Point d'entrée sur le patrimoine écrit du Moyen Âge et de la Renaissance en Occident du VIIIe au XVIIIe siècle
Moteur de recherche de manuscrits et livres anciens numérisés et intéropérables
Plateforme collaborative de gestion de publication des données d'autorité Biblissima
Aide à la lecture et apprentissage des langues anciennes, outils et environnements de travail en XML
Service d’expertise autour des standards IIIF
Référentiel d'autorité Biblissima : https://data.biblissima.fr/entity/Q118983
Papier, 270 f. Recueil factice composé de douze éléments, dont le second (f. 21-58, une seule main) comprend l’Historia septem sapientium (21r-50v) suivie des sections astrologiques
Source des données : BnF Archives et manuscrits
12 manuscrits ou fragments de manuscrits d'origine italienne reliés ensemble à une époque ancienne.
F. 1-18v JOHANNES HONOREUS DE VINTIMILLA, Apologia pro Durando de Ponteves. Page de titre : « Apologia pro magnanimo fideique christiane protectore... Durando de Ponteves, domino de Flassans... gallice quondam a Joanne Honoreo comitum de Vintimilla scripta, nunc vero in latinum translata... Scriptum Rome ultimo Kal. maii, anni 1568 » (1) ; — Supplique au pape Pie V : « Serenissimo domino nostro Pio papae V... Beatissime Pater, apologie presentis author, non minus gaudii... — ... videre non dedignetur » (2-2v) ; — lettre de dédicace au roi de France Charles IX : « Apologia. Christianissimo invictissimoque Gallorum regi Carolo nono... et regine matri... Nos Aquisextensis civitatis regionis Provincie cives, has querellas supplicationesque movemus... — ... in medium adferemus » (3) ; — « In primis ergo secundum fidem nostram... — ... scrutabor mandata Dei. Finis » (3-18v) ; — « Versus in limine gallice apologie positi ab authore ut creditur. Roma fuit quondam ingenti obsidione soluta||... — ... Sors haud ulla sua letior esse potest » (18v) ; sur Durand de Pontevès, seigneur de Flassans, cf. E. Arnaud, Histoire des protestants de Provence, Paris, 1884, I, 126-184.
F. 21-50v Historia septem sapientium, versio italica (éd. A. Mussafia, dans Sitzungsberichte der Akademie der Wissenschaften Wien, philos. hist. Cl., LVII (1867), 92-118 avec de légères variantes). [Prol.] : « Historiae septem philosophorum. Quidam romanus imperator unicum habens filium quem intime diligebat... — ... ad suspendendum duceretur » (éd. cit., 94-99) (21-24) ; — « Primus philosophus. Surgens autem mane unus ex philosophis... — ... contulit multa bona. Finis », incomplet de la fin (ibid., 100-118) (24-50v) ; cf. J. Palermo, dans Dictionnaire des lettres françaises. Le Moyen Age, Paris, 1964, 656-657 ; L. Thorpe, ibid., 657-658.
F. 51-52 Dispositio stellarum. « Dispositio stellarum. Stellae sunt in coelo XXVII quae ascendunt... — ... que 3 diebus tempestat. Finis » ; cf. Thorndike-Kibre, Incipits of med. scient. writings in latin, 2e éd., 1528 ; cf. P. Kunitzsch, dans Zeitschrift der Deutschen morgenländischen Gesellschaft , CXXII (1972), 110.
F. 53-57 Lunarium. « Significationes dierum lunarium quas excellentissimus astronomus Bezogar [sic] suis discipulis manifestavit... Primo die lunae Adam ad lucem pervenit... — ... infirmabitur cito morietur » (éd. E. Svenberg, De latinska lunaria, Göteborg, 1936, 100-102) ; cf. Thorndike, Hist. of magic, I, 681-682 ; Thorndike-Kibre, op. cit., 1101 ; E. Svenberg, op. cit., 16.
