Paris. Bibliothèque nationale de France, Département des manuscrits, Latin 2802

Référentiel d'autorité Biblissima : https://data.biblissima.fr/entity/Q63112

  • Titres attestés :
    • Opuscula de Trinitate
    • Petrus de Capua
    • S. Gregorius Magnus
  • Autre forme de la cote :
    • Bibliothèque nationale de France. Département des manuscrits -- Manuscrit. Latin 2802
    • Paris. Bibliothèque nationale de France, Département des manuscrits, Latin 2802
    • Paris. BnF, Latin 2802
  • Conservé à : Paris. Bibliothèque nationale de France, Département des manuscrits
  • Langues : latin
  • Auteur : Grégoire I (pape, 0540?-0604) | Pietro Capuano (11..-1214) | Joachim de Flore (1130?-1202)
  • Support : Parchemin.
  • Composition :
    • Trois mss. réunis probablement au XV s. II et 219 ff.
  • Aspects codicologiques :
    • Les ff. de garde sont des fragments d'un acte de procédure du XVe s., concernant le curé de Montboitron (I et II) et d'un contrat de mariage du XVe s. (218 et 219). — Aux ff. 109v, 113v et 217v, ex-libris de Denis Du Moulin, archevêque de Toulouse, 1423-1439.Trois mss. réunis probablement au XVe s. II et 219 ff.
  • Reliure :
    • Reliure ancienne peau de porc sur ais de bois : traces de boulons, de fermoirs et de chaîne.

Présentation du contenu

Source des données : BnF Archives et manuscrits

  • Voir t. III, 404.

    F. 78-113v. Textes de l'école porrétaine d'après A. M. Landgraf, Introduction à l'histoire de la littérature théologique, Montréal, Paris, 1973, 128.

    F. 109-109v. Le début de traité sur la Trinité pourrait être le début du traité perdu de Joachim de Flore, De Unitate seu essentia Trinitatis, d'après A. Dondaine, Écrits de la petite école Porrétaine, Paris-Montréal, 1962, 56-60.

    f. 200 : cf. J. Leclercq, dans Arch. d'hist. doct. et litt. du M. A., XIV (1943-45), 160, n. 2.


    F. 1-77 S. GREGORIUS MAGNUS : « Liber regule pastoralis Beati Gregorii Pape » (P. L., LXXVII, 13-128), table en 66 chapitres (1-2v) ; texte divisé en 64 chapitres avec compte et rubriques, corrections et références scripturaires en marge.


    F. 78-108v « Introductiones breves ad fidem sancte Trinitatis pro rudibus instruendis ». Introduction : « In principio creavit Deus celum et terram... Quare ? — Ut nos cognoscat... — ... fructuosius aliquid invenitur » (78-89v) ; — « De incarnatione Verbi. Verbum caro factum est ut habitaret... — ... possumus in celestem patriam » (89v-98v) ; — « De corpore et sanguine Christi. Gustate et videte quoniam suavis est Dominus. Dominus Jhesus Christus... — ... ut illic mereamur pervenire » (98v-108v) ; dans les marges latérales références rubriquées aux textes cités ; dans les marges inférieures : au f. 78, dessin de l'arbre de Porphyre d'après s. Isidore de Séville, Etymologies, II, 23 (Lindsay, Oxford, 1931) : au f. 79v, tableau des universaux : Etym. II, 26 (ibid.)

    F. 109-109v Début d'un traité sur la Trinité, incomplet : « Brevis controversia modernorum Latinorum de unitate sancte Trinitatis. Causa unitatis sancte et ineffabilis Trinitatis tanto magis est incomprehensibilis... — ... improvidus irrevocabilem sententiam juste tulit. Dicunt itaque hujusmodi moderni... »

    F. 110-112v Extraits sur la Trinité et l'Incarnation attribués à s. Athanase, Vigile et s. Augustin : « Athanasius in altercatione contra Arrium... primo ergo recedentes... » (110-110v) ; — « Vigilius papa in libro Arrianam heresim et sabellianam et utramque dampnat. Varius quidem et diversus ex uno... » (110v-111v) ; — « Augustinus super Johannem in sermone XXXVIII. Recolite illud : Ego sum qui sum... nec eundem Filium esse qui Pater est nec Spiritum Sanctum. » (111v-112).

    F. 112v-113 Sentences théologiques : « Filius Dei propter nostram salutem incarnatus est... — ... faciunt annos XLIX » ; « Deus cum fecisset hominem... — ... quae proxima Deo facta est » ; « Jacob ait : Non deficiet princeps de Juda... — ... non videat completa » ; « Juravit Dominus David... — ... nisi virgo pareret » ; « Misericordia et veritas... — ... obviaverunt sibi. »

    F. 113 Strophe « Grandia per tenues tenuantur flumina rivos... ».

    F. 113v Quatre sentences sur les quatre Pères de l'Église Latine, s. Augustin, s. Jérôme, s. Ambroise, s. Grégoire, addition XVe s.


