Vatican. Biblioteca apostolica vaticana, Pal. lat. 888

Référentiel d'autorité Biblissima : https://data.biblissima.fr/entity/Q89026

Aspects codicologiques

  • Parch., II +140 ff. (f. I v°-II, 50 v° et 86-87 v° blancs).

    Recueil de trois parties: 1) f. 1-49 (foliotation ancienne rubriquée): XIIe s., 170 x 85 mm., abondantes gloses marginales et interlinéaires de plusieurs mains contemporaines et postérieures, mappemonde au f. 21 v°; 2) f. 50-87 (foliotation ancienne 1-39 [pas de f. 36-37 par erreur] correspondant aux actuels f. 51-87): XVe s., 170 x 85 mm., au f. 51, initiale d’or à «bianchi girari »; 3) f. 88-140: XIVe s., 155 x 80 mm., au f. 89, initiale bleue et or à filigranes.

    (Source : Persée - DER-IRHT, XXI)

Présentation du contenu

Source des données : Heidelberger historische Bestände – digital

  • Langue(s) des textes dans le manuscrit : latin

    Titre(s) :
    Ir - Seneca: Epistulae ad Lucilium
    IIv - Sententia
    1r-49v - Teil I
    1r-49v - Sallustius: Opera
    1r-17r - De coniuratione Catilinae
    17r-49v - Bellum Iugurthinum
    49v - Notae latinae
    50r-87v - Teil II
    50r - Sicco Polentonus: Epistula 16 (Fragment)
    51r-85v - Sicco Polentonus: De illustribus scriptoribus lingua latinae
    89r-140v - Teil III
    89r-140v - Sallustius: Opera
    89r-106r - De coniuratione Catilinae
    106r-140v - Bellum Iugurthinum

Source des données : Persée - DER-IRHT, XXI

  • 1 - f. I: Seneca, Epistulae ad Lucilium (extrait).

    texte: «Hoc turpissime est mi Lucilli quod nobis obiici solet nos philosophie uerba tractare non opera» (Ep . 24, 15).

    ~ f. II v° (add. de Sicco Polentone): ‹Sententia ›.

    texte: «Tu, o qui me legis, siste parum, ausculta, audi, paucis expediam. Id uelim nec aliud ni quod legens ita legas ut rem non scriptorem attendas. Nam te nosca minui presentia famam. Abeo, tu uero lege memor » (non identifiée) .

    f. 1-49 v°: Sallvstivs, Opera.

    f. 1-17: De coniuratione Catilinae.

    titre: «Incipit liber Sallustii».

    f. 17-49 v°: Bellum Iugurthinum (famille des integri).

    titre: «INCIPIT prologus in libro secundo ».

    (glose du XVe s.) inc.: «Incipit prologus libri Salustii Iugurthini in quo intendit hostendere [sic] qualiter uia uirtutis animi acquiruntur honor et gloria et quomodo principaliter utile est studium uerarum istoriarum ».

    ~ f. 49 v° (add. du XVe s.): ‹Notae latinae ›.

    titre: «Hec sunt breuiature reperte in historiis Romanis ».

    inc.: «D. Decius, G. Gaius, Gn. Gneus... ».

    expl.: «... Q. Quintus, R. Roma, Re.pu. Res publica».

    — Martialis, Epigrammata (extrait).

    texte: «Hic est [sic] ut perhibent doctorum corda uirorum

    Primus Romana Crispus in historia» (XIV, 191).

    — Gvarinvs Veronensis, Epigramma de morte Iugurthae.

    pas de titre.

    texte: «Sex, Iugurtha, dies pereuntem carcere Romae Spectarunt te, dira fames scelerate peremit

    Vt Plutharcus ait ueri celeberrimus auctor » (éd. R. Sabbadini, Spogli Ambrosiani latini, dans Stud. it. filol. class., 11, 1903, p. 305).

