Jesus trans mare Galilaeae... (Joh. VI, 1).

    Incipit

    Qui signa et miracula Domini ac salvatoris recte cum legunt...

    f. 139v

    Incipit du lemme biblique

    Accessit ad Jesum mater filiorum Zebedaei... (Mt. XX, 20).

    Incipit

    Unde opinionem regni habebat...

    f. 164v

    Incipit du lemme biblique

    Adsumpsit Jesus duodecim discipulos... (Lc. XVIII, 31).

    Incipit

    Redemptor noster praevidens (alias providens) ex passione sua discipulorum animos...

    f. 126

    Incipit du lemme biblique

    Adsumpsit Jesus Petrum et Jacobum... (Mt. XVII, 1).

    Incipit

    Evangelica lectio, dilectissimi, quae per aures corporis...

    f. 131v

    Incipit du lemme biblique

    Angelus Domini apparuit in somnis Joseph... (Mt. II, 13).

    Incipit

    De morte pretiosa martyrum Christi...

    f. 11

    Incipit du lemme biblique

    Anno quinto decimo imperii Tiberii Caesaris... (Lc. III, 1).

    Incipit

    Redemptoris praecursor quo tempore...

    f. 30

    Incipit du lemme biblique

    Ante diem festum Paschae sciens Jesus... (Joh. XIII, 1)

    Incipit

    Scripturus evangelista Johannes memorabile illud Domini mysterium...

    f. 154v

    Aperta nobis est, fratres carissimi, sancti Evangelii lectio recitata neque opus est ut in ea...

    f. 133

    Incipit du lemme biblique

    Arborem fici habebat quidam plantatam... (Lc. XIII, 6).

    Incipit

    Dominus et redemptor noster per Evangelium suum aliquando verbis loquitur, aliquando rebus...

    f. 262

    Incipit du lemme biblique

    Ascendente Jesu in naviculam secuti sunt... (Mt. VIII, 23).

    Incipit

    Ingrediente Domino in naviculam secuti sunt...

    f. 146v

    Audiens a Domino Petrus quia dives difficile intraret in regnum caelorum...

    f. 165v

    Cogitanti mihi de Mariae paenitentia flere magis libet quam aliquid dicere...

    f. 314

    Congregemus in unum ea quae in ortu Jesu dicta scriptaque sunt de eo et tunc scire poterimus...

    f. 36v

    Incipit du lemme biblique

    Cum appropinquassent Jerosolymis et venissent Bethphage... (Mt. XXI, 1).

    Incipit

    Mediator Dei et hominum homo Christus Jesus (I Tim. II, 5) qui pro humani generis salute...

    f. 146v

    Incipit

    Puto res ipsa exigit ut quaeramus...

    f. 14

    Incipit du lemme biblique

    Cum audisset Johannes in vinculis... (Mt. XI, 2).

    Incipit

    Quaerendum nobis est, fratres carissimi, Johannes propheta...

    f. 11

    Incipit du lemme biblique

    Cum autem descendisset Jesus de monte... (Mt. VIII, 1).

    Incipit

    Docente in monte Domino discipuli venerunt...

    f. 140

    Cum constet omnibus, fratres carissimi, quia Redemptor noster...

    f. 177

    Incipit du lemme biblique

    Cum esset desponsata mater Jesu (alias ejus) Maria Joseph... (Mt. I, 18).

    Incipit

    Quae fuit necessitas ut desponsata esset Maria...

    f. 28

    Incipit du lemme biblique

    Cum factus esset Jesus annorum duodecim... (Lc. II, 42).

    Incipit

    Aperta nobis est, fratres carissimi, sancti Evangelii lectio recitata...

    f. 133

    Incipit du lemme biblique

    Cum natus esset Jesus in Bethleem... (Mt. II, 1).

    Incipit

    Sicut in lectione evangelica, fratres (alias fratres carissimi), audistis...

    f. 76v

    Daemoniacus iste non solum apud Matthaeum mutus...

    f. 136 [s. Beda]

    De morte pretiosa martyrum Christi innocentum...

    f. 92v

    Incipit du lemme biblique

    Designavit Dominus et alios... (Lc. X, 1).

    Incipit

    Dominus et salvator noster, fratres carissimi, aliquando...

    f. 62v

    Discipulis Dominus praecepit transfretare et compellit ut ascendant...

    f. 163v

    Incipit du lemme biblique

    ou : Hanc sancti Evangelii lectionem, fratres carissimi, si subtiliter considerare voluimus...

