Paris. Bibliothèque nationale de France, Département des manuscrits, Latin 2941

Référentiel d'autorité Biblissima : https://data.biblissima.fr/entity/Q276196

Présentation du contenu

Source des données : BnF Archives et manuscrits

  • F. 66-84. [Vitae Patrum]. Recueil composé d'un prologue et d'extraits divers répartis en 3 livres. Pour le détail, voir J. G. Freire, A Versão latina por Paschasio de Dume dos « Apophtegmata Patrum », II, Coïmbre, 1974, 79-81 et 231, n° 108 ; Id., « Commonitiones sanctorum Patrum », Una nova coleccão de apotegmas, Coïmbre, 1974, 25-26 (ms. P). Les extraits sont repris dans la table.

    F. 121-124v. Regula tertia s. Augustini seu Praeceptum (ms. 32 J de l'éd. L. Verheijen, La Règle de saint Augustin, Paris, 1967, I, 417-437) ; cf. ibid., 214 ; Clavis Patrum latinorum, n° 1839b.

    F. 125v. S. AUGUSTINUS HIPPONENSIS ep., Regula secunda seu Ordo monasterii, excerptum, §§ 3-8 (ms. i de l'éd. cit., 150-151) ; cf. ibid., 110.

    Sur 2 ff. de papier collés entre les ff. de garde, notice du ms. de la main de l'abbé Lebeuf.


    F. 1-9v « Liber de meditacione beati Bernardi » [Meditationes de humana conditione] édité sous le nom de s. Bernard (P. L., CLXXXIV, 485-508).

    F. 9v Fragments : « De caritate. Caritas non querit que sua sunt. Hoc expressive dicitur... » ; — « De oratione. Si quis in Deum peccaverit... Intelligitur nisi Dominus... » ; — « Anima pro diversis actibus diversa nomina sortitur... ».

    F. 10-12v « De sancto Silvestro... Silvester igitur cum esset infantulus a vidua matre... » jusqu'à : « ... visionem vidit magnificam dormiens in qua... » ; cf. Bibl. hag. lat., n° 7726 (10-11) ; — « De beato Mauro. Beatissimus igitur Maurus clarissimo stenatorum [sic] genere... — ... et orationibus ejus multa magnifica et ammiranda operatur Deus ad laudem et gloriam sui nominis » ; cf. ibid., n° 5773 (11v-12) ; — « Alia vita Sancti Pardulphi. Item in occidentali plaga partibus Aquitanie in urbe Limovicensium... — ... verbo Dei panem vite predicacione saciabat » ; cf. ibid., nos 6.458 ss. (12-12v) ; — « De sancto Pardulpho. Arnulfus quidam juvenis inlustre viri... » jusqu'à : « ... adeptus tante dignitatis officium... » (12v) ; cf. Cod. hag., I, 225. Titres ajoutés au XVe s.

    F. 13-26 Recueil de sentences extraites de l'Écriture et des Pères sur les vérités de la foi, les vertus, les péchés : « Incipit libellus salutis et primo de fide. Duo sunt que debet habere homnis homo... — ... Vis dicamus quod ignis descendat de celo et de... » incomplet.

    F. 26-27 Sermons : « In purificatione b. Marie. Tulerunt Dominum Jhesum... Dominus pascit me dicit justus in Psalmo... » (26-27) ; — « Sermo passionis Domini. Super numerum dolorem addiderunt... Vox Christi in Psalmo... » (27), accompagnés de nombreuses citations et sentences sur les vertus indiquées par des rubriques.

    F. 27-27v « Super epistolam ad Romanos glossa de difinicionibus. Repletos omni iniquitate quam per partes dividit dicens ... », gloses brèves sur les vices énumérés dans Rom. I, 29-32.

    F. 27v-28v Fragments divers : « De difinicionibus. Penitencia est voluntaria satisfactio peccati... » ; — « Queritur quare passio cantetur tribus sonis... » (27v) ; — Notes sur la confession : « Qualiter se debet habere confessor ad penitentem... », au f. 28 : « Iste glosule scripte sunt super quartum librum sententiarum de septem peccatis capitalibus » (27v-28v).

