Paris. Bibliothèque nationale de France, Département des manuscrits, Latin 12141

Référentiel d'autorité Biblissima : https://data.biblissima.fr/entity/Q59461

  • Titre attesté :
    • Iohannes Chrysostomus, Homiliae
  • Autre forme de la cote :
    • Paris. Bibliothèque nationale de France, Département des manuscrits, Latin 12141
    • Paris. BnF, Latin 12141
  • Conservé à : Paris. Bibliothèque nationale de France, Département des manuscrits
  • Langues : latin
  • Auteur : Jean Chrysostome (saint, 0347?-0407)
  • Date de fabrication :
  • Lieu de fabrication :
  • Écriture :
    • Écriture minuscule caroline de deux mains principales : A (f. 8r-55v) et B (f. 56r-130v). Le premier cahier (f. 1-7bis) est de la main d’Oldericus, moine de Corbie, qui a également copié le manuscrit Latin 12297 (XIe-XIIe siècle).
  • Décoration :
    • Au f. 8r, prologue inscrit sous une arcade appuyant sur deux colonnes à tortillon, coloré en vert, orange et jaune.
      Initiales à entrelacs et motifs végétaux, tracées à l’encre et partiellement colorées en rouge, de 4-6 lignes : f. 9r Dignitas ; f. 20v Cum ; f. 22r Et ; f. 25r Cum ; f. 27r Si ; f. 29r Veniet ; f. 30v Qui ; f. 32r Omnibus ; f. 34r Si ; f. 36r Et ; f. 39r Tunc ; f. 41r Dominus ; f. 43v Vos ; f. 45r David ; f. 47v Nemo ; f. 49v Iustorum (8 lignes), surmonté par une tête tonsurée ; f. 51r Apostolus, partiellement zoomorphe ; f. 54r E.
      La partie copiée par le scribe B (f. 56r-132v) présente des initiales à l’encre rouge, dont le contour est tracé à l’encre brune.
      Petites capitales à l’encre rouge-orangé (f. 72v-73r) ou brune ; rubriques en capitales mixte à l’encre rouge-orangé.
      Au f. 131v, deux dessins de deux chiens vomissant un rinceau, entrelacés.
  • Support : Parchemin.
  • Composition :
    • 132 ff., précédés et suivis d’une garde en papier.
  • Dimensions :
    • 265 x 195 mm (justif. 225 x 135 mm).
  • Aspects codicologiques :
    • 18 cahiers s’ouvrant sur le côté poil, tous quaternions sauf les cahiers 8 (f. 54-55, un bifeuillet) et 18 (f. 128-132, un binion suivi d’un feuillet isolé). Signature des cahiers en lettres latines au centre dans la marge inférieure de la dernière page des cahiers 2-17 (signés A-Q). Foliotation moderne en chiffres arabes à l’encre noire sur la marge supérieure externe du recto.
    • France (Corbie ?)132 ff., précédés et suivis d’une garde en papier265 x 195 mm (justif. 225 x 135 mm).
  • Réglure :
    • Réglure à la pointe sèche sur quatre bifeuillets à la fois, avec incision primaire sur le côté poil du bifeuillet extérieur, Rand « old style » (Muzerelle 2-2 :J/0/1-1 :C/J) ; 28 longues lignes.
  • Reliure :
    • Reliure du XVIIe siècle sur ais de carton couverts en parchemin ; dos à deux nerfs doublesavec cote ancienne inscrite à l’encre, « 110 ». Contre-gardes et gardes en papier.
  • Estampille :
    • Aux f. 1r et 131v, estampille de la « Bibliothèque Nationale » identique au modèle Josserand-Bruno n° 17 (1792-1802).

Collection IIIF

Manifestes IIIF dans cette collection

Type de numérisation non spécifié

Numérisation intégrale

Présentation du contenu

Source des données : BnF Archives et manuscrits

  • F. 1r-2r (addition, XIe-XIIe siècle) : Sermo sancti Iohannis episcopi de lapsu primi hominis, inc. « Nemo qui nesciat principio hominem sic… », expl. « … qui benignum contempseris persuasorem » (PL 95, 1208-1210).
    F. 2r-3v (addition, XIe-XIIe siècle) : Sermo eiusdem de fide Abraham, inc. « Fides est religionis sanctissime fundamentum… », expl. « … incolumes illis Dominus revocarit » (PL 95, 1210-1213).
    F. 3v-5r (addition, XIe-XIIe siècle) : Sermo eiusdem de Moyse, inc. « Stabat Moyses in monte, non armis sed precibus pugnaturus… », expl. « …ut possit recipere quod amisit » (Homiliarium Pauli Diaconi, I,91).
    F. 5r-6v (addition, XIe-XIIe siècle) : Sermo eiusdem de Ieremia propheta, inc. « Magnum Ieremie sanctissimi meritum… », expl. « …tribuat imperator » (PL Suppl. 4, p.).
    F. 6v-7r (addition, XIe-XIIe siècle) : Sermo eiusdem de confessione peccatorum, inc. « Confitemini Domino quoniam bonus est. Spiritus sanctus medelam purgandi facinoris… », expl. « …reddatur et pius ».
    F. 7v : blanc.
    F. 7bisr (addition, XIe-XIIe siècle) : Hymnus de sancta Caecilia, inc. « O quam mirificae lampade lucis… ».
    F. 7bisv : blanc, avec annotation (ex-libris gratté et mention du contenu, XIIe siècle).