    Incipit

    Lectio sancti Evangelii quae nobis lecta est, fratres mei, tanto majori a nobis intentione...

    f. 84

    Incipit du lemme biblique

    Dixit Simon Petrus ad Jesum (alias Dominum Jesum) : Ecce nos reliquimus omnia... (Mt. XIX, 27).

    Incipit

    Audiens a Domino Petrus quia dives difficile intraret in regnum caelorum...

    f. 165v

    Docente in monte Domino, discipuli venerunt ad eum sicut alacres, sicut domestici...

    f. 140v

    Dominicae nativitatis diem qua temporaliter natus est annua revolutione recolentes...

    f. 3 [Haymo Autissiodorensis]

    Dominus ac redemptor noster paratos nos invenire desiderans...

    f. 7

    Dominus et redemptor noster per Evangelium suum aliquando verbis loquitur, aliquando rebus...

    f. 262

    Dominus et salvator noster, fratres carissimi, aliquando...

    f. 62v

    Dubitari a quibusdam solet a quo spiritu...

    f. 166

    Incipit du lemme biblique

    Ductus est Jesus in desertum... (Mt. IV, 1).

    Incipit

    Dubitari a quibusdam solet a quo spiritu...

    f. 166

    Incipit du lemme biblique

    Ecce ego mitto ad vos prophetas... (Mt. XXIII, 34).

    Incipit

    Hoc quod antea dixerat : Implete...

    f. 68v

    Incipit du lemme biblique

    Egressus Jesus secessit in partes Tyri... (Mt. XV, 21).

    Incipit

    In lectione sancti Evangelii quae nobis modo lecta est...

    f. 158

    Incipit

    Scribis et pharisaeis calumniatoribus derelictis transgreditur in partes Tyri et Sidonis ut Tyros Sidoniosque...

    f. 134v

    Incipit du lemme biblique

    Erat Jesus ejiciens daemonium... (Lc. XI, 14).

    Incipit

    Daemoniacus iste non solum apud Matthaeum mutus...

    f. 136 [s. Beda]

    Incipit du lemme biblique

    Erat pater ejus et mater mirantes (alias admirantes)... (Lc. II, 33).

    Incipit

    Congregemus in unum ea quae de ortu (alias in ortu)...

    f. 102v

    Incipit du lemme biblique

    Erunt signa in sole... (Lc. XXI, 25).

    Incipit

    Dominus ac redemptor noster paratos nos invenire...

    f. 7

    Incipit du lemme biblique

    Et ut perfecerunt omnia... (Lc. II, 39)

    Incipit

    Praetermisit hoc loco Lucas quae a Matthaeo satis exposita (alias explorata) noverat...

    f. 39v

    Evangelica lectio, dilectissimi, quae per aures corporis...

    f. 131v

    Ex hujus nobis lectionis verbis, fratres carissimi, Johannis humilitas commendatur...

    f. 14

    Incipit du lemme biblique

    Exiit edictum a Caesare Augusto... (Lc. II, 1).

    Incipit

    Quia largiente Domino missarum sollemnia ter hodie...

    f. 38

    Incipit du lemme biblique

    Exiit qui seminat seminare... (Mt. XIII, 3 ; Lc. VIII, 5).

    Incipit

    Lectio sancti Evangelii quam modo, fratres carissimi, audistis expositione...

    f. 159

    Exordium nostrae redemptionis, fratres carissimi, hodierna nobis sancti Evangelii lectio...

    f. 17

    Incipit du lemme biblique

    Exsurgens autem Maria abiit in montana... (Lc. I, 39).

    Incipit

    Lectio quam audivimus sancti Evangelii et redemptionis nostrae nobis semper veneranda primordia...

    f. 24v

    Incipit du lemme biblique

    Facta est contentio inter discipulos... (Lc. XXII, 24).

    Incipit

    Sicut bonis esse moris solet in Scripturis...

    f. 186

    Hoc quod antea dixerat : Implete...

    f. 68v

    Incipit du lemme biblique

    Homo iste nobilis ille est de quo scribitur : Homo est et quis cognoscet eum (cf. Jer. XVII, 9)

    Incipit

    Homo...

    f. 166v [s. Beda]

    Incipit du lemme biblique

    Homo quidam nobilis abiit... (Lc. XIX, 12).

    Incipit

    Homo iste nobilis ille est de quo scribitur : Homo est et quis cognoscet eum... (cf. Jer. XVII, 9). Homo...

    f. 166v

    In explanatione sua multa ad loquendum sancti Evangelii lectio postulat...

    f. 155

    In lectione sancti Evangelii quae nobis modo lecta est...

    f. 158

    Incipit du lemme biblique

    In principio erat Verbum... (Joh. I, 1).

