Vatican. Biblioteca apostolica vaticana, Pal.lat.1481

Référentiel d'autorité Biblissima : https://data.biblissima.fr/entity/Q89414

Aspects codicologiques

  • Papier, sauf f. 1 et 10 en parchemin (filigranes var. Briquet 7684: Padoue, 1416-1420; 4089: Vienne, 1450; 11696: Florence, 1424-1426 et 8353: Florence, 1442-1445), XVe s., II + 180 ff. (f. 45-46 v°, 61-62, 74-74 v°, 83 v°-84 v°, 90-90 v°, 125, 154 v° et 178-180 v° blancs), 297 x 198 mm. La partie supérieure des f. 1 et 85 a été laissé vide probablement pour une miniature qui n’a pas été exécutée. Initiales à feuilles d’acanthe rouges, mauves et vertes et pastilles d’or, se prolongeant dans la marge, celle du f. 8 est historiée: un personnage avec une robe et un chapeau rouge, un manteau vert et tenant un livre à la main (Cicéron?). Abondantes gloses marginales. Table du contenu au f. 180. Les f. I-II remployés comme feuillets de garde proviennent d’un registre notarial de Trévise (1327-1328).

    (Source : Persée - DER-IRHT, XXI)

Présentation du contenu

Source des données : Heidelberger historische Bestände – digital

  • Langue(s) des textes dans le manuscrit : latin

    Titre(s) :
    1r-147v - Cicero: Orationes
    1r-7v - De imperio Cn. Pompei
    8r-18v - Pro T. Annio Milone
    19r-31r - Pro Cn. Plancio
    31v-41r - Pro P. Sulla
    41v-44v - Pro A. Licinio Archia poeta
    47r-60r - Pro A. Cluentio
    62v-73v - Pro P. Quinctio
    75r-78v - Pro M. Marcello
    79r-83r - Pro Q. Ligaro
    85r-89v - Cum populo gratias egit
    91r-97r - Cum senatui gratias egit
    97r-109r - Pro M. Caelio
    109v-119v - Pro L. Cornelio Balbo
    120r-134r - Pro L. Flacco
    135r-147v - Pro P. Sestio
    147v-154r - Quintus Cicero: Commentariolum petitionis
    155r-166v - Cicero Orationes
    155r-158r - In P. Vatinium testem
    158r-166v - De haruspicum responsis
    167r-170r - Ps.-Cicero: Oratio pridie quam in exilium iret
    170v-177r - Cicero: Oratio de prouinciis consularibus

Source des données : Persée - DER-IRHT, XXI

  • f. 1-147v°: Cicero, Orationes.

    les Orationes pro Cn. Plancio, pro A. Licinio Archia poeta, pro P . Quinctio et pro L. Flacco sont précédées des Argumenta d’ Antonius Luschus en extraits remaniés.

    f. 1-7 v°: De imperio Cn. Pompei.

    titre: «M.T.C. pro lege Manilia que uulgo Pompeia dicitur oratio feliciter incipit ».

    (gloses) inc. f. 1 en marge: «Quatuor sunt in principio cuiuslibet orationis querenda, quis sit titulus, que materia, que intentio et quod artificium... ».

    (texte) f. 1 v°: «... potuisset comparasset Bosforanis // » (4, 10).

    1 feuillet manque.

    f. 2: «//tate prohibere sapienti uidere... » (7, 18).

    f. 7 v°-18 v°: Pro T. Annio Milone.

    pas de titre.

    (argum.) inc.: «Incipit oratio M.T.C. habita coram iudicibus pro Annio Tito Milone que sequens dispositionem... ».

    (argum.) expl.: «... ibi 6a Sed finis sit uel secundum aliam opinionem ibi Sed iam satis (34, 92).

    (texte) f. 9 v°: «...humilem neccauerit. Aut eo mors//» (9, 17).

    1 feuillet manque.

    f. 10: «//hoc sepe senatu dixit in contione...» (9, 26).

    f. 18 v°-31: Pro Cn. Plancio.

    (argum. A . Luschi) inc. f. 18 v°: «Gneus Plantius ciuis Romanus ex equestri ordine... » (éd. Q. Asconii Pediani Commentarii ... in ... M.T. Ciceronis orationes ... Antonii Luschi ... in XI Ciceronis orationes commentarii..., Paris, 1520, p. 213).

    (texte) titre: «M.T.C. pro Cn. Plantio oratio feliciter incipit ».

    f. 31 v°-41: Pro P. Sulla.

    titre: «M.T. Ciceronis pro P. Sulla oratio feliciter incipit ».

    (argum.) inc.: «Lucius Torquatus ciuis Romanus homo compotens... ».

    (argum.) expl.: «...pro pulsanda a se maledicta per Torquatum».

    f. 41 v°-44 v°: Pro A. Licinio Archia poeta.

    pas de titre.

    (argum. A. Luschi) inc.: «Aulus Licinius Archia poeta Antiochie natus Rome uixit... ».

    (argum.) expl.: «...de poetis et commendatione de musarum dicit» (extrait remanié - cf. op. cit. supra, p. 248).

    f. 47-60 v°: Pro A. Cluentio (famille des mutili).

    inc. mutilé: «//ministrum Oppianici et Fabricium...» (22, 60).

    expl. inachevé: «... aut ne forte mater» (67, 192 - cf. supra, Pal. lat. 1476, f. 40-53).

    le reste du f. 60 v° est blanc.

    f. 62 v°-73 v°: Pro P. Quinctio.

    titre en marge pour le rubricateur: «Titulus orationis. Incipit oratio M.T.C. pro Publio Quintio siue incipit Quintiana ».

