Point d'entrée sur le patrimoine écrit du Moyen Âge et de la Renaissance en Occident du VIIIe au XVIIIe siècle
Moteur de recherche de manuscrits et livres anciens numérisés et intéropérables
Plateforme collaborative de gestion de publication des données d'autorité Biblissima
Aide à la lecture et apprentissage des langues anciennes, outils et environnements de travail en XML
Service d’expertise autour des standards IIIF
Référentiel d'autorité Biblissima : https://data.biblissima.fr/entity/Q394312
Manifeste IIIF
Numérisation intégrale
Source des données : BnF Archives et manuscrits
Homéliaire-légendier concernant les fêtes des trois saints diacres Étienne, Vincent et Laurent, fait pour la cathédrale Saint-Étienne de Châlons-sur-Marne ; cf. infra , description codicologique. Plusieurs textes sont empruntés au vieil homéliaire romain dit d'Alain de Farfa (= A.F.) ou à celui de Paul Diacre (= P.D.) ; pour les incipit et la bibliographie, cf. Grégoire, Homéliaires liturgiques , 136-188 et 427-478. Sur le ms., cf. Cod. hag ., I, 373-374 ; R. Étaix et B. de Vrégille, dans Mélanges offerts à B. de Gaiffier et Fr. Halkin, Anal. Boll ., C (1982), 595-596.
F. 1-101v « ...Incipiunt sermones sanctorum diversorum in natale s. Stephani prothomartiris et miracula ejusdem seu et passiones quorundam preciosissimorum martyrum et vitae confessorum ». « Sermo s. FULGENTII [RUSPENSIS] » [s. 3] ; P.D., I, 27 (1-4v) ; — « Sermo s. AUGUSTINI in eadem die » [s. dubius 382] ; A.F., I, 17 ; cf. Verbraken, Études critiques , 155 (4v-7v) ; — « Item in natale ejusdem omelia b. Maximi ep. » [S. CAESARIUS ARELATENSIS, s. 219] ; P.D., I, 28 (7v-10) ; — « ...Dicebat Jesus turbis judeorum... : Ecce ego mitto ad vos ... (Mt. XXIII, 34). Sermo ex commentario b. HIERONIMI... [O]bserva juxta Apostolum scribentem ad Corinthios... — ...ora conspicient... » [In Mt., l. IV, excerptum] ( P.L. , XXVI, 172-175 ; 2 a ed., 179-182 ; C.C.S.L. , LXXVII, 218-222, lig. 277-369) ; cf. P.D., I, 30, avec incipit différent (10v-12v) ; — « Item sermo s. Maximi de eadem die. Hesterno die natale habuimus Domini... — ...consequitur coronam », apocryphe ( P.L. , LVII, 701-702, s. 85) ; cf. C.P.L. , n° 221 (12v-13) ; — « Item alius sermo ipsa die. Hesterno die celebravimus natalem... — ...ut Ecclesie catholice donaretur Paulus », apocryphe de s. Augustin, s. app. 215 ( P.L. , XXXIX, 2145-2146) et de s. Fulgence, s. app. 2 ( P.L. , LXV, 859-860), avec var. et explicit différent ; cf. Grégoire, op. cit ., 111 (13-15v) ; — « Item sermo s. AUGUSTINI de s. Stephano » [s. 314] ( P.L. , XXXVIII, 1425-1426) (15v-17) ; — « Item sermo s. Augustini unde supra. Post extremum festivissimum diem... », apocryphe, s. app. 211 ( P.L. , XXXIX, 2140-2141) ; cf. Grégoire, op. cit ., 53 (17-19) ; — « Item sermo unde supra. Sollempnitate celebrata dominici natalicii... — ...ultra peccare, regnante... » (ms. P de l'éd. Étaix et de Vrégille, dans art. cit ., 601-605) (19-21v) ; — « Item sermo s. AUGUSTINI unde supra. Gloriosissimus et in Christo beatissimus martyr Stephanus... » [s. 316, avec var.] ( P.L. , XXXVIII, 1431-1434) (21v-24v) ; — « Item in natale semper b. martyris Stephani », apocryphe de s. Augustin, s. app. 214 ( P.L. , XXXIX, 2142-2145) et de s. Fulgence, s. app. 3 ( P.L. , LXV, 860-862) ; cf. Grégoire, op. cit ., 111 (24v-29) ; — « Item sermo s. Augustini ep. unde supra », apocryphe, s. app. 216 ( P.L. , XXXIX, 2147) (29-30) ; — « Item