    F. 29-66 SMARAGDUS : « Incipiunt glosule Maracdi super regulam b. Benedicti » jusqu'à : « ... confidentie audaciam tribuunt verba que sequuntur... » (P. L., CII, 691-932, texte abrégé avec variantes).

    F. 66-84 [Vitae patrum] « Incipit liber sanctorum patrum collectus ex diversis libris » : Prologue : « Meditantibus nobis de sanctorum vitis... » (66) ; — Table du l. I en 35 chapitres (66) ; — L. I : « Fuit quidam vir in hac proxima civitate... — ... et verbo et conversatione exemplum fuit ad salutem perpetuam per Dominum... Expliciunt [...] collecte a vitis patrum beati Eronimi », extraits des Verba seniorum (P. L., LXXIII, 739-810, 851-1062) (66-76) ; — L. II « In hoc secundo tractatu collegimus... que perpeximus esse laudabiliora monachis vel religiosis in vita beati Johannis Elemosinarii. Nauteriis peregrinus dampna... — ... tanquam dignum et erat enim lector », extraits de la vie de s. Jean l'Aumônier (ibid., 341-384) (76v-80) ; — L. III : « In hoc tercio tractatu collegimus vitas vel collationes sanctorum patrum quas perpeximus esse meliores in dictis beati Bacomii. Quidam frater requisivit senem dicens : Dic mihi unam rem : quam custodiam... —... profectum pietatis ex ejus verbis aurire volebant », extraits des Verba seniorum (ibid., 739-810, 851-1062) (80-84).

    F. 84-84v Recettes de médecine en provençal : « Recipe goma blanca... ». — Addition du XIVe-XVe s.

    F. 85-98v [Vitae patrum] (suite) L. IV : « In hoc quarto tractatu collegimus miracula beate Marie que perpeximus esse meliora... legentibus in libro Miraculorum ejusdem virginis Marie. Romanorum testimonio didicimus... — ... in ecclesia distincte cantavit », 18 miracles de Notre-Dame, précédés d'une table (85) ; cf. Poncelet dans Analecta Bollandiana, XXI (1902), nos 1591, 416, 1563, 675, 1776, 1676, 434, 1322, 1777, 925, 1173, 42, 740, 1610, 73 ; lacunes entre les ff. 87 et 88, 89 et 90 (85-91) ; — L. V : « Incipiunt astraxiones facte a libro Dialogorum beati Gregorii... In hoc quinto tractatu collegimus vitas sanctorum patrum quas perpeximus esse meliores in libro Dialogorum beati Gregorii. Usus quidem recte conversationis... — ... Manus vestre sanguine plene sunt », extraits des Dialogues de S. Grégoire le Grand, précédés d'une table en 27 chapitres (91v) (Moricca, Rome 1924) (91v-98v).

    F. 99-103 Sermons : « [De] dedicatione ecclesie. Edificate mihi domum... Qui digne vult domus Dei dedicationem celebrare... » ; cf. J. Leclercq dans Revue Mabillon, XXXIII (1943), Etudes monastiques I, 80 n. 1 (99-99v) ; — « Et sancti tui benedicant tibi. Quamvis omnis creatura... » (99v-100v) ; — « Vigilate quia nescitis diem... Beatus eris si hec amonicio... » (100v-101) ; — « In odore unguentorum tuorum... Septem sunt unguenta Domini... » (101-101v) ; — « Accedite ad eum... A Deo recesistis in secula... » (101v-102) ; — « Cum invitatus fueris... Ait Propheta : Deus docuisti me... » (102-102v) ; — « Pauperes ejus saturabo... Propheta. Edent pauperes... (102v-103).

    F. 103-104v Notes sur la correction fraternelle : « Solvitur quis a correctione fraterna... Questio de fraterna correccione. Queritur de fraterna correctione utrum omnes teneantur ad illam... ».

    F. 104v « De excommunicato. Nota quod injusta excommunicatio que fertur in innocentem... ».

    F. 104v-106v [GREGORIUS IX, Statuta ordinis nigri] « Incipiunt instituta Domini pape ut omnes cito ad opus Dei occurrant » (L. Auvray, Registres de Grégoire IX, II, 320-332, rédaction B).

    F. 106v-120 S. BENEDICTUS : « Regula beati Benedicti », avec prologue (106v-107), table en 73 chapitres (107-107v), gloses marginales et interlinéaires (B. Linderbauer, Florilegium patristicum, XVII, 13-75).


