Albi. Médiathèque Pierre-Amalric, RES MS 29

Référentiel d'autorité Biblissima : https://data.biblissima.fr/entity/Q227529

  • Titre attesté :
    • Recueil
  • Autre forme de la cote :
    • Albi. Bibliothèque municipale, RES MS 29
    • ALBI, Bibl. mun. 29 (115)
    • Albi. Médiathèque Pierre-Amalric, RES MS 29
  • Conservé à : Albi. Médiathèque Pierre-Amalric
  • Langues : latin
  • Date de fabrication :
  • Lieu de fabrication :
  • Décoration :
    • Lettrines ornées. Ornementation au feuillet 24 recto.
  • Composition :
    • (77)f. In-folio
  • Dimensions :
    • 300 x 240 mm
  • Aspects codicologiques :
    • Recueil de 22 textes sur parchemin.
    • Carte du monde au feuillet 57.
  • Reliure :
    • Reliure de substitution réalisée lors de la restauration du manuscrit en 1958. Couvrure en pleine peau retournée sur ais de bois. Dos à 5 nerfs.

Manifeste IIIF

Aspects codicologiques

  • Parch., VIIIe s. (2e moitié), I + 77 ff. (+ f. 43 bis ; le f. 1 est illisible) 275 X 230 mm., just. : 220 X 195 mm., 23/32 long. lignes ou 2 col., réglure à la pointe sèche. Cahiers : 1-38, 48(-1), 5-68, 710, 86, 94, 102, non signés et sans réclames. Titres en capitales rustiques en lignes alternées rouges et noires, ou en capitales à double trait rehaussées de jaune. Table ancienne au f. I v° d’une main du XVIIIe s.

    inc. : (mutilé : gnarus (?)... (f. 2).

    expl. : «... dabo tibi » (f. 76 v°)

    : « (mutilé) (f. 77).

    (Source : Persée - DER-IRHT, XLI)

Présentation du contenu

Source des données : Cecilia - Médiathèques du Grand Albigeois

  • 1. (Synonymes). Synonyma. Cicéron. 18 feuillets numérotés de 1 à 18. 2. (Gloses spirituelles selon l'évêque Eucher). Glossae spirituales secundum Eucherium episcopum. 5 feuillets numérotés de 18 à 22. 3. (Explications de la science du bien et du mal). Explanatio de ligno sciencie boni et mali. 12 lignes. (Commentaire sur la prière dominicale). Commentarius in Orationem Dominicam. 2 feuillets numérotés de 22 à 24. 4. (Sermons sur le jour du jugement). Sermo 251 de die judicii. Saint Augustin. 2 feuillets numérotés de 24 à 25. 5. (Chronique). Chronica maiora. Isidore de Séville. 8 feuillets numérotés de 25 à 32. 6. (La propriété des sermons et des choses). De proprietatum sermonum vel rerum. Isidore de Séville. 6 feuillets numérotés de 32 à 37. 7. (Questions). De questionibus. 1 feuillet numéroté 37. 8. (Sermons de Saint Augustin sur le châtiment). Humilia S. Augustini ad castigandum. 3 feuillets numérotés de 37 à 39.(Instructions). Instructiones. Eucher de Lyon. 16 feuillets numérotés de 40 à 56. (Extraits des Pères de l'Eglise). Excerpta patrum. 13 lignes. 9. (Sentences, ou sur le bien suprême). Sententiae seu De summo bono. Isidore de Séville. 13 lignes. 10. (Carte du monde). Mappa mundi. Feuillet 57. 11. (Index des mers et des vents). Indeculum quod maria vel venti sunt. Feuillet 58. 12. (Traité de cosmographie). Historiae adversus paganos. Orose. 4 feuillets numérotés de 58 à 61. 13. (Les noms de toutes les provinces romaines). Omnium nomina provinciarum Romanorum. Polemus Sylvius. 2 feuillets numérotés de 61 à 62. 14. (Notice des Gaules). Noticia Galliarum. Feuillet 62. (Des noms gaulois). De nominibus Gallicis. Feuillet 62. (Définition des dogmes des églises). Definitio ecclesiarum dogmatum. Gennasius de Marseille. 5 feuillets numérotés de 62 à 66. 15. (Décret de Gélase sur les livres à recevoir et à ne pas recevoir). Decretum Gelasianum de libris recipiendis et non recipiendis. 3 feuillets numérotés de 66 à 68. 16. (Commentaire sur le livre du prophète Daniel). Commentarius in Danielum prophetam. Feuillet 68. 17. (Les Six âges de la terre). De sex etates seculi de chronica beati Iheronymus presbyteri. Saint Jérôme. Feuillet 69. 18. (Registre). Laterculus consolaris quem fecit vir religiosissimus Iheronymus presbyter. Polemius Silvius. 19. (L'invention des noms). Inventiones nominum. 3 feuillets numérotés de 69 à 71. 20. (Livre des questions de S. Augustin contre les Manichéens). De libro quaestionum domni Augustini episcopi contra Manicheos. Feuillet 71. 21. (Livre des sentences). De libris sententiarum. Isidore de séville. 4 feuillets numérotés de 72 à 75. 22. (Sermon sur la charité). Sermo 310 de eleemosynis. 3 feuillets numérotés de 75 à 77.