    (argum. A. Luschi) inc.: «Argumentum orationis. Sextius Neuus et P. Quintius ciues Romani societate ceterarum rerum... ».

    (argum.) expl.: «...contra ipsos in defensionem bonorum Quintii» (extrait remanié - cf. op. cit. supra, p. 306).

    f. 75-78 v°: Pro M. Marcello.

    titre: «M.T.C. pro M. Marcello oratio incipit».

    f. 79-83: Pro Q. Ligario.

    titre: «M.T. Ciceronis pro Q. Ligario oratio incipit ».

    f. 85-89 v°: Cum populo gratias egit.

    titre: «M.T.C. pro se ipso gratulatoria ad Quirites oratio feliciter incipit ».

    f. 91-97: Cum senatui gratias egit.

    titre: «M.T.C. pro se ipso gratulatoria ad P.C. de sua restitutione in patriam oratio incipit ».

    f. 97-109: Pro M. Caelio.

    titre (en marge): «Pro M. Caelio».

    expl. incomplet: «...quanta res sit commissa uobis » (29, 70).

    f. 109 v°-119 v°: Pro L. Cornelio Balbo.

    pas de titre.

    f. 120-134 v°: Pro L. Flacco.

    pas de titre.

    (argum. A. Luschi) inc.: «Argumentum orationis pro L. Flacco. Decius Delius et Lucius Flaccus ciues Romani ambo... ».

    (argum.) expl.: «... cum in res p. et in Ciceronem tempore Catilline » (extrait remanié - cf. op. cit. supra, p. 306).

    lacunes des manuscrits recentiores aux § 47-53 et 75-82.

    f. 135-147 v°: Pro P. Sestio.

    titre: «M.T. Ciceronis pro P. Sestio oratio incipit ».

    f. 147 v°-154: Qvintvs Cicero, Commentariolum petitionis.

    titre (add. du XVIe s.): «Ad Quintum fratrem de petitione consulatus».

    f. 155-166 v°: Cicero, Orationes.

    f. 155-158: In P. Vatinium testem.

    pas de titre.

    (glose) inc.: «Non determinatur utrum hec oratio sit iudiciali uel demonstratiue quoniam conclusio deficit in medium... ».

    (texte) expl. incomplet: «...a me tributum esse uideatur ».

    f. 158-166 v°: De haruspicum responsis.

    titre: «M.T. Ciceronis de responsis aruspicum oratio feliciter incipit ».

    f. 167-170: Ps. Cicero, Oratio pridie quam in exilium iret.

    (argum.) inc.: «Ista oratio uidetur esse adhortatiua ad populum ut quoniam concitatis consulibus... ».

    (argum.) expl.: «...conclusio ibi Nunc ego equites [12,29]. Exordium istud est in genere honesto ».

    à la fin du texte: «M. Tulii Ciceronis oratio habita pridie quam iret in exilium ».

    f. 170-177 v°: Cicero, Oratio de prouinciis consularibus.

    titre: «M.T.C. de prouinciis consularibus oratio feliciter incipit ».

Intervenant

Anciens possesseurs

Anciennement dans

Origine

  • Origine: italienne, plusieurs écritures préhumanistiques: 1) f. 1-44 v°; 2) f. 47-73 v°; 3) f. 75-83; 4) f. 85-134 v°; 5) f. 135-154 v°; 6) 155-177 v°.

    (Source : Persée - DER-IRHT, XXI)

Historique de la conservation

Source des données : Persée - DER-IRHT, XXI

  • Possesseurs: Ulrich Fugger (au f. 1 cote: 250 Hen.); bibliothèque palatine de Heidelberg (au f. II v° note relative à l’édition Gruter: «Pal. quintus » (cf. supra, Pal. lat. 1459) et au f. I cote du transfert: C. 64/1683).

Notes

Source des données : Biblissima

  • J. Fohlen, C. Jeudy, Y.-F. Riou, Les manuscrits classiques latins de la Bibliothèque Vaticane. Tome II, 2me partie. Fonds Palatin, Rossi, Ste-Marie Majeure et Urbinate, Paris, 1982 (https://digi.ub.uni-heidelberg.de/diglit/fohlen1982/0164)
  • E. Pellegrin, J. Fohlen, C. Jeudy, Y.-F. Riou, avec la coll. d'A. Marucchi et de P. Scarcia Piacentini, Les manuscrits classiques latins de la Bibliothèque Vaticane. Tome II, 2me partie. Fonds Palatin, Rossi, Ste-Marie Majeure et Urbinate par J. Fohlen, C. Jeudy, Y.-F. Riou, Paris, 1982, p. 136 (https://www.persee.fr/doc/dirht_0073-8212_1982_cat_21_22)

Bibliographie

    • K. Halm, Ueber die Handschriften des Cicero..., p. 173
    • P. Lehmann, Eine Geschichte..., 2, p. 112 (sous la cote Pal. lat. 1482)
    • S. Rizzo, Apparati ciceroniani e congetture del Petrarca (Riv. filol. e istr. class., 103, 1975, p. 6 n. 5), simple mention.

Vie du livre

Sources des données