    F. 121-124v S. AUGUSTINUS : « Regula sancti Augustini. Hec sunt que ut observetis precipimus ... — ... in temptacionem non inducantur. Amen » (C. S. E. L., LVII, 359-371, c. 5-16).

    F. 124v-125 URBANUS II, « Dilectissimis filiis Arberto abbati Sancti Rufi ejusque fratribus canonicam vitam professis. Pie voluntatis affectus... » (U. Chevalier, Codex diplomaticus abb. Sancti Rufi, n. 5, p. 8-9).

    F. 125-125v S. BEDA VENERABILIS : « De effectiva lune potentia secundum Bedam de temporibus. De effectiva lune ... — ... commotis turbinibus allatura » [De temporum ratione, c. 18] (P. L., XC, 420-422).

    F. 125v Extraits de la Règle de S. Benoît sur l'horaire des moines (P. L., XXXII, 1450, § 2. attr. à S. Augustin).


    F. 126-137 Sermons : « Dominus in templo sancto suo ... Hic multa bona Deus confert ... » (126) ; — « Querite primum regnum Dei id est querite ... » (126-126v) ; — « Convertetur Dominus dicit Micheas... Separavimus nos a Deo ... » (126v-127) ; — « Deus tu conversus justificabis nos ... David eximius prophetarum dictus est ... » (127-127v) ; — « Beati mortui qui in Domino ... Sicut omnium sanctorum merita sub una ... » ; cf. ms. Latin 3555, f. 217 (127v-128) ; — « Justum deduxit Dominus... Inquirendum est que sit justitia... » (128-128v) ; — « Sapientia id est Christus foris predicat ... » (128v-129) ; — « Super populum tuum benedictio ... Qui sunt Dei populus ... » (129-129v) ; — « Posui adjutorium hominum in potente id est in Filio meo dicit Pater ... » (129v-130) ; — « Avocabo non plebem plebem meam ... Vocantur non populus Dei ... » (130-130v) ; — « Penitenciam agite dicit Dominus ... Nulla doctrina euvangelio potest comparari... » (130v-131) ; — « Doce me facere voluntatem... Docet nos Deus ... » (131v-132) ; — « Notam fac mihi viam... David cujus dicta soliloquia dicuntur ... » (132-132v) ; — « Vinea fuit pacifico ... Domini vinea est fidelis anima... » (132v-133) ; — « Sinite [corr. pour Einite] parvulos venire ad me per septemplicem viam ... » (133-133v) ; — « Venite et revertamur ad Dominum... Loquitur Dominus perire... » (133v-134) ; — « Castitas amica est Deo... » (134-134v) ; — « Benedictus Dominus ex Syon... Spiritus Sanctus loquitur ... » (134v-135) ; — « Convertere anima mea in requiem ... Anime sanctorum requiem habent ... » (135-135v) ; — « Si quis sitit veniat... Veniat ad me affectu amoris... » (135v-136) ; — « Vias tuas, Domine, demonstra... Est via a qua unus... » (136-136v) ; — « Pueri mei mecum sunt in cubili... Habet Dominus quinque lectos... » (136v-137).

    F. 137 Fragment, à demi-effacé, sur l'aumône : « Ut elemosina sit meritoria. Compassio. Ysaias... ».

    F. 137v Fragment de théologie morale, en grande partie effacé. — Addition du XVe s.

Intervenants

Historique de la conservation

Source des données : BnF Archives et manuscrits

  • Provient de St-Martial de Limoges dont l'ancienne cote : « XCIX » se trouve au f. 1.

Notes

Source des données : Jonas

  • Ce manuscrit limousin, contenant des textes religieux et des sermons latins, contient également aux f. 84-84v des recettes de médecine en provençal : « Recipe goma blanca... » (peut–être des additions des XIVe–XV e siècles. Absent de Brunel (Camps 2010)

Bibliographie

  • Camps, Jean-Baptiste. Les Manuscrits Occitans à La Bibliothèque Nationale de France. Lyon: ENSSIB, 2010. http://www.enssib.fr/bibliotheque-numerique/document-48444.