    Incipit

    Dominicae nativitatis diem qua temporaliter natus est annua revolutione recolentes...

    f. 61v

    Incipit

    Quia temporalem mediatoris Dei et hominum hominis Jesu Christi nativitatem...

    f. 44v

    Ingrediente Domino (alias Jesu) in naviculam secuti sunt eum discipuli ejus...

    f. 146v

    Johannes Baptista et praecursor Domini salvatoris quem diu venturum populis verbo praedicaverat...

    f. 89v

    Incipit du lemme biblique

    Jussit Jesus discipulos suos ascendere in naviculam... (Mt. XIV, 22).

    Incipit

    Discipulis Dominus praecipit transfretare et compellit ut ascendant...

    f. 163v

    Latent quidem divina mysteria nec facile...

    f. 20

    Lectio quam audivimus sancti Evangelii et redemptionis nostrae nobis semper veneranda primordia...

    f. 24v

    Lectio sancti Evangelii quae nobis lecta est, fratres mei, tanto majori a nobis intentione debet...

    f. 84

    Lectio sancti Evangelii quam modo, fratres, audivimus magnum nobis et in domino et in servo...

    f. 130

    Lectio sancti Evangelii quam modo, fratres carissimi, audistis, expositione non indiget sed admonitione...

    f. 159

    Incipit du lemme biblique

    In Isaia legitur... Non ergo...

    Incipit

    Matthaeus suscepisse intellegitur incarnationem Domini...

    f. 46

    Incipit

    Quo exordio satis ostendit generationem...

    f. 40v

    Incipit

    Sciendum quod sancti evangelistae quidem pensationem...

    f. 40

    Incipit du lemme biblique

    Loquente Jesu ad turbas, ecce mater... (Mt. XII, 46).

    Incipit

    Sancti Evangelii, fratres carissimi, brevis est lectio recitata...

    f. 175v

    Matthaeus suscepisse intellegitur incarnationem Domini...

    f. 46

    Mediator Dei et hominum, homo Christus Jesus, qui pro humani generis salute passurus de caelo...

    f. 146v

    Incipit du lemme biblique

    Miserunt Judaei ab Jerosolymis... (Joh. I, 19).

    Incipit

    Ex hujus nobis lectionis verbis, fratres carissimi, Johannis humilitas commendatur, qui cum tantae virtutis...

    f. 14

    Incipit du lemme biblique

    Misit Jesus duodecim discipulos suos... (Mt. X, 5).

    Incipit

    Cum constet omnibus, fratres carissimi, quia Redemptor noster...

    f. 177

    Incipit du lemme biblique

    Missus est angelus Gabriel... (Lc. I, 26).

    Incipit

    Exordium nostrae redemptionis, fratres carissimi, hodierna nobis sancti Evangelii lectio...

    f. 17

    Incipit

    Latent quidem divina mysteria...

    f. 20

    Moris esse prudentium solet non solum ex eis...

    f. 151

    Nato in Bethleem Domino salvatore, sicut sacra Evangelii testatur historia...

    f. 31

    Incipit du lemme biblique

    Nuptiae factae sunt in Cana... (Joh. II, 1).

    Incipit

    Quod Dominus noster atque salvator ad nuptias vocatus...

    f. 170

    Incipit du lemme biblique

    Omnes, inquit, generationes... (Mt. I, 17)

    Incipit

    Quare divisionum ratio ita constabit...

    f. 51

    Incipit du lemme biblique

    ou : Isti pastores qui ab angelo audierant nuntiare nativitatem Christi...

    Incipit

    Nato in Bethleem Domino Salvatore sicut sacra Evangelii testatur historia...

    f. 31

    Pensate, fratres carissimi, mansuetudinem Dei. Relaxare peccata...

    f. 214

    Perspicue ostendit quia supra dixerat : De die autem... (Mt. XXIV, 36)...

    f. 185v

    Incipit du lemme biblique

    Postquam consummati sunt dies octo... (Lc. II, 21).

    Incipit

    Sanctam venerandamque praesentis festi (alias festi diei) memoriam...

    f. 98

    Incipit du lemme biblique

    Postquam impleti sunt dies purgationis... (Lc. II, 22).