Source des données : Persée - DER-IRHT, XLI

  • f. 1 v°-18 : Ps. CICERO, Synonyma.

    titre : « INCIPIT SYNONIMA CICERONIS (un mot illisible) ».

    (préf.) : « Collegi ea que pluribus modis... » (éd. d’après le ms. Berne, Burgerbibl. 178 (IXe s.), H. Hagen, Anecdota Helvetica, Leipzig, Teubner, 1870, p. CXVII).

    (texte) inc. : « Orator, actor, defensor, patronus... ».

    expl. : «... lapsus, ruina, detersio, deluxio » (cf. G. Goetz, Corpus glossariorum latinorum, 1, Berlin-Leipzig, Teubner, 1923, p. 76-77, classe 1, 2e catégorie).

    ~ f. 18 v°-22 v° : Glossae spiritales secundum Eucherium episcopum (Clavis n° 495).

    titre : « INCIPIVNT GLOSE PROPRIETATVM DE EVANGELIA [sic] QVOD SANCTVS ANCERIVS CONPOSVIT ».

    ~ f. 22 v° (add. Xe s.) : « Explanatio de ligno sciencie boni et mali ».

    inc. : « Vt quid dicitur lignum sciencie boni et mali... ».

    expl. : «... sed cuius generis nobis ignotum est » (12 lignes).

    ~ f. 22 v°-24 : Commentarius in Orationem Dominicam.

    titre : « INCIPIT ORATIO DOMINICA INTERPRETATA ».

    inc. : « Pater noster qui est in celis ut filius merearis [sic] ecclesie. Celum est ibi ubi culpa cessabit... ».

    expl. : «... preterito et futurum. Amen. ».

    ~ f. 24-25 : Ps. AVGVSTINVS, Sermo 251 de die iudicii (Clavis n° 368).

    titre : « HVMILIA [sic] SANCTI AVGVSTINI EPISCOPI DE DIEM [sic] IVDICII ».

    ~ f. 25 v°-32 : ISIDORVS HISPALENSIS, Chronica maiora (Clavis n° 1205).

    titre : « INCIPIT CRONICA SANCTI YSIDORI ADBREVIATA DEO GRATIAS. AMEN ».

    ~ f. 32 v°-37 : Ps. ISIDORVS HISPALENSIS, De proprietate sermonum uel rerum (Clavis n° 1226, ms. G de Uhlfelder).

    titre : « INCIPIT DE PROPRIETATVM [sic] SERMONVM VEL RERVM » (éd. M. L. Uhlfelder, op. cit. infra).

    ~ f. 37 : « DE QVAESTIONIBVS ».

    inc. : « Super Moyse tantum et Salomone et Elia ignem de celo legimus... ».

    expl. : «... ciborum largiauerunt ebrii » (même texte au f. 71 v° d’une main du XIIe s.).

    ~ f. 37 v°-39 v° : Ps. AVGVSTINVS, Sermo 266 (Clavis n° 368).

    titre : « INCIPIT HVMILIA [sic] SANCTI AGVSTINI EPISCOPI AD CASTIGANDVM ».

    ~ f. 40-56 v° : EVCHERIVS LVGDVNENSIS, Instructiones (lib. I) (Clavis n° 489).

    titre : « INCIPIT DE QVESTIONIBVS DIFFICILIORIBVS VETERIS ET NOVI TESTAMENTI A DOMNO ISIDORO EDITVM ».

    la préface manque.

    expl. : «... secuturum esse meliora. EXPLICIT DE QVESTIONIBVS LIBER PRIMVS » (éd. C. Wotke, S. Eucherii Lugdunensis opera omnia, pars 1 (Corpus scriptorum ecclesiasticorum latinorum 31), Vienne, 1894, p. 66-139, qui ignore ce manuscrit).

    ~ f. 56 v°-57 : ‹Excerpta patrum›.

    f. 56 v° titre : « QVANTE SVNT REMISSIONES PECCATORVM SECVNDVM EVANGELIVM ».

    (texte) : « Prima qui... in lacrimis FINIT » (13 lignes).