Sujets et thèmes

Source des données : BnF Archives et manuscrits

  • Incipit du lemme biblique

    Accedite ad eum... (Ps. XXXIII, 6)

    Incipit

    A Deo recessistis in saecula...

    f. 101v

    Incipit du lemme biblique

    Aedificate mihi domum... (cf. Agg. I, 8)

    Incipit

    Qui digne vult domus Dei dedicationem celebrare...

    f. 99

    Anima pro diversis actibus diversa nomina sortitur...

    f. 9v

    Arnulfus quidam juvenis illustris viri Chinualdi principis...

    f. 12v

    Incipit du lemme biblique

    Beati mortui qui in Domino moriuntur... (Apoc. XIV, 13).

    Incipit

    Sicut omnium sanctorum merita sub una...

    f. 127v

    Beatissimus igitur Maurus, clarissimo senatorum genere...

    f. 11v

    Incipit du lemme biblique

    Benedictus Dominus ex Sion... (Ps. CXXXIV, 21)

    Incipit

    Spiritus sanctus loquitur per prophetam...

    f. 134v

    Incipit du lemme biblique

    Caritas non quaerit quae sua sunt... (I Cor. XIII, 5)

    Incipit

    Hoc expressive dicitur, id est qui caritatem perfectam habet...

    f. 9v

    Castitas amica est Deo quam diabolus odit qui in sordibus Salomonis...

    f. 134

    Incipit du lemme biblique

    Convertere, anima mea, in requiem... (Ps. CXIV, 7)

    Incipit

    Animae sanctorum requiem habent...

    f. 135

    Convertetur [sic pro : Revertetur] Dominus... (Mich. VII, 19), dicit Michaeas... Separavimus nos a Deo...

    f. 126v

    Incipit du lemme biblique

    Cum invitatus fueris ad nuptias... (Lc. XIV, 8).

    Incipit

    Ait propheta : Deus, docuisti me... (Ps. LXX, 17)...

    f. 102

    De effectiva lunae potentia beatus antistes Ambrosius...

    f. 125

    Incipit du lemme biblique

    Deus tu conversus justificabis nos... (cf. Ps. LXXXIV, 7)

    Incipit

    David eximius prophetarum dictus est...

    f. 127

    Incipit du lemme biblique

    Doce me facere voluntatem... (Ps. CXLII, 10)

    Incipit

    Docet nos Deus...

    f. 131v

    Dominus in templo sancto suo... Hic multa bona Deus confert...

    f. 126

    Duo sunt quae debet habere omnis homo...

    f. 13

    Incipit du lemme biblique

    Et sancti tui benedicant tibi... (Ps. CXLIV, 10)

    Incipit

    Quamvis omnis creatura...

    f. 99v

    Fuit quidam vir in hac proxima civitate vitam turpissimam...

    f. 66v

    Haec sunt quae ut observetis praecipimus...

    f. 121

    In dando eleemosynam, debet esse ad hoc quod sit meritoria : compassio...

    f. 137

    Incipit du lemme biblique

    In odore unguentorum tuorum... (Cant. I, 3).

    Incipit

    Septem sunt unguenta Domini...

    f. 101

    Item in occidentali plaga partibus Aquitaniae in urbe Lemovicensium...

    f. 12

    Incipit du lemme biblique

    Justum deduxit Dominus per vias rectas... (Sap. X, 10).

    Incipit

    Inquirendum est quae sit justitia...

    f. 128

    Meditantibus nobis de sanctorum vitis sive conversationibus Patrum...

    f. 66

    Nauclerus quidam peregrinus damna pertulit...

    f. 76v

    Incipit du lemme biblique

    Notam fac mihi viam... (Ps. CXLII, 8)

    Incipit

    David, cujus dicta soliloquia dicuntur...

    f. 132

    Notatur quod injusta excommunicatio quae fertur in innocentem...

    f. 104v

    Paenitentia est voluntaria satisfactio peccati...

    f. 27v

    Incipit du lemme biblique

    Paenitentiam agite... (Mt. III, 2).

    Incipit

    Nulla doctrina Evangelio potest comparari...

    f. 130v

    Incipit du lemme biblique

    Pauperes ejus saturabo... (Ps. CXXXI, 15)

    Incipit

    Propheta : Edent pauperes... (Ps. XXI, 27)

    f. 102v

    Pie voluntatis adfectus prosequente debet studio...

    f. 124v

    Incipit du lemme biblique

    Posui adjutorium hominum in potente... (Ps. LXXXVIII, 20).

