Vatican. Biblioteca apostolica vaticana, Reg.lat.1614

Référentiel d'autorité Biblissima : https://data.biblissima.fr/entity/Q90919

Manifeste IIIF

Aspects codicologiques

  • Papier (filigranes peu visibles, var. de Briquet 7380 ?: Lucques 1433), XVe s. (f. 1-36: a. 1439), 79 ff. (+ f. 69 bis ; f. 36 v° blancs ; les f. 39-79 ont une pagination de 1 à 83), 210 x 135 mm. Gloses marginales et interlinéaires de la main du copiste et d’une autre main du XVe s. aux f. 1-36.

    (Source : Persée - DER-IRHT, XXI)

Présentation du contenu

Source des données : Persée - DER-IRHT, XXI

  • f. 1-36: Persivs, Saturae (I-VI).

    titre f. 1 marge supér. (add. de la main d’Alexandre Petau): «Persii Satyrae cum commentario».

    (gloses) inc. f. 1 en marge: «In hac prima satira utitur prologo in quo reprehendit poetas non omnes sed illos qui sine premisso exercitio...».

    marge inférieure (longue glose) inc.: «Quis («dedit» biffé) expediuit ‹Pro/. v. 8› quia supra reprehendit occulto modo aliquos laudantes se esse poetas...».

    (texte, Sat. I) f. 1 v°, titre: «Incipit prima satira de reprehensione recitatorum et auditorum».

    (glose) inc. en marge: «In ista satira («secunda» biffé) prima finita prima qua usus est per modum prologi quasi librum suum ingreditur prima satira... more satirico exclamans dicens O curas hominum (add. d’une autre main: «et persona respondens est Cornutus»)...».

    (texte, Sat. II) f. 8 v°: «Incipit secunda satira ad Plotinum Macrinum de bona mente».

    (Sat. III), f. 12 v°: «Tercia satira Persii contra seniciem [sic]».

    (Sat . IV), f. 18 v°: «Incipit quarta satira contra illos qui honores affectant».

    (Sat. V), f. 21 v°: «Incipit quinta satira missa a Persio ad Cornutum magistrum suum».

    (Sat. VI), f. 31 v°: «Incipit satira sexta ad Bassium Cesium contra uicia qui contra expensas sunt ut est prodigalitas et auaritia».

    à la fin: «Explicit liber Persii...».

    f. 37 (add. du XVIIe s. ?): table des différentes parties du Commentarius in Persii Saturas avec renvois à la pagination des f. 39-79.

    f. 37 v°-38: Probvs (Valerivs), Vita Persii.

    titre: «Vita Persii Flacci de commentario Probi Valerii sublata».

    avec le supplément édité par Jahn, p. 240-241:

    inc. f. 38: «Persius hic dubitans utrum militię an poetrię...».

    expl. incomplet: «... Salarium non est prebenda unius diei» (éd. O. Jahn, Auli Persi Flacci Satirarum liber cum scholiis..., Leipzig, 1843, p. 233-238, 240-241, ligne 9 ; cf. supra, Reg. lat. 1401 f. 74-74 v° pour autre éd. de la vita).

    f. 39-79: Ps. Cornvtvs, Commentarius in Persii Saturas.

    texte remanié et interpolé.

    titre: «Incipit commentus Persii».

    inc.: «Satira genus clarni est uel lancis multis ac uariis frugum generibus plena...».

    l. 7-8: «... Satira igitur a saturitate quod plena sit conuiuiis et reprehensionibus hominum» (éd. Jahn, op. cit., p. 241, lignes 20-24 avec interpolation).

    l. 8: «quod Esiodus dicit dicitur enim Pegasus errando ad Eliconem peruenisse...». (Ps. Cornvtvs, prol. - éd. cit., p. 245).

    l. 16-17: «... Caballino autem dicit non equino quod satira humiliora uerba conueniant» (éd. cit., p. 245, l. 7 avec interpolations).

    l. 17: «hic fabulam tangit Forcus rex tres filias legitur habuisse Gorgonas Stenno...».

    l. 32-33: «... quia in laudem uirtutis uidentes eam uictricem prosiliunt» (éd. cit., p. 241, ligne 25-242).

    — «Aseretus (?