sermo unde supra. Apostolica lectio, fratres karissimi, nuper nostris auribus... », apocryphe de s. Augustin, s. app. 114 ( éd. cit ., 1971-1972) ; cf. Grégoire, op. cit ., 401 (30-32v) ; — « Item alius sermo unde supra », apocryphe de s. Augustin, s. app. 213 ( éd. cit ., 2142) (32v-33). — LUCIANUS presbyter, Revelatio corporis s. Stephani, interprete Avito presbytero Bracarensi : « Epistola Aviti presbyteri ad Walconium papam », « Visio Luciani presbiteri » (ms. 3f de l'éd. E. Vanderlinden, dans Revue des études byzantines , IV (1946), 190-217, versio A) ; cf. B.H.L. , n os 7850-7851, versio a ; C.P.L. , n° 575 (33-34v et 34v-41). — [Miracula s. Stephani facta Uzali jussu Evodii ep. conscripta] « Prologus in libro miraculorum s. Stephani », prologue et livre I ; cf. B.H.L. , n° 7860 (41-56) ; livre II, avec prologue et épilogue ; cf. B.H.L. , n os 7861 et 7862 ; C.P.L. , n° 391 (56-76v). — [S. AUGUSTINUS, Sermones de miraculis s. Stephani factis in Africa] : « De episcopo excusante quia sermonem facere non poterat... » [s. 320] ( P.L. , XXXVIII, 1442) ; cf. B.H.L. , n° 7868 (76v) ; « Ubi alia die sermonem fecit et libellum de quodam sanato promisit... » [s. 321] ( éd. cit ., 1443) ; cf. B.H.L. , n° 7869 (76v-77) ; « Ubi libellum promissum sancti hominis presentavit... » [s. 322] ( éd. cit ., 1443-1445) ; cf. B.H.L. , n° 7870 (77-79) ; « Sermo b. AUGUSTINI factus post libellum... » [s. 323] ( éd. cit ., 1445-1446) ; cf. B.H.L. , n° 7871 (79-81) ; « Item idem alia die » [s. 324] ( éd. cit ., 1446-1447) ; cf. B.H.L. , n° 7872 (81-82). — « Sermo s. AUGUSTINI de revelatione s. Stephani » [s. 319] ( éd. cit ., 1440-1442) (82-85) ; — « Item sermo s. Augustini », apocryphe, s. app. 217 ; A.F., I, 21a (85-88) ; — « Sermo Fausti [Reiensis] ep. de revelatione corporis b. Stephani legendus in inventione. Presenti lectione percepimus visionem... — ...impetremus, prestante... » [EUSEBIUS « GALLICANUS », s. extravagans 1] (ms. U° de l'éd. C.C.S.L. , CI B, 821-824 ; éd. aussi parmi les sermons douteux de Fauste de Riez, P.L.S. , III, 534-537, d'après ce ms.) ; cf. ibid ., 528 (88v-90v). — « Relatio translationis corporis s. Stephani prothomartyris ab Hierosolimis Constantinopolim » [interprete Anastasio Bibliothecario] ; cf. Cod. hag ., I, 374 ; B.H.L. , n° 7858, avec var. (90v-95). — « Item sermo s. AUGUSTINI ep. de miraculis ejusdem b. martyris » [De Civitate Dei, l. XXII, c. 8-9] ; P.D., I, 29 ; cf. Cod. hag ., I, 374 (95v-99v). — « GREGORII ep. TURONENSIS ex libro miraculorum de virtutibus s. Stephani. Stephanus autem primus... — ...haec traduntur vulgata » [ In Gloria martyrum, c. 33 ] (éd. W. Arndt et B. Krusch, dans M.G.H., SS. rer. mer ., I/2, Hanovre, 1885, 508-509, avec var. finale) ; cf. B.H.L. , n° 7886-7888 (99v-101v). — « Expliciunt sermones sanctorum de s. Stephano et miracula ejusdem... » (101v).
F. 102-111v « ...Passio sanctissimi ac beatissimi Vincentii archidiaconi et martyris quae celebratur XI kal. Febroarii », avec préambule II et III ; cf. B.H.L. , n° 8628-8630 ; C.P.L. , n° 2073 a.
F. 111v-115ter « ...Passio gloriosi martyris Christi Laurentii quae est IIII Idus Augusti. [P]eracta passione b. Sixti ep. urbis Romae milites tenuerunt... — ...plumbatas fustes lam[inas...] », incomplet de la fin à cause de la mutilation des ff. 115bis et 115ter (B. Mombritius, Sanctuarium , Paris, 1910, II, p. 92, lig. 31-p. 94, lig. 53) ; cf. B.H.L. , n° 4753 ; C.P.L. , n° 2219.