    Incipit

    Id est in filio...

    f. 129v

    Incipit du lemme biblique

    Pueri mei mecum sunt in cubili... (Lc. XI, 7)

    Incipit

    Habet Dominus quinque lectos...

    f. 136v

    Incipit du lemme biblique

    Quaerite primum regnum Dei... (Mt. VI, 33).

    Incipit

    Id est quaerite regnum quod est primum...

    f. 126

    Quaeritur de fraterna correctione utrum omnes teneantur ad illam...

    f. 103

    Quaeritur quare Passio cantetur tribus sonis...

    f. 27v

    Qualiter se debet habere confessor ad paenitentem...

    f. 27v

    [...] Quam per partes dividit dicens : Malitia...

    f. 27

    Quidam frater requisivit senem, dicens : Dic mihi unam rem : quam custodiam...

    f. 80

    Recipe GOMA BLANCA E GOMA ROGA...

    f. 84

    Incipit du lemme biblique

    Repletos omni iniquitate... (Rom. I, 29)

    Incipit

    Quam per partes dividit dicens...

    f. 27

    Romanorum testimonio didicimus et in commentariis pontificalibus scriptum invenimus...

    f. 85

    Sapientia, id est Christus, foris praedicat in plateis...

    f. 128v

    Incipit du lemme biblique

    Si quis in Deum peccaverit... (I Reg. II, 25)

    Incipit

    Intellegitur nisi Deus qui nostras infirmitates...

    f. 9v

    Incipit du lemme biblique

    Si quis sitit, veniat... (Joh. VII, 37).

    Incipit

    Veniat ad me adfectu amoris...

    f. 135v

    Silvester igitur cum esset infantulus a vidua matre...

    f. 10

    Incipit du lemme biblique

    Sinite parvulos venire ad me... (Mc. X, 14).

    Incipit

    Per septemplicem viam quae ducit ad vitam...

    f. 133

    Solvitur quis a correctione fraterna...

    f. 103

    Incipit du lemme biblique

    Super populum tuum benedictio... (Ps. III, 9)

    Incipit

    Qui sunt Dei populus...

    f. 129

    Incipit du lemme biblique

    Super vulnerum dolorem addiderunt... (Ps. LXVIII, 27)

    Incipit

    Vox Christi in Psalmo...

    f. 27

    Incipit du lemme biblique

    Tulerunt Dominum Jesum parentes ejus... (cf. Lc. II, 22)

    Incipit

    Dominus pascit me, dicit Jesus...

    f. 26

    Usus quidem rectae conversationis est ut praeesse non audeat qui subesse non didicerit...

    f. 91v

    [...] Utrum omnes teneantur ad [fraternam correctionem]...

    f. 103

    Incipit du lemme biblique

    Venite et revertamur ad Dominum... (Os. VI, 1).

    Incipit

    Loquitur Dominus perire...

    f. 133v

    Incipit du lemme biblique

    Vias tuas, Domine, demonstra... (Ps. XXIV, 4).

    Incipit

    Est via a qua unus...

    f. 136

    Incipit du lemme biblique

    Vigilate quia nescitis diem... (Mt. XXV, 13).

    Incipit

    Beatus eris si haec admonitio...

    f. 100v

    Incipit du lemme biblique

    Vinea fuit pacifico... (Cant. VIII, 11)

    Incipit

    Domini vinea est fidelis anima...

    f. 132v

    Incipit du lemme biblique

    Vocabo non plebem... (Rom. IX, 25).

    Incipit

    Vocantur [sic] non populus Dei...