F. 59-66v « De beatissime Virginis conceptione oratio recitanda. Existimavi, reverendissime domine, nichil esse in oratore prestantius... — ... nos participes faciat absque fine. Amen » (59-65v) ; — « Devotissima ejusdem oratio ad eandem Dei genitricem Mariam... O Mater summe pietatis, regina celi... — ... particeps esse merear. Una cum Patre, Filio et Spiritu sancto... » (65v-66v).
F. 71-80v [CORNELIUS NEPOS, Vita T. Pomponii Attici] (éd. après les Epistolae ad familiares de Cicéron, Venise, 1470, f. 177-181v ; cette édition semble avoir servi de modèle pour la copie du ms. ; éd. A.M. Guillemin, Cornelius Nepos, Oeuvres, Paris, 1961, 149-169). « [P]omponius Atticus ab origine ultima stirpis romanae generatus... — ... in monumento Quinti Cecilii avunculi sui. Finis » (71-80v) ; — Colophon de l'édition de 1470, avec mention du nom de l'imprimeur Nicolas Jenson : « Attice nunc totus veneta diffunderis urbe||... — ... auctorem lector opusque tenes » (éd. 1470, f. 181v) (80v) ; cf. G. Sardini, Esame sui principi della francese ed italiana tipografia, Lucques, 1798, III, 6-7 ; Pellechet, n° 3630.
F. 81-93v GIOVANNI PICO DELLA MIRANDOLA, Expositio in orationem dominicam (éd. Venise, 1537). [Prol.] « Johannis Pici Mirandulae, Concordiae comitis, expositio singularis in orationem dominicam. Orare non est aliud quam per elevationem mentis... — ... Videbimus in expositione partium » (éd. cit., f. signés a Iv-a Vv) (81-83v) ; — « Oratio igitur ipsa hic incipit. Pater noster... Et hec invocatio est quasi prohemium totius orationis... — ... Amen, id est vere vel fideliter » (ibid., f. signés a Vv-b VIII) (83v-92v) ; — [Conclusio] « Tota autem consideratio hujus orationis ... — ... ejecit ex mundo. Finis. Laus Deo » (ibid., f. signés b VIII-b VIIIv (92v-93v).
F. 95-106v GIULIO ROSCIO, dictus Julius Roscius Hortinus, Septem sapientium atque aliorum dicta et praecepta. « Septem sapientum atque aliorum dicta ac praecepta collecta a Julio Roscio Hortino MDXXCVI. Solonis. Phaletis... — ... sed furori cede... », incomplet de la fin ; en réclame : « ut » ; cf. J. Palermo, dans Dictionnaire des lettres françaises, Le Moyen Age, Paris, 1964, 656-657 ; L. Thorpe, ibid., 657-658.
F. 108-148 AGOSTINO VALERIO, episcopus Veronensis, Vita s. Caroli Borromei (éd. Vérone, 1586). Lettre de dédicace adressée au cardinal Antonio Caraffa : « Antonio Carafae, cardinali amplissimo, Augustinus cardinalis Veronae. Historiam esse veritatis testem... — ... speraverimus » (éd. cit., VII-X) (108-109v) ; — « Caroli cardinalis Borromei vita. Quae est naturae humanae perversitas... — ... et pro sua benignitate ditabit » (ibid., 1-72) (110-148).
F. 149-153v JOHANNES ANTONIUS ALATUS, Oratio ad papam Innocentium [VIII]. « [Rome] 1484, die 2 novembris. Oratio edita a me Johanne Anthonio Alato de Asculo, doctori phisico, ...ad summum pontificem papam Innocentium... Pavit quippe animus meus, beatissime Pater... — ... laudem meique college emendationem » ; cf. Thorndike, Hist. of magic, II, 742-743, qui attribue à cet auteur le traité qui suit, d'après le Cat. cod. mss. Bibl. regiae, IV, 510 ; cf. Thorndike-Kibre, Incipits of med. scient. writings in latin, 2e éd., 1030.