    Incipit

    Sollemnitatem nobis hodiernae celebritatis quam quadragesimo...

    f. 116

    Praedicante, dilectissimi, Domino Jesu Christo evangelium regni...

    f. 161

    Incipit du lemme biblique

    Proximum erat Pascha Judaeorum... (Joh. XI, 55)

    Incipit

    Moris esse prudentium solet non solum ex eis...

    f. 150v

    Puto, res ipsa exigit ut quaeramus. Frequenter quidem Jesus venit (alias venit Jesus) in Hierusalem ut testatur Johannes (alias Johannes testatur)...

    f. 14

    Quae fuit necessitas ut desponsata esset Maria...

    f. 28

    Quaerendum nobis est, fratres carissimi, Johannes propheta et plus quam propheta qui venientem ad Jordanis baptisma...

    f. 11

    Qui signa et miracula Domini ac salvatoris recte cum legunt...

    f. 140

    Quia, largiente Domino, missarum sollemnia ter hodie...

    f. 38

    Quia temporalem mediatoris Dei et hominum hominis Jesu Christi nativitatem...

    f. 44v

    Incipit du lemme biblique

    Quis ex vobis arguet me de peccato... (Joh. VIII, 46).

    Incipit

    Pensate, fratres carissimi, mansuetudinem Dei. Relaxare peccata...

    f. 214

    Quo exordio satis ostendit generationem Christi secundum carnem se suscepisse...

    f. 40v

    Quod Dominus noster atque salvator ad nuptias vocatus...

    f. 135v

    Redarguerat Dominus scribas et pharisaeos de peccato infidelitatis...

    f. 143v

    Redemptor noster praevidens (alias providens) ex passione sua discipulorum animos...

    f. 126

    Redemptoris praecursor quo tempore verbum praedicationis...

    f. 30v

    Incipit du lemme biblique

    Rogabat Jesum quidam pharisaeus... (Lc. VII, 36).

    Incipit

    Cogitanti mihi de Mariae paenitentia...

    f. 314

    Sanctam venerandamque praesentis festi memoriam...

    f. 112

    Sancti Evangelii, fratres carissimi, brevis est lectio recitata...

    f. 175v

    Sciendum quod sancti evangelistae quidem pensationem nobis...

    f. 40

    Scribis et pharisaeis calumniatoribus derelictis transgreditur in partes Tyri et Sidonis ut Tyros Sidoniosque...

    f. 134v

    Scripturus evangelista Johannes memorabile illud Domini mysterium...

    f. 154v

    Sicut bonis esse moris solet in Scripturis...

    f. 186

    Sicut in lectione evangelica, fratres, audistis caeli rege...

    f. 137

    Incipit du lemme biblique

    Simile est regnum caelorum homini patrifamilias... (Mt. XX, 1).

    Incipit

    In explanatione sua multa ad loquendum sancti Evangelii lectio postulat...

    f. 155

    Sollemnitatem nobis hodiernae celebritatis quam quadragesimo dominicae nativitatis die...

    f. 116

    Summam gerentes curam ac sollicitudinem venerabilium locorum...

    f. 186v

    Unde opinionem regni habebat (alias habet)...

    f. 164v

    Incipit du lemme biblique

    Venit Jesus a Galilaea in Jordanem ad Johannem... (Mt. III, 13).

    Incipit

    Lectio sancti Evangelii quam modo, fratres, audivimus, magnum nobis et in domino et in servo...

    f. 130

    Incipit du lemme biblique

    Videns Jesus turbas ascendit... (Mt. V, 1).

    Incipit

    Praedicante, dilectissimi, Domino Jesu Christo evangelium regni...

    f. 161

    Incipit du lemme biblique

    Vidit Johannes Jesum... (Joh. I, 29).

    Incipit

    Johannes Baptista et praecursor Domini Salvatoris quem diu...

    f. 89v

    Incipit du lemme biblique

    Vigilate quia nescitis qua hora... (Mt. XXIV, 42).

    Incipit

    Perspicue ostendit quia supra dixerat : De die autem... (Mt. XXIV, 36)...