    f. 130

    ANASTASIUS BIBLIOTHECARIUS -- Interpres LEONTIUS NEAPOLITANUS, Vita s. Johannis Eleemosynarii.Excerpta
    AUGUSTINUS HIPPONENSIS ep. (s.) -- Regulae monasticae Regula secunda seu de Ordine monasterii. Excerpta
    AUGUSTINUS HIPPONENSIS ep. (s.) -- Regulae monasticae Regula tertia ad servos Dei seu Praeceptum
    Aumône -- Notes et extraits sur l'aumône
    BEDA VENERABILIS (s.) -- De Temporum ratione (excerpta)
    BENEDICTINS -- Statuta Ordinis nigri (1237)
    BENEDICTUS CASINENSIS (s.) -- Regula, cum glossis
    BERNARDUS CLARAEVALLENSIS (s.) -- Meditationes de cognitione humanae conditionis
    BIBLICA -- Novum Testamentum Epistolae Pauli. Ad Romanos. Glossa
    Charité -- Notes et extraits sur la charité
    COMMONITIONES SANCTORUM PATRUM (excerpta)
    Confession -- Manuels ou formules à l'usage du confesseur
    Confession -- Questions sur la confession
    Correction fraternelle -- Notes sur la correction fraternelle
    Excommunication -- Notes
    FLORILEGES PATRISTIQUES -- Libellus salutis
    GREGORIUS Magnus I (s.), papa -- Dialogorum libri quattuor. Flores
    GREGORIUS IX, papa -- Statuta Ordinis nigri
    Incipit -- Incipit en capitales réservées sur fond noir ou rouge (XIIIe s.)
    JESUS CHRISTUS -- Passio Question
    JOHANNES DIACONUS -- Interpres : Vitae Patrum, l. VI seu Verba seniorum (excerpta)
    LEBEUF (abbé Jean) -- Notices autographes des manuscrits
    LEONTIUS NEAPOLITANUS, Cyprorum ep. -- Vita s. Johannis Eleemosynarii, interprete Anastasio Bibliothecario. Excerpta
    LIBELLUS SALUTIS
    LIBER GERONTICON DE OCTO PRINCIPALIBUS VITIIS, interprete et compilatore Paschasio Dumiensi (Clavis Patrum graecorum, III, n° 5571) (excerpta)
    LIMOGES (Haute-Vienne) -- Abbaye Saint-Martial Possesseur
    Liturgie -- Questions
    MARIA (b. Virgo) -- Miracles Miracles divers
    MARINA (s.) -- Vita
    Médecine -- Recettes en provençal
    Méditation -- Traité MEDITATIONES DE COGNITIONE HUMANAE CONDITIONIS
    ODO GLANNAFOLIENSIS -- Vita s. Mauri (fragmentum)
    PALLADIUS -- Historia Lausiaca. Versio latina II (excerptum)
    PARDULFUS (s.) -- Vita
    PASCHASIUS DUMIENSIS DIACONUS -- Interpres et compilator : Liber geronticon de octo principalibus vitiis (excerpta)
    PELAGIUS diaconus Romanus [PELAGIUS I, papa ?] -- Interpres : Vitae Patrum L.V. seu Verba seniorum (excerpta)
    Prière -- Notes et fragments sur la prière
    Provençal -- Notes ou textes en provençal
    RELIURE -- Reliures XVIIIe s. aux armes et chiffre royaux
    RUFINUS AQUILEIENSIS -- Interpretatio spuria : Vitae Patrum, L. III seu Verba seniorum
    RUFINUS AQUILEIENSIS -- Interpres Historia monachorum. Excerpta
    Sermones inter unius auctoris collectionem -- Sermones singuli
    Sermones inter unius auctoris collectionem -- De Passione
    Sermones inter unius auctoris collectionem -- De Sanctis et festis Purificatio
    Sermones inter unius auctoris collectionem -- De Sanctis et festis Omnium defunctorum commemoratio
    Sermones inter unius auctoris collectionem -- Communes De dedicatione ecclesiae
    SILVESTER I (s.), papa -- Gesta (fragmentum)
    SMARAGDUS, O.S.B. -- Expositio regulae s. Benedicti
    URBANUS II, papa -- Epistolae
    VITAE PATRUM -- L.II. Historia monachorum, Rufino Aquileiensi interprete (Clavis Patrum graecorum, III, n° 5620). Excerpta
    VITAE PATRUM -- L. III. Verba seniorum, Pseudo-Rufino Aquileiensi interprete (Clavis Patrum graecorum, III, n° 5574). Excerpta
    VITAE PATRUM -- L.V-VI. Verba seniorum seu Adhortationes sanctorum Patrum, Pelagio, diacono romano, et Johanne, diacono romano, interpretantibus (Clavis Patrum graecorum, III, n° 5570) (excerpta)

Sources des données