Point d'entrée sur le patrimoine écrit du Moyen Âge et de la Renaissance en Occident du VIIIe au XVIIIe siècle
Moteur de recherche de manuscrits et livres anciens numérisés et intéropérables
Plateforme collaborative de gestion de publication des données d'autorité Biblissima
Aide à la lecture et apprentissage des langues anciennes, outils et environnements de travail en XML
Service d’expertise autour des standards IIIF
Référentiel d'autorité Biblissima : https://data.biblissima.fr/entity/Q381768
Source des données : BnF Archives et manuscrits
F. 1-5. Cf. add. du ms. Latin 2971, f. 54-58 ; fin différente : « ... in preventione sentiemur. Prestante Domino... ».
F. 53-59, 61v-68, 71-82v. EUSEBIUS « GALLICANUS », Collectio homiliarum (éd. Fr. Glorie, C.C.S.L., CI-CIB, 1970-1971). Sermo extrav. n° 6 (éd. cit., CIB, 858-868, sous le nom de S. CAESARIUS ARELATENSIS) (53-55) ; — hom. 38 (55-59) ; — 40-41 (61v-66v) ; — 44 (66v-68) ; — 36 (71v-74) ; — 39 (74-76v) ; — 43 (76v-80v) ; cf. éd. cit., CIB, 924, n° 302. F. 82v-83v. [S. CAESARIUS ARELATENSIS, Sermo 57, excerpta] (éd. G. Morin, C.C.S.L., CIV, 1953, 251-254).
F. 151-152. [S. PAULINUS AQUILEIENSIS,] Liber exhortationis, c. 1-4 ; cf. Dict. théol. cath., article Augustin, I, 2309.
F. 154-193v. (ms. P. de l'éd. James W. Halporn, C.C.S.L., XCVI, 1973, 501-575) ; cf. ibid., 529 et 532.
XVe s. La date « 1441 » (et non 1442) n'est pas la date de la transcription mais celle d'une mention de possesseur lisible à la lumière ultra-violette : « Ego frater Symon Inventi, prior provincialis Celestinorum provincie Francie... concedo fratri Marco de Meraco hunc librum... Datum anno Domini M° CCCC° XLI°, XXIa die mensis augusti. Ita est. S. Inventi » ; cf. Ch. Samaran et R. Marichal, Catal. des mss. en écriture latine, II, 532.
F. 1-17 Fragments sur les fins dernières, attribués à s. Augustin : « Sermo b. Augustini de consideratione finis et contemptu mundi. In hac vita positi, fratres, ita agite... » (P. L., XL, 1183-1190) (1-5) ; — « Alius sermo ejusdem b. Augustini. Pius Dominus et misericors per prophetam... Convertimini ad me in toto ... » (5-6v) ; — « De judicio et penis peccatorum ex libro de imitatione Christi, ejusdem c. XXIIII. In omnibus rebus respice finem ... » [De imitatione Christi, l. I, c. 24] ; cf. P. Pujol, Description bibl. des mss. ...De imitatione Christi, Paris 1895, 315-316 (6v-8) ; — « Generalis modus ad formandum meditaciones de morte. Meditare igitur, o homo, et ab oculis tuis numquam recedat ... — ... et inter precipua lenti sumus », avec aux ff. 14v-15 le c. 23 du l. I du De imitatione Christi ; cf. P. Pujol, ibid., 316 (8-17).
F. 17-29 « Utilis tractatus de altitudine humilitatis. Quia vero ubique Christus supra modum humilitatem commendat... — ...sed veritatis caritate ».