    ~ f. 57 : ISIDORVS HISPALENSIS, Sententiae seu De summo bono (Clavis n° 1199, extrait).

    titre : « DE SENTENTIARVM DOMNI ISIDORI » (5 lignes).

    ~ f. 57 v° : Mappa mundi (ms. M de Glorie).

    inc. : « (ASIA) Cymiricum mare, caspium... » (éd. F. Glorie, op. cit. infra, 1965, p. 469).

    ~ f. 58 : « INDECVLVM QVOD MARIA VEL VENTI SVNT ».

    inc. : « Aquilo. Oceanum cymiricum... » (éd. d’après ce manuscrit, F. Glorie, op. cit. infra, 1965, p. 471).

    ~ f. 58 v°-61 v° : ‹PAVLVS OROSIVS, Historiae aduersus paganos› (Clavis n° 571, extrait).

    titre : « INCIPIT DESCRIPTIO TERRARVM ».

    inc. : « Maiores nostri orbem totius terre... ».

    expl. : «... magis celebres habentur. FINIT DIVISIO vniuersi Orbis » (I, 2 — éd. d’après ce manuscrit, F. Glorie, op. cit. infra, 1965, p. 473-487).

    f. 61 v°-62 : ‹POLEMIVS SILVIVS›, Nomina prouinciarum (ms. n° 9 de Mommsen).

    titre : « OMNIVM NOMINA PROVINCIARVM ROMANORVM ».

    inc. : « In Italia prouincias numero XVII : Campania... ».

    expl. ligne 24 : «... Flauia Maxima Valentina Fiunt simul prouincie N° CXII. Italia... Brittania N° XI » (éd. A. Riese, Geographi latini minores, Heilbronn, 1878, p. 130-132 ; Th. Mommsen, Chronica minora, I (M. G. H., Auct. antiq., 9), Berlin, 1892, p. 535-542.

    f. 62-62 v° : Notitia Galliarum.

    inc. : « IN PROVINCIIS GALLICANIS que ciuitates sint... ».

    expl. ligne 20 : «... CI‹uitas›› Vinsitiensium. IN PRV. XVII C.N. CXV » (éd. A. Riese, op. cit. supra, p. 141-144 ; Th. Mommsen, op. cit. supra, p. 584-612 ; F. Glorie, op. cit. infra, 1965, p. 386-406).

    f. 62 v° : De nominibus Gallicis.

    titre : « De uerbis Gallicis ».

    inc. : « Lugdonum desideratum montem... ».

    expl. incomplet : «... Galice hoc et ebraice dicit. FINIT (éd. Th. Mommsen, op. cit. supra, p. 613 ; F. Glorie, op. cit. infra, 1965, p. 409-410).

    ~ f. 62 v°-66 v° : ‹GENNADIVS MASSILIENSIS›, De ecclesiasticis dogmatibus (Clavis n° 958).

    titre : « INCIPIT DEFINITIO ECCLESIARVM DOGMATVM ».

    ~ f. 66 v°-68 v° : Decretum Gelasianum de libris recipiendis et non recipiendis (Clavis n° 1676).

    titre : « DE RECIPIENDIS SIVE NON RECIPIENDIS ».

    ~ f. 68 v° : HIERONYMVS presbyter, Commentarius in Danielem prophetam (Clavis n° 588, extraits, ms. W de F. Glorie).

    titre : « EXPOSITIO SVPER DANIEL DE ANTECHRISTO SANCTI HIERONYMI PRESBYTERI ».

    inc. : « In finem mundi Antechristus... ».

    expl. : «... qui legem fortissime defenderunt » (éd. F. Glorie, op. cit. infra, 1964, p. 917-936).

    ~ f. 69 : De sex aetatibus mundi

    titre : « INCIPIT DE SEX ETATES [sic] SECVLI DE CRONICA BEATI IHERONIMI PRESBYTERI COLLECTIO ANNORVM ».

    inc. : « Prima etas ab Adam usque ad diluuium... ».

    expl. : «... anni V̅CCXXVIII ».

    ~ — ‹Textus›.

    titre : « IHXPINME. INCIPIT LATERCVLVS CONSOLARIS QVEM FECIT VIR RELIGIOSVS IHERONIMVS PRESBITER ».

    inc. : « EX RETORICE GRAMATICO. Qui curiose adunatos multorum laterculos... ».

    expl. : «... uenturum iudicem expectamus ».

    ~ f. 69 v°-71 : Inuentiones nominum (Clavis n° 1155 d).

    titre : « INCIPIT EXPOSITIO PATRVM » (éd. d’après ce ms., M. R. James, Inuentiones nominum (Journal of theological studies, 4, 1903, p. 221-237).