    f. 185v

    AMBROSIUS MEDIOLANENSIS ep. (s.) -- Expositio Evangelii secundum Lucam (homiliae excerptae)
    AUGUSTINUS HIPPONENSIS ep. (s.) -- In Evangelium Johannis tractatus CXXIV (homiliae excerptae)
    BEDA VENERABILIS (s.) -- Expositio in Evangelium Lucae (homiliae excerptae)
    BEDA VENERABILIS (s.) -- Homiliae
    BEDA VENERABILIS (s.) -- Homiliae (homiliae excerptae)
    CLAUDIUS TAURINENSIS ep. -- In Evangelium Matthaei commentarii (homiliae excerptae)
    COLBERT (Jean-Baptiste) -- Possesseur
    DÉCORATION -- Décoration française méridionale Moissac, abbaye, (XIe s.)
    DÉCORATION -- Initiales De couleur noire (ou brune) ou rouge, (XIe s.)
    DÉCORATION -- Initiales ornées à la plume et rehaussées de couleur (ou peintes) (XIe s.)
    DÉCORATION -- Initiales ornées à la plume et rehaussées de couleur (ou peintes) à rinceaux aquitains
    DÉCORATION -- Manicules
    Écriture française méridionale, (XIIe s.) -- Moissac, abbaye, (XIe s.)
    Explicit -- Explicit translittéré en grec
    Explicit probable d'un feuillet ou d'un cahier manquant -- [si intelligantur]
    Explicit probable d'un feuillet ou d'un cahier manquant -- [sed quia]
    Foliotation ancienne en chiffres romains -- au centre de la marge supérieure et à chaque recto, (XIIIeXIVe s., abbaye de Moissac)
    Grec -- Explicit translittéré en grec
    GREGORIUS Magnus I (s.), papa -- Homiliae in Evangelia (XL). Homiliae singulae
    GUARINUS, Lesatensis abbas -- Lettre à lui adressée
    HAYMO AUTISSIODORENSIS -- Homiliarium super evangelia. Homiliae singulae
    HIERONYMUS (s.) -- Commentarii in Evangelium Matthaei (homiliae excerptae)
    HIERONYMUS (s.) -- Interpres : ORIGENES, In Evangelium Lucae homiliae (homilia excerpta)
    HOMÉLIAIRES -- Moissac (abbaye Saint-Pierre)
    HOMÉLIAIRES -- De Tempore. Pars hiemalis (ab Adventu)
    HOMÉLIAIRES -- De Sanctis. Pars aestivalis. Fragmentum
    JOHANNES XV, papa -- Epistola ad Guarinum Lesatensem abbatem
    JOHANNES CHRYSOSTOMUS (s.) -- Opus imperfectum in Matthaeum, homilia 37a
    Leçons -- Mentions ajoutées en marge attestant l'utilisation d'un homéliaire par des moines
    LEO Magnus I (s.), papa -- Sermones vel tractatus. Sermones singuli
    LEZAT (abbaye de), dioc. de Pamiers -- Document la concernant
    MOISSAC (abbaye Saint-Pierre de), dioc. de Cahors -- Manuscrits écrits et décorés au scriptorium
    MOISSAC (abbaye Saint-Pierre de), dioc. de Cahors -- Possesseur
    OPUS IMPERFECTUM IN MATTHAEUM -- Homilia 37a
    ORIGENES -- In Evangelium Lucae homiliae, s. Hieronymo interprete. Homiliae 16a-17a
    ORIGENES (Pseudo-) -- Homiliae in Matthaeum Homilia I
    ORIGENES (Pseudo-) -- Homiliae in Matthaeum Homilia VI
    ORIGENES (Pseudo-) -- Homiliae in Matthaeum Homilia VII
    Parchemin -- Restaurations anciennes par couture ou par collage de fragments de parchemin
    PAULUS DIACONUS -- Compilator Homiliarium. Excerpta
    RABANUS MAURUS -- Commentarius in Evangelium Matthaei (homiliae excerptae)
    RELIURE -- Reliures aux armes de : Colbert (Jean-Baptiste)
    SERMONS -- Sermones de sanctis et festis Bartholomaeus ap.
    SERMONS -- Sermones de sanctis et festis Innocentes
    SERMONS -- Sermones de sanctis et festis Jacobus major ap.
    SERMONS -- Sermones de sanctis et festis Johannes evangelista ap.
    SERMONS -- Sermones de sanctis et festis Lucas evangelista
    SERMONS -- Sermones de sanctis et festis Purificatio
    SERMONS -- Sermones de sanctis et festis Omnes Sancti
    SERMONS -- Sermones de sanctis et festis Petrus et Paulus ap., in octava
    SERMONS -- Sermones de sanctis et festis Simon et Judas Thaddaeus ap.
    SERMONS -- Sermones de sanctis et festis Stephanus protomartyr
    SERMONS -- Sermones communes De confessoribus
    SERMONS -- Sermones communes de uno confessore
    SMARAGDUS, O.S.B. -- Compilator : (homiliae singulae)
    Titres, incipit ou explicit de couleur -- Rouge, en capitales mêlées d'onciales (XIe s.)
    Titres, incipit ou explicit de couleur -- Rouge orangé, en capitales mêlées d'onciales (XIe s.)

Vie du livre

Sources des données