    2 -~ f. 50: Sicco Polentonvs, Epistula 16 (fragment).

    inc. mutilé: «// liquefactione ipsa et ardore...».

    expl.: «...missi diuino consilio uideantur » (éd. A. Segarizzi, La Catinia, Supplemento, Bergame, 1901, p. 113-114).

    f. 51-85 v°: Sicco Polentonvs, De illustribus scriptoribus linguae latinae (liv. XVII: Vita Senecae - ms. F de Ullman).

    titre: «Iste liber tractat de morte Senece date sibi per Neronem crudelissimum imperatorem per Siconem Polentonium» (les trois derniers mots ajoutés).

    inc.: «Vitam Ciceronis Vrbis Rome consularis uiri... ».

    expl.: «... quam ob rem illud etiam nobis est animo persuasum ut contenti Seneca librum hunc nullo sibi dato comite finiamus » (éd. B. L. Ullman, op. cit. infra, p. 463-499).

    3 - f. 89-140 v°: Sallvstivs, Opera.

    f. 89-106: De coniuratione Catilinae.

    à la fin: «Gagii [sic] Salustii Crispi bellum Catiline explicit ».

    f. 106-140 v°: Bellum Iugurthinum (famille des integri).

    titre: «Incipit bellum Iugurthinum ».

Intervenants

Anciens possesseurs

Anciennement dans

Origine

  • Origine: 1 - allemande, petite écriture régulière.

    2 -italienne, écriture humanistique cursive.

    3 -italienne, écriture gothico-humanistique.

    (Source : Persée - DER-IRHT, XXI)

Historique de la conservation

Source des données : Persée - DER-IRHT, XXI

  • Possesseurs: 1-2 -Sicco Polentone (1375-1447); Ulrich Fugger (au f. I, cote: 318 Hen. et cote du transfert: p. 60 F. n° 44); bibliothèque palatine de Heidelberg (au f. I, cote: «VI », correspondant à la classification de Gruter (cf. supra, Pal. lat. 617) et cote du transfert: C. 52/1245).

    3 -Andrea Venerio, de Venise (XVe s.), dont l’ex-libris figure au f. 88: «Iste liber est mei Andree Venerio Venet. »; Ulrich Fugger (cote au f. 89: 271 seor.); bibliothèque palatine de Heidelberg (au f. 88 v°, cote: «Sallustius V », correspondant à la classification de Gruter (cf. supra, Pal. lat. 617), au f. 88, cote ancienne: 767, et cote du transfert: C. 75/940).

Notes

Source des données : Biblissima

  • J. Fohlen, C. Jeudy, Y.-F. Riou, Les manuscrits classiques latins de la Bibliothèque Vaticane. Tome II, 2me partie. Fonds Palatin, Rossi, Ste-Marie Majeure et Urbinate, Paris, 1982 (https://digi.ub.uni-heidelberg.de/diglit/fohlen1982/0093)
  • E. Pellegrin, J. Fohlen, C. Jeudy, Y.-F. Riou, avec la coll. d'A. Marucchi et de P. Scarcia Piacentini, Les manuscrits classiques latins de la Bibliothèque Vaticane. Tome II, 2me partie. Fonds Palatin, Rossi, Ste-Marie Majeure et Urbinate par J. Fohlen, C. Jeudy, Y.-F. Riou, Paris, 1982, p. 65 (https://www.persee.fr/doc/dirht_0073-8212_1982_cat_21_22)

Bibliographie

    • H. Wirz, Die Codices Palatini des Sallustius und Beiträge zur Geschichte des Textes (Hermes, 33, 1898, p. 112 et 115)
    • B. L. Ullman, Sicconis Polentonis scriptorum illustrium latinae linguae libri XVIII (Papers and monographs of the American Academy in Rome, 6), Rome, 1928, p. xix-xx et pl. III = f. 72
    • P. Lehmann, Eine Geschichte..., 2, p. 124 et 491-492.

Vie du livre

Sources des données