    ~ f. 71 (add. du XIIe s.) : AVGVSTINVS, De genesi contra Manicheos (Clavis n° 265, extrait).

    titre : « DE LIBRO QVESTIONVM DOMNI AVGVSTINI EPISCOPI CONTRA MANICHEOS ».

    inc. : « Factum est uespere, factum est mane dies unus. Ex hinc... ».

    expl. : «... a mane usque ad mane. Factum est uespere et mane » (P. L., 34, col. 180-181).

    ~ f. 71 v° (add. du XIIe s.) : De quaestionibus.

    inc. : « Sub [sic] Moïse tantum et Salomone... ».

    expl. : «... ciborum largitate sunt ebrii » (même texte au f. 37).

    ~ f. 72-75 v° : ISIDORVS HISPALENSIS, Sententiae seu De summo bono (Clavis n° 1199, extraits).

    titre : « DE LIBRIS SENTENTIARVM DOMINI ».

    inc. : « Qui uult cum Deo semper esse frequenter... » (III, 7 § 2 — P. L., 83, col. 679).

    expl. : «... et in eternum non peccabis (III, 62 § 3) Ante hominem uita et mors bonum et malum quod placuerit dabitur illi » (Ecclesiasticus, XV, 18 — éd. cit. col. 736).

    ~ f. 75 v°-77 v° : Ps. AVGVSTINVS, Sermo 310 de eleemosynis (Clavis n° 368).

    titre : « HOMILIA SANCTI AVGVSTINI DE ELEMOSINA ».

Ancien possesseur

Anciennement dans

Origine

  • Origine : wisigothique (Espagne ou Septimanie d’après E. A. Lowe, op. cit. infra) ; écritures mérovingiennes de plusieurs mains.

    (Source : Persée - DER-IRHT, XLI)

Historique de la conservation

Source des données : Cecilia - Médiathèques du Grand Albigeois

  • Ex-libris manuscrit du chapitre cathédral de Sainte-Cécile d'Albi : "Ex Libris Ven. Capituli Ecclesiae Albiensis" (Fait partie du vénérable chapitre de l’Église d’Albi).

Source des données : Persée - DER-IRHT, XLI

  • Possesseur : chapitre cathédral d’Albi d’après l’ex-libris au f. I v° : « Ex libris uenerabilis capituli Ecclesiae Albiensis » (XVIIIe s.).

Notes

Source des données : Biblissima

Bibliographie

    • Cat. gén., in-4°, 1, Paris, 1849, p. 486-487 avec des fac similés du f. 57 v° et des f. 58-58 v°, 72 en partie
    • E. A. Lowe, Codices latini antiquiores, 6, Oxford, 1953, n° 705, p. [2], pl. = f. 24 en partie, [42]
    • M. L. Uhlfelder, De proprietate sermonum uel rerum. A Study and Critical Edition of a Set of Verbal Distinctions (Papers and Monographs of the American Academy in Rome, 15), Rome, 1954, p. 34-35 (brève description)
    • J. Guilmain, Interlace Decoration and the Influence of the North on Mozarabic Illuminations [The Art Bulletin, 42, 1960, p. 211-218)
    • A. Millares Carlo, Manuscritos Visigoticos, Notas bibliograficas (Hispania sacra, 14, 1961, p. 344)
    • J. Guilmain, Observations on some early interlace initials and frame ornaments in mozarabic manuscripts of Leon-Castile (Scriptorium, 15, 1961, p. 23, n. 4) simple mention
    • F. Glorie, S. Hieronymi presbyteri commentariorum in Danielem libri III (IV) (Corpus Christianorum, Series Latina, 75 A), Turnhout, 1964, p. 760 (brève description)
    • F. Glorie, Itineraria et alia geographica (Corpus Christianorum, Series Latina, 175), Turnhout, 1965, p. 381, 408, 456, 468 (pl. = f. 57 v°) et p. 471 (pl. = f. 58)
    • A. D. Von den Brincken, Die Ausbildung konventioneller Zeichen und Farbgebringen in der Universalkartographie des Mittelalters (Archiv für Diplomatik Schriftgeschichte Siegel und Wappenkunde, 16, 1970, p. 327
    • L. Bieler, Chronique-Corpus Christianorum (Scriptorium, 24, 1970, p. 88)
    • E. A. Lowe, Codices latini antiquiores, Supplement, Oxford, 1971, n° 705 p. [56]
    • B. Munk Olsen, L’étude des auteurs classiques, 1, 1982, p. 340 n° [A. 1].

Sujets et thèmes

Source des données : Cecilia - Médiathèques du Grand Albigeois

  • Carte du monde

Vie du livre

Sources des données