F. 29-52v « De paciencia capitulum. Nunc de paciencia aliquid dicendum est... — ...nec sanguine fuso detergitur », fragments sur la patience parmi lesquels des extraits de Gerson : « Item cancellarius de paciencia in libro de Consolatione theologie. Suades salubriter pacienciam... — ... Demum prout vis dummodo sim tuus » (33-36v) ; — de Henri Suso : « Item de paciencia in horologio sapiencie. Sapiencia. Exemplo igitur eorum disce quid agere debeas... (36v-39v). — de s. Jean Climaque : Sequitur Climacus de memoria mortis. Omne verbum precedit intencio... — ...et in eternum non peccabis » (39v-41v) : « Item Climacus de unitate. Discite enim ait Dominus a me... — ...et insipiencie cohabitaculum erit » (42v-43) ; « Item idem de humilitate. Qui convinctus est humilitati ... — ... superbiam imitatur »(43) ; — et des exempla : « Nota exemplum. Stephanus quidam habitans in isto eodem loco... — ... aut posite exacte rationis » (41v-42v) ; — « Nota de obitu beati Eusebii. Adveniente autem die quo venerabilis Eusebius... — ... gloriam finis nesciam adipisci » (43v-47) ; — « De octo beatitudinibus in libro de vita Christi. Docebat dominus Jhesus discipulos suos dicens... — ... scilicet regnum celorum » (47v-52) ; — « Item de paciencia capitulum. Esto paciens, esto mitis, esto ma[n]suetus... — ...sanguine fuso detergitur » (52-52v).
F. 53-82v « Sermones Eusebii Cesariensis ad religiosos », série d'homélies généralement attribuées à S. Césaire d'Arles ; cf. ms. Latin 2695 ; Morin, S. Caesarii Arelatensis sermones, 1937, p. XXXIIXL, collection M avec variantes : « Ad locum hunc... » [FAUSTUS REIENSIS] (C. S. E. L., XXI, 314-318), sous le nom de s. Césaire dans P. L., LXVII, 1059 ; cf. Bergmann, dans Studien zur Gesch. der Theol., I, IV (1898), 191-198, Morin, 907 (53-55) ; — « Quod eternorum repromissor Deus non vult in opere suo tepidum fastidiosum coactum vel indevotum sermo. Instruit nos atque hortatur ... », sous le nom d'Eusèbe Gallican dans Max. Bibl. Patr., VI, 657, sous le nom de s. Eucher dans P. L., I, 836 ; cf. Bergmann, op. cit., 198-210 ; Morin, 923 (55-59) — « De cautela venialium. Quod supplente et quodam modo... » [S. CAESARIUS ARELATENSIS, Sermon 235] (Morin, 890-893) sous le nom de Fauste de Riez dans C. S. E. L., XXI, 318-322 ; cf. Bergmann, op. cit., 211-216 (59-61v) ; — « Quod etiam hic renumerantur justi sermo. Scimus quidem spiritali milicie... », sous le nom d'Eusèbe dans Max. Bibl. Patr. VI, 660, sous le nom de s. Césaire dans P. L., LXVII, 1062 ; cf. Morin, 936 (61v-65) ; — « Quod non prodest labor si immundum remaneat cor sermo. Fratres carissimi, ad hoc in istum locum... », sous le nom d'Eusèbe dans Max. Bibl. Patr., VI, 661, sous le nom de s. Eucher dans P. L., I, 848, sous le nom de s. Césaire dans P. L., LXVII, 1066 ; cf. Morin, 907 (65-66v) ; — « Quod pejus est male vivere in claustro quam in seculo sermo. Videte vocacionem vestram... » sous le nom d'Eusèbe dans Max. Bibl. Patr., VI, 664, sous le nom de s. Césaire dans P. L., LXVII, 1067 ; cf. Morin, 938 (66v-68) ; — « Sanctus ac venerabilis pater noster religiosa... » [S. CAESARIUS ARELATENSIS, Sermon 233] (Morin, 879-885) ; cf. C. P. Caspari, Briefe, Abhandlungen und Predigten, Christiania 1890, 389, n. 1 (68-71) ; — « De mortis et tormentorum eternorum memoria. Exhortatur nos sermo divinus... », sous le nom d'Eusèbe dans Max. Bibl. Patr., VI, 656, sous le nom de s. Eucher dans P. L., I, 833 ; cf. Morin, 916 (71v-73) ; — « Quid conferant occupaciones sermo. Quid salubritatis ... », sous le nom d'Eusèbe dans Max. Bibl. Patr., VI, 657, sous le nom de s. Eucher dans P. L., I, 835 ; cf. Morin, 932 (73v-74) ; — « Quod non in hoc loco vixisse sed bene vixisse laudabile est sermo. Sicut dominus a nobis... », sous le nom d'Eusèbe dans Max. Bibl. Patr. VI, 659, sous le nom de s. Césaire dans P. L., LXVII, 1056 ; cf. Morin, 936-937 (74-76v). — « Quod sicut terra excolitur ut fructificet, sic et anima sermo. Si quando terre operarius et ruris cultor ... » ; cf. Morin, 936 ; W. Bergmann, Studien, p. 210 sq. (76v-80v) ; — « Quod sancte afflictiones corpora quidem macerant, sed corda purificant sermo. Ait quodam loco sermo divinus ... », sous le nom de saint Césaire dans P. L., LXVII, 1090 ; cf. Morin, 908 (80v-82v).
F. 82v-83v [PSEUDO-AUGUSTINUS] « De finali judicio nota. Melius est hic parvam amaritudinem... — ... non mereberis liberari » (P. L., XXXIX, 2206-2208, serm. 249, fragments).
F. 83v-85 S. BERNARDUS : « Bernardus de confessione nota. Quociens te sentis turpibus cogitacionibus propulsari... — ... per delectationem subjugat », apocr.
F. 85-86v « Instructio a b. Bernardo edita cuidam amico suo directa pro conservanda disciplina. Obsecro te, frater, quicumque sanctam conversacionem seu religionem assumpsisti... — ... que regina est virtutum in claustralibus », apocr. ; cf. ms. Avignon 229, f. 57v;
F. 87-92v « Summa beati Bernardi quomodo debeat edificari domus interior conscientie prima pars. Domus hec... Hec ergo conscientia... » [De interiori domo, prol. et c. 1-8] jusqu'à : « ... sed illico resistat... » (P. L., CLXXXIV, 507-515).
F. 94-108 S. BONAVENTURA « Liber fratris Boneventure ordinis fratrum minorum de triplici via per quam pervenitur ad veram sapientiam. Ecce descripsi... » (édit. Quarrachi, VIII, 3-18 et p. XX n° 193) ;
F. 108v-126 [Lignum vitae] « Sequitur tractatus de arbore crucis a fratre Boneventure bone memorie compositus. Christo confixus sum... » (ibid., 68-87 et p. XLVII, n° 128).
F. 126v-133 [PSEUDO-AUGUSTINUS] « Speculum peccatoris. Quoniam, fr. k., in via hujus seculi... » (P. L., XL, 983-992.)
F. 133v-152 « Meditaciones b. Bernardi. Multi multa sciunt et semet ipsos... — ... unum eundemque Dominum glorie qui vivit... » [PSEUDO-BERNARDUS, De cognitione humanae conditionis] (P. L., CLXXXIV, 485-508) (133v-151) ; — « Perfectissima et plenissima justicia ... — ... conferre digneris Domine Jhesu Christi qui ... Expliciunt meditaciones b. Bernardi » [PSEUDO-AUGUSTINUS, Liber exhortationis, c. 1-4, incompl.] (P. L., XL, 1047-1048) (151-152).
F. 154v-193v CASSIODORUS : « Liber magni Aurelii Cassiodori senatoris [de] anima » : table en 18 chap. (154v) ; — c. 1-6 jusqu'à : « ... quod sibi necessarium sentit ... » (P. L., LXX, 1279-1292) (155-177v) ; — c. 9, depuis : « ... humanum genus sine culpa ... » à c. 12 jusqu'à : « ... principatus obsequio ... » (ibid., 1296-1305) (178-193v).