F. 115terv-145v [In dedicatione ecclesiae] Extrait biblique dont le début est mutilé, III Reg. VIII, 22-53 (115terv-117v) ; — « Sermo ipsa die ( add . : b. Augustini ep.) » [S. CAESARIUS ARELATENSIS, 227] ; A.F., II, 106 ; P.D., II, 127 (117v-120) ; — « Omelia venerabilis BEDE presbyteri » (titre ajouté en marge) ( C.C.S.L. , CXXII, 368-378, hom. II, 25, passim ; parmi les apocryphes, P.L. , XCIV, 433-439, hom. III, 65, passim ) ; cf. P.D., II, 125, abrégé, avec mêmes incipit et explicit (120v-122v) ; — « ... Facta sunt encenia ... (Joh. X, 22-23). Omelia... ( add . : venerabilis Bede presbyteri). Audivimus ex lectione euvangelica... — ... ab origine mundi, per eum... », pièce 137 de l'homéliaire de Lambert de Mondsee, légèrement abrégée ; cf. H. Barré, dans Rev. bénéd ., LXXI (1961), 106 (122v-124v) ; — « ... Ingressus Jhesus perambulabat ... (Lc. XIX, 1-2). Omelia b. AUGUSTINI ep. de eadem lectione. Audivimus, fratres karissimi, euvangelistam dicentem : Venit Filius hominis ... (Lc. XIX, 10). Si homo non perisset... — ...venire ad me » [s. 174, incomplet] ( P.L. , XXXVIII, 940-945, § 2, passim , §§ 3-9) (124v-128v) ; — « Item alia omelia. Quotienscumque, fratres, dedicationis ecclesiae sollempnia celebramus... — ...migratione perveniet... » ; cf. hom. B II, 85 de l'homéliaire carolingien bavarois, décrit par Barré, Homéliaires carolingiens , 26-27, 212 et 295 (128v-130v) ; — « Sermo b. Maximi » [EUSEBIUS « GALLICANUS » hom. 47] ; A.F., II, 107 ; P.D., II, 128 (130v-133v) ; — « Item sermo venerabilis BEDE presbyteri unde supra. Congruum videtur, fratres karissimi, sollempnitati quam colimus... — ... in terra viventium... », excerptum homiliae ( C.C.S.L. , CXXII, 373-378, hom. II, 25, lig. 207-369 ; parmi les apocryphes, P.L. , XCIV, 437A-439C, 2 e partie de l'hom. III, 65) ; P.D., II, 125, 2 e partie (133v-137v) ; — « Item omelia Maximi ep. de eodem die Hodie, dilectissimi fratres, anniversariam... — ...per octo dies celebrabantur », apocryphe, s. app. 25 ( P.L. , LVII, 895-901 B) ; l'homélie est abrégée à la fin et une longue var. est insérée au f. 140 : « Si ergo ut ipsa veritas... — ...illustrare desiderat » (137v-145v).
Ad aquas Tibilitanas episcopo adferente...
f. 50
Alia vero quae singulorum quorumque libellis etiam propriis continentur...
f. 76v
Apostolica lectio, fratres carissimi, nuper nostris auribus insonuit...
f. 30
Apud Burdegalensem autem urbem anus quaedam...
f. 100v
Audivimus ex lectione evangelica, fratres carissimi, quia facta sunt encaenia...
f. 122v [hom. e homiliario Lamberti de Mondsee]
Audivimus, fratres carissimi, evangelistam dicentem : Venit Filius hominis ... (Lc. XIX, 10)
Si homo non perisset...
f. 124v
Bene mecum recolit caritas vestra, sanctissimi patres et fratres, quod cum in conventu nostrae hujus Uzalensis ecclesiae...
f. 56v
Carthaginensis quaedam femina civitatis fuit nobilis genere...
f. 58
Congruum videtur, fratres carissimi, sollemnitati quam colimus de aedificio templi...
f. 133v
Cum igitur apud Caesaraugustam civitatem, ut multorum sinceritas et signata veritatis verba testantur...
f. 122
Cum igitur nullus saltem rumor adhuc esse potuisset...
f. 42v
De miraculis Dei per orationes beatissimi martyris Stephani libellos solemus audire. Libellus hujus aspectus est...