F. 154-189 [MICHAEL SCOTUS, Physionomia, L. I] (éd. Besançon, 1487). [Prol.] : « Imperator [Fredericus II], inter caetera circa quae te oportet... — ... pauci sunt haec scientes in virtute [sic pro veritate] » (éd. cit., f. signés a IV-a V) (154-157) ; L. I, De secretis mulierum. « O nobilis imperator, vir generosus... — ... et per consequens gravior efficitur. Et in hoc est finis libri secretorum mulierum », incomplet de la fin (ibid., f. signés a V-c Vv) (157v-189) ; cf. Thorndike, Hist. of magic, II, 308, 328-332, 742-743 ; Thorndike-Kibre, Incipits of med. scient. writings in latin, 2e éd., 913-972 ; Haskins, Studies in the history of medieval science, Baltimore, 1924, 286-287.
F. 190-195v « Ex libris Pyrrhi Ligorii de mensuris antiquorum. Il modio, o vero modius... — ... che altrove della Grecia », en italien ; sur Pirro Ligorio, cf. P. de Nolhac, dans Mélanges Renier, Paris, 1886, 319-328.
F. 202-217v [POLYBIUS, De militia et castrametatione Romanorum] traduction latine de Janus Lascaris. « [P]osteaquam declaravere consules tribunos militum constituunt... — ... in primis hujus modi sunt. Finis » (éd. Venise, 1529, f. 1-12) ; cf. Polybius, Polybii historiarum reliquiae, Paris, 1839, 348-364.
F. 218-262v BARTOLOMEO FACIO, De humanae vitae felicitate dialogus (éd. Cologne, 1473). [Prol.] « Ad Alphonsum regem [Alphonsus I, rex Aragoniae] gloriosissimum Bartholomei Facii in dyalogum de vita foelicitate [sic] prohemium incipit foeliciter [sic]. Humane vite condicione [sic] sepius reputanti mihi, rex sapientissime... — ... consecutum existimabo » (éd. cit., f. 19v-20v) ; cf. mss. Latin 6729A, f. 6-6v ; 6755, f. 79-80 ; 8554A, f. 66-66v ; NAL 685, f. 89-91 (218-220) ; — « Incipit dyalogus. [C]um Antonius Panormita clarus et singularis poeta... — ... deambulationi datum est. Finis... » (éd. cit., f. 20v-42) ; cf. mss. Latin 6729A, f. 7-27v ; 6755, f. 80-118 ; 8554A, f. 66v-88, incomplet de la fin ; NAL 685, f. 91-95 (220-261) ; — [Epistola ad Robertum Strozzi] « Animadverti, vir ornatissime, ex licteris tuis perbrevibus... — ... si modo possim vehementer cupio. Vale » ; cf. mss. Latin 6729A, f. 28-28v ; 6755, f. 118-119v (261-262v) ; Pellechet, n° 4212 ; T. De Marinis, La Biblioteca napoletana dei re d'Aragona, Suppl., I, Vérone, 1969, 234.
F. 262v-264 FILIPPO BEROALDO, Grammatica per Paulum Landucium reportata. « Licterator optime, qui pueros doces, ausculta. Phy[lippi] Beroaldi vaticinatio. Quum primum didicerit puer... —... sicut pronomina primictiva ne latinis quidem. Ex oppinione Philippi Beroaldi ; in civitate Bononiensi primario comoranti mihi Paulo de Landucio de Petrasancta ascribi fecit sub ejus audientia XXII novembris 1486. Idem Paulus etc. » (L. Thorndike, dans Romanic Review, XLI (1950), 274-275, d'après ce ms.).
F. 218-262v. Prol. dédié à Alphonse Ier d'Aragon, roi de Naples.
F. 266 Sentences : « Is qui erudivit. Cato censorius suos ipse filios erudire voluit... » ; — « Li populi Saguntini si contentono... », en italien ; — « Saguntini parentes suos liberos... — ... vivere maluerunt ».
F. 266-270v JEAN DESPAUTERE, Ars epistolica, extraits du début. « Compendium de conficiendis epistolis ex Depauterio. Epistola est certa rerum nostrarum... — ... uxori charissimae » (éd. Lyon, 1526, f. 1-5).