    F. 8r : Prologus, inc. « Fulgit candor tuus… », expl. « …canunt merita facta ».
    F. 8v-9r : Capitula.
    F. 9r-11r : De dignitate humanae conditionis, inc. « Dignitas humanae originis… », expl. « …pietate percipiat » (PL 95, 1205-1208).
    F. 11r-12v : De interdictione arboris ad Adam, inc. « Iubetur Adam de interdicto arboris fructu non tangere… », expl. « …indulgentia restitutus » (éd. Divi Ioannis Chrysostomi Opera, Paris 1536, I, 138rv).
    F. 12v-14r : De Genesi. Inimicitias ponam inter te et mulierem, inc. « Christiano cum hoste certamen in origine… », expl. « …in eterna saecula triumphemus » (Paris 1536, I, 140v-141r).
    F. 14r-15v : De Iacob et Esau, inc. « Portabat Rebecca geminos in utero fratres… », expl. « …quod fuerat alienum » (Paris 1536, I, 141v-142r).
    F. 15v-18r : De Ioseph ubi a fratribus venditur, inc. « Filii autem Iacob pascebant oves… », expl. « …iudex iustus defuerit » (Paris 1536, I, 142r-143r).
    F. 18r-20v : De Abessalon ubi David patrem persequitur et de prelio fugiens obligato gutture arboris ramo suspendit, inc. « Perdit Abessalon… », expl. « …voluit intulisse » (Paris 1536, I, 159r-v ; PL 56, 1151-1154).
    F. 20v-22r : De Elia. Vivit Dominus si erit hiis omnibus ros atque pluvia, inc. « Cum gesta preterita… », expl. « …quodcumque petierit » (Paris 1536, I, 160v-161r).
    F. 22r-24v : De Sirorum insidiis in campo contra Israelitas effectis quas Eliseus propheta Israelitarum detulit regi, inc. « Ubi ad captivandum eundem prophetam… », expl. « …taceo non novit » (Paris 1536, I, 162v).
    F. 24v-27r : De Naaman Siro ab Heliseo curato, inc. « Cum Naaman regis Syriae… », expl. « …cunctibus gentibus monstraretur » (PL 39, 1830-1832).
    F. 27r-29r : De Isaia si volueritis et audieritis me bona terre edetis, inc. « Si volueritis et audieritis me… », expl. « …meruit abdicare » (Paris 1536, I, 199r-v).
    F. 29r-30v : Veniet hora quando veri adoratores, inc. « Veniet hora quando veri adoratores adorabunt… », expl. « …delectavit in mundo » (Paris 1536, III, 111v-112r).
    F. 30v-32r : Qui fecerit et sic docuerit sermo, inc. « Qui fecerit et sic docuerit maximus vocabitur in regno celorum… », expl. « …in eterna saecula muneremur » (PL 39, 2244).
    F. 32r-34r : Cavete a pseudo prophetis, inc. « Omnibus notum est clementissimi Dei cura… », expl. « …facite quodcumque iubetur » (Paris 1536, II, 302v-303r).
    F. 34r-36r : De Zacheo, inc. « Si per Christum gesta atque in exemplum… », expl. « …que voluit muneretur » (Paris 1536, II, 347v-348r).
    F. 36r-39r : De arbore fici a Domino a re facta, inc. « Et factum est, inquit, cum transiret… », expl. « …in eterna secula benedicat » (Paris 1536, II, 313v-314r).
    F. 39r-41r : De eo qui incidit in latrones, inc. « Tunc dixit Dominus similitudinem istam ad eos : Homo quidam… », expl. « …tribuere medicinam » (Paris 1536, II, 330v-331r).
    F. 41r-43v : Vos amici mei estis si feceritis, inc. « Dominus Christus in evangelio suo loquitur dicens : Vos amici… », expl. « …si mandata implere contenderit Christi » (Paris 1536, III, 112r-v).
    F. 43v-45r : De evangelio Vos amici mei estis, inc. « Vos amici mei estis… », expl. « …que mando vobis » (Paris 1536, II,I, 113r-v ».
    F. 45r-47v : De innocentorum, inc. « David propheta loquitur dicens… », expl. « …per interitum corporatus » (Paris 1687, II, 467r).
    F. 47v-49v : De martyribus, inc. « Nemo qui nesciat martyrum glorias… », expl. « … munerante occurrant » (Paris 1536, V, 187v-188v).
    F. 49v-51r : Iustorum anime in manu Dei sunt, inc. « Iustorum anime in manu Dei sunt et non tanget… », expl. « …probaret exemplum » (Paris 1536, V, 187r-v).
    F. 51r-53v : De apostolo id est fide spe et caritate, inc. « Apostolus Paulus loquitur dicens : Manent… », expl. « …simul ad Christum » (Paris 1536, IV, 153v-154v).
    F. 54r-55v : De levium peccatorum periculis, inc. « E quibus maiorum peccatorum… », expl. « …et in secula munerari » (Paris 1536, V, 204v-205r).