Debet a nobis hesternus sermo compleri qui majore interruptus est gaudio...
f. 81
Diximus quidem hesterna die, sicut meminit caritas vestra : hujus libellus aspectus est...
f. 77
Dominus noster Jesus Christus, pastor bonus, mitis et pius, oves suas miscet inter lupos...
f. 25
Donet mihi Dominus pauca salubriter dicere qui donavit...
f. 82 [s. Augustinus]
Ecce ego mitto ad vos prophetas ... (Mt. XXIII, 34).
[O]bserva juxta Apostolum scribentem ad Corinthios varia esse dona...
f. 10v
Facta sunt encaenia ... (Joh. X, 22).
f. 122v [hom. ex homiliario Lamberti de Mondsee]
Factum est cum esset reconditum corpus sancti Stephani primi martyris...
f. 91
Gloriosissimus et in Christo beatissimus martyr Stephanus jam sermone suo saginavit nos...
Heri celebravimus temporalem sempiterni regis nostri natalem...
f. 33
Hesterna die celebravimus natalem quo rex martyrum natus est...
f. 42
Hesterno die libellum promisimus caritati vestrae ubi de illo sanato...
Hesterno die natalem ( alias natale) habuimus Domini salvatoris...
f. 75
Hodie, dilectissimi fratres, anniversariam hujus sanctae ecclesiae...
f. 137v
Ingressus Jesus perambulabat Jericho ... (Lc. XIX, 1).
Audivimus, fratres carissimi, evangelistam dicentem : Venit Filius hominis quaerere ... (Lc. XIX, 10). Si homo non perisset...
Jesus filius Nave in eremo pugnabat et Moyses orabat...
f. 43v
Lectio Actuum apostolorum quae nobis hodie lecta est, dilectissimi fratres, cum plurimum habeat...
f. 70v
Lucianus misericordia ( alias misericordia Dei) indigens et omnium hominum minimus presbyter...
f. 203v
Magnifica martyrum sollemnitas compellit adfectionem nostram verbi Domini vobis tradere semina...
f. 29
Memores esse vos mei cupio et precor sicut et ego, in quantum valeo, in sanctis memoriam vestram...
Misericordia quidem Dei, fratres, sicut credendum est, omnes isti fratres quos una die...
f. 79
Natalem Domini hesterna die celebravimus, servi hodie natalem celebramus...
f. 15v
Non est enim arbor bona quae facit fructus malos ... (Lc. VI, 43).
Quia propitia divinitate, fratres carissimi, sollemnia dedicationis...
f. 86v
[O]bserva juxta Apostolum scribentem ad Corinthios varia esse dona discipulorum Christi...
Pars enim beati sanguinis sacrosancti levitae hujus...
f. 100
Peracta passione beati Sixti episcopi urbis Romae, milites tenuerunt beatum Laurentium...
f. 111v
Post [hesternum] festivissimum diem quo Salvatoris nostri Christi nobis nativitas illuxit et jam hodiernus dies beati martyris Stephani...
f. 17
Praesenti lectione percepimus visionem omnibus ecclesiis celebratam...
f. 88v
Probabile satis est ad gloriam Vincentii martyris...
f. 121v
Quae apparuit meae pusillitati a Deo ter de revelatione reliquiarum beati et gloriosi protomartyris Stephani...
f. 34v
Quia propitia divinitate, fratres carissimi, sollemnia dedicationis ecclesiae celebramus...
f. 37
Quoniam sanctus Raphael angelus nos adhortari dignatur...
f. 41
Quoniam video nostras disputationes graphio ceraque...
f. 47
Quotienscumque, fratres carissimi, altaris vel templi festivitatem...
f. 39
Quotienscumque, fratres, dedicationis ecclesiae sollemnia celebravimus...
f. 128v
Recte festa Ecclesiae colunt qui se Ecclesiae filios esse cognoscunt...
f. 332v
Sed quoniam nobilem martyris triumphum notitiae fidelium tradere...
Si ergo ut ipsa veritas ait ambulare Dominus Jesus Christus...
f. 140
Si quis sollicitus sanctorum martyrum gesta percurrat...
f. 32v
Sollemnitate celebrata dominici natalicii in quo rex aeternitatis...
f. 19
Stephanus autem primus vel diaconus Ecclesiae sanctae vel martyr...
f. 99v
Exports RDF à venir…
Vous pouvez visualiser et manipuler ce document directement sur ce site, le comparer à d'autres grâce au visualiseur Mirador, ou glisser-déposer cette icône dans le visualiseur IIIF de votre choix. En savoir plus sur IIIF