Source des données : Persée - DER-IRHT, LXXXIV
51r-52r «Dispositio stellarum. Stelle sunt in celo XXVII quae ascendunt quarum duae faciunt in quo loco visae magnam tempestatem… » [TK, 1528 ; éd. Kunitzsch 1972 ; Jenks, 149]
53v-57r «Significationes dierum lunarium quas excellentissimus astronomus Bezogar suis discipulis manifestavit et pro maximo secreto et pretiosissimo munere eis tradidit. Primo die Lunae Adam ad lucem pervenit, in quo quidem die bonum est emere… » (lunarium) [HMES, I, 681 n. 2 et 682 n. 3 ; éd. Svenberg 1936, 100-102 ; TK, 1101 ; Weisser, 52 ; DiTommaso, 425].
italienne
A appartenu à Mazarin ; cf. Omont, Anciens inventaires, IV, 325.
Mazarin
Source des données : Biblissima
Animadverti, vir ornatissime, ex litteris tuis perbrevibus id quod per hosce dies ex te audivi...
f. 261
Attice, nunc totus Veneta diffunderis urbe//...
f. 80v
Beatissime Pater, apologiae praesentis auctor, non minus gaudii Sanctitatem Vestram suscepturam ducebat...
f. 2
Cato censorius suos ipse filios erudire voluit ut majorem erga ipsum benevolentiam...
f. 266
Cum Antonius Panormita clarus et singularis poeta jureque consultus Ferrariam sese...
f. 220
Cum primum didicerit puer per suos casus nomina variare, ut id promptius faciat...
f. 262v
Epistola est certa rerum nostrarum nuntia fidaque mentis nostrae interpres...
[...] Et haec invocatio est quasi prooemium totius orationis docens nos totum modum...
f. 83v
Existimavi, reverendissime domine, nihil esse in oratore praestantius...
f. 59
Historiam esse veritatis testem, nuntiam vetustatis...
f. 108
IL MODIO, O VERO modius, E MISURA ROMANA DI FRUMENTO, LO QUALE...
f. 190
Imperator, inter cetera circa quae te oportet esse sollicitum...
f. 154
In primis ergo secundum fidem nostram plene exploratum habemus orbis opificem Deum...
f. 3
LI POPULI SAGUNTINI SI CONTENTONO PIU PRAESTO...
Nos Aquisextensis civitatis regionis Provinciae cives has querellas...
O mater summae pietatis, regina caeli, Dei genetrix semperque virgo Maria, mente cordeque prostratus...
f. 65v
O nobilis imperator, vir generosus, quem gratiarum et donorum...
f. 157v
Orare non est aliud quam per elevationem mentis et adfectus excitationem...
f. 81
Pater noster qui es in caelis...
Et haec invocatio est quasi prooemium totius orationis...
Pavit quippe animus meus ; beatissime Pater, vosque reverendissimi...
f. 149
Pomponius Atticus ab origine ultima stirpis Romanae generatus...
f. 71
Posteaquam declaravere consules tribunos militum, constituunt quattuordecim quidem ex his...
f. 202
Primo die lunae Adam ad lucem pervenit, in quo quidem die bonum est emere...
f. 53
Quae est naturae humanae perversitas, ut qui imitari nos...
f. 110
Quidam romanus imperator unicum habens filium quem intime diligebat, cum esset decem annorum...
f. 21
Roma fuit quondam ingenti obsidione soluta //...
f. 18v
Saguntini parentes suos liberos emori quam servos vivere maluerunt...
Solonis. Phaletis. Dioptis. Chilonis...
f. 95
Stellae sunt in caelo viginti et septem quae ascendunt quarum duae faciunt...
f. 51
Surgens autem mane unus ex philosophis ivit ad imperatorem et salutavit...
f. 24
Tota autem consideratio hujus orationis reducitur ad considerationem crucis Christi, et mortis nostrae...
f. 92v
Exports RDF à venir…
Vous pouvez visualiser et manipuler ce document directement sur ce site, le comparer à d'autres grâce au visualiseur Mirador, ou glisser-déposer cette icône dans le visualiseur IIIF de votre choix. En savoir plus sur IIIF