    F. 56r-57r : De sancta Susanna omelia, inc. « Divine lectionis et sanctum oraculum Dei… », expl. « …ut vincat in futuro, per Dominum… » (André WILMART, « La collection des 38 homélies latines de Saint Jean Chrysostome », dans Journal of Theological Studies, 19, 1918, p. 305-327, n° 9).
    F. 57r-62v : De proditione Iudae, inc. « Paucis hodie necessarium est fratres tractare vobiscum… », expl. « …et accedamus ad mensam Christi, cum quo patri… » (Wilmart 1918, n° 10).
    F. 62v-68r : De cruce et latrone, inc. « Hodierna die noster Dominus pependit in cruce… », expl. « …et celorum regna mereamur, per Christum… » (Wilmart 1918, n° 11).
    F. 68r-70v : Incipit eiusdem secunda, inc. « Hodie incipiamus karissimi de crucis tropheo predicare… », expl. « …misericordia eius, glorificemus patrem et filium… » (Wilmart 1918, n° 12).
    F. 70v-74r : Incipit de cruce dominica, inc. « Quid dicamur quid loquar, quid vobis nomen inponamur ?... », expl. « …et salus per lignum. Pro his autem omnibus gratias agamus Deo, per Christum… » (Wilmart 1918, n° 13).
    F. 74r-79v : De ascensione Salvatoris, inc. « Quando de cruce nostra processit oratio foras civitatem… », expl. « …omnes liceat promereri gratia Domini nostri… » (Wilmart 1918, n° 14).
    F. 79v-83v : De Pentecosten, inc. « Hodie nobis terra factum est caelum non stellis… », expl. « …ac pietates insignes. Ideoque pro his omnibus gratias agamus… » (Wilmart 1918, n° 15).
    F. 83v-86r : De nativitate Domini, inc. « Et reclinavit eum in praesepio quia non erat eis locus in diversorio… », expl. « …auribus audiamus, benedicentes Dominum… » (Wilmart 1918, n° 16).
    F. 86v-92r : De nativitate Domini, inc. « Nescio an quisquam ausus sit archanum fratres… », expl. « …nam gratia et veritas, per Iesum… » (Wilmart 1918, n° 17).
    F. 92v-93v : De Lazaro resuscitato, inc. « Grandi fratres stupore, grandi miraculo hinc… », expl. « …miracula referuntur, cui est gloria… » (Wilmart 1918, n° 18).
    F. 93v-102r : De muliere Cananea sub figura persecutionis, inc. « Multe tempestates et inquietudo aeris sed desiderium… », expl. « …immo fide eius curatam. Pro his autem omnibus gratias… » (Wilmart 1918, n° 19).
    F. 102r-107r : De Lazaro et divite, inc. « Homo quidam erat dives, quoniam dixerat, nemo servus… », expl. « …et querite viam Christum, cui sit gloria… » (Hieronymus, Homilia de Lazaro et divite ; CPL 596 ; éd. G. Morin, 1958, CCSL 78).
    F. 107r-123r : De eo quo non ledetur homo nisi a semetipso, inc. « Scio quod crassioribus quibusque et presentis… », expl. « …quia semetipso non leditur » (Wilmart 1918, n° 39).
    F. 123r-130v : De reparatione lapsi, inc. « Quis dabit capiti meo aquam et oculis meis fontem… », expl. « …medicamenta non queras » (Wilmart 1918, n° 42).
    F. 130v-131r : Hymnus de passione Domini [=Cantica], f. 130v : inc. « Populus qui ambulabat in tenebris… », expl. « …qui diligitis eam » (Is 9,2-7) ; f. 131r : inc. « Laetare Ierusalem.. », expl. « …in igne enim zeli Domini devorabitur omnis terra, et in gladio eius omnis caro » (Is 66,10-23) ; f. 131r : inc. « Urbs fortitudinis… », expl. « …hostes tuos devoret » (Is 26,1-11).
    F. 131v-132v : blanc, avec annotations.

Intervenant

Anciens possesseurs

Anciennement dans

Historique de la conservation

Source des données : BnF Archives et manuscrits

  • Le manuscrit a été probablement produit à Saint-Pierre de Corbie ; il faisait partie de sa bibliothèque au XIIe siècle, quand il a reçu l'ex-libris (f. 132v, « Liber sancti Petri Corbeiensis », partiellement effacé) et l’ajout du premier cahier copié par le moine Oldericus. On peut identifier ce manuscrit dans l’inventaire de l’abbaye de Corbie du XIIe siècle (n° 187). Le volume est passé ensuite à l’abbaye Saint-Germain-des-Prés (cf. au f. 1r l’ex-libris, « Sancti Germani a Pratis », et les cotes anciennes, « olim 110 » et « N. 773 », XVIIIe siècle) et il entra dans la Bibliothèque Nationale entre décembre 1795 et février 1796, avec d’autres manuscrits de Saint-Germain.

Vie du livre

Source des données