Trois mss. réunis probablement au XVe s.
Provient du Couvent des Célestins de Metz dont l'ex-libris du XVe s. se trouve au f. 3 : « Istud volumen est conventus beate Marie Fratrum Celestinorum de Metis. Augustinus », et au f. 153v : « Iste liber est de conventu fratrum Celestinorum de Metis quem scripsit fr. Martinus Befilz » avec la cote : « T 20 ». — Provient des Dupuy.
Ad locum hunc, carissimi, non ad quietem...
f. 53
Adveniente autem die quo venerabilis Eusebius...
f. 43v
Ait quodam loco sermo divinus : In diebus sollemnitatum vestrarum, adfligite animas vestras... (Lev. XVI, 29)...
f. 80v
Christo confixus sum cruci... (Gal. II, 19).
Verus Dei cultor...
f. 108v
[...] Cum omnis scientia gerat trinitatis insigne, et praecipue illa quae docet...
f. 94
Discite enim, ait Dominus, a me quia mitis sum...
f. 42v
Docebat Dominus Jesus discipulos suos dicens...
f. 47v
Esto patiens, esto mitis, esto mansuetus...
f. 52
Exemplo igitur eorum disce quid agere debeas...
f. 36v
Exhortatur nos sermo divinus ut curramus dum lucem habemus...
f. 71v
Fratres carissimi, ad hoc ad istum locum convenimus, ut Domino nostro vacare possimus...
f. 65
In hac vita positi, fratres, ita agite ut cum hinc migraveritis...
f. 1
In omnibus rebus respice finem...
f. 6v
Instruit nos atque hortatur sermo divinus qualiter nos accingere debeamus...
f. 55
Meditare igitur, o homo, et ab oculis tuis numquam recedat...
f. 8
Melius est hic parvam amaritudinem...
f. 82v
Nunc de patientia aliquid dicendum est ubi sciendum quod ex caritate...
f. 29
Obsecro te frater quicumque...
f. 85
Omne verbum praecedit intentio. Mortis vero et offensionum memoria praecedit...
f. 39v
Perfectissima atque plenissima justitia est Deum toto corde amare...
f. 151
Pius Dominus et misericors per prophetam nos exhortatur ad paenitentiam...
f. 5
Qui convinctus est humilitati non est imposita lex...
f. 43
Quia vero ubique Christus supra modum humilitatem commendat...
f. 17
Quid salubritatis, carissimi, etiam in praesenti conferant sanctae occupationes, scire debemus...
f. 73v
Quod supplente et quodam modo cum caritate...
f. 59
Quoniam, fratres carissimi, in via hujus saeculi sumus...
f. 126v
Quotiens te sentis turpibus cogitationibus pulsari...
f. 83v
Sanctus ac venerabilis pater noster, religiosa quidem humilitate...
f. 68
Scimus quidem spirituali militiae, cui nos mancipavimus...
f. 61v
Si quando terrae operarius et ruris cultor agrum suum seminibus praeparat...
f. 76v
Sicut a nobis Dominus, pro suscepti officii necessitate...
f. 74
Sicut dominus a nobis pro suscepti officii necessitate...
Stephanus quidam habitans in isto eodem montis loco, solitariam et tranquillam tenens vitam...
f. 41v
Suades salubriter patientiam in zeli moderatione suscipiendam...
f. 33
[...] Verus Dei cultor Christique discipulus qui Salvatori...
Videte vocationem vestram... (I Cor. I, 26).
Fratres carissimi, venire quidem ad eremum summa perfectio est...
f. 66v
Exports RDF à venir…
Vous pouvez visualiser et manipuler ce document directement sur ce site, le comparer à d'autres grâce au visualiseur Mirador, ou glisser-déposer cette icône dans le visualiseur IIIF de votre choix. En savoir plus sur IIIF