    F. 114-217v [PETRUS DE CAPUA] « Liber distinctionum per alphabetum. Quot modis dicatur altissimus. Altissimus dicitur Pater. Unde angelus Marie dixit... — ... Zelus multiplex est... visitans iniquitates patrum in filios etc... Explicit liber distinctionum quem... » (la suite de l'explicit a été grattée). Rédaction beaucoup plus courte que celle des autres manuscrits, avec nombreuses additions marginales ; cf. mss. Latin 16894 et 16896 ; A. Wilmart, dans Mémorial Lagrange, 339-341.

Intervenants

Historique de la conservation

Source des données : BnF Archives et manuscrits

  • Provient de Mazarin.

Notes

Source des données : Biblissima

  • De unitate Trinitatis : Forschungen und Dokumente zur Trinitätstheologie Joachims von Fiore im Zusammenhang mit seinem Verschollenen Traktat gegen Petrus Lombardus / vorgelegt von Axel Mehlmann, Ilvesheim : A. Mehlmann, 1991

Sujets et thèmes

Source des données : BnF Archives et manuscrits

  • Altissimus dicitur Pater. Unde angelus Mariae dixit : Virtus Altissimi...

    f. 114

    Causa unitatis sanctae et ineffabilis Trinitatis tanto magis est incomprehensibilis...

    f. 109

    Deus cum fecisset hominem summa beatitudine praeditum et divinae imaginis decore...

    f. 112v

    [...] Dominus Jesus Christus sicut ineffabili caritate...

    f. 98v

    Filius Dei propter nostram salutem incarnatus est et homo factus sicut dicit Isaias...

    f. 112v

    Grandia per tenues tenuantur flumina rivos //...

    f. 113

    Incipit du lemme biblique

    Gustate et videte... (Ps. XXXIII, 9).

    Incipit

    Domine Jesus Christus sicut ineffabili caritate...

    f. 98v

    Incipit du lemme biblique

    In principio creavit Deus caelum et terram... (Gen. I, 1).

    Incipit

    Quare ? Ut nos cognoscat, cognoscendo diligat, diligendo fruatur...

    f. 78

    Jacob ait : Non deficiet princeps de Juda donec veniat (cf. Gen. XLIX, 10)...

    f. 112v

    Primo ergo recedentes ab omni corporalium passionum perscriptione et cunctis visibilium naturalium condicionibus...

    f. 110

    Incipit du lemme biblique

    Recolite illud : Ego sum qui sum... et : Qui est misit me... (Ex. III, 14)

    Incipit

    et agnoscetis quid dictum sit...

    f. 111v

    Varius quidem et diversus et uno tamen perfidiae fonte haereticae pravitatis error emersit...

    f. 110v

    Incipit du lemme biblique

    Verbum caro factum est... (Joh. I, 14).

    Incipit

    Ut habitaret in nobis, ut caro fieret Deus...

    f. 89v

    Actes ou fragments d'actes -- (XVe s.)
    Arbre de Porphyre
    ATHANASIUS (s.), Alexandrinus ep. -- Extraits à lui attribués par les mss :
    AUGUSTINUS HIPPONENSIS ep. (s.) -- Extraits :
    Cotes anciennes non identifiées -- En chiffres arabes sur étiquettes de papier au dos des reliures
    DÉCORATION -- Dessins à la plume
    DÉCORATION -- Initiales filigranées (fin XIIe et début XIIIe s.)
    DIONYSIUS DE MOLENDINO, card. -- Possesseur
    GREGORIUS Magnus I (s.), papa -- Regula pastoralis
    Incarnation -- Notes et extraits
    Incarnation -- Sermones de Incarnatione
    ISIDORUS HISPALENSIS (s.) -- Extraits Arbre de Porphyre
    ISIDORUS HISPALENSIS (s.) -- Extraits Tableau des universaux
    JOACHIM FLORENSIS abbas -- De Unitate seu essentia Trinitatis
    JOHANNES RAVENNATENSIS ep. -- Traité à lui dédicacé
    Mariage -- Contrat (fragment, XVe s.)
    MAZARIN (Jules, card.) -- Possesseur
    MONTBOITRON (MONT-BOIRON, Haute-Savoie ?). Curé -- Acte le concernant
    PETRUS DE CAPUA, card. -- Distinctiones per alphabetum
    PORPHYRIUS -- Dessin de l'arbre de Porphyre
    RELIURE -- Reliure Peau de porc sur ais de bois
    Sentences bibliques, patristiques ou théologiques
    Sermones inter unius auctoris collectionem -- Sermones singuli
    Sermones inter unius auctoris collectionem -- De incarnatione
    Tableau -- des universaux
    Trinité -- Introductiones breves ad fidem sanctae Trinitatis
    Universaux -- Tableau
    Vers anonymes latins -- Divers
    VIGILIUS, papa -- Extraits à lui attribués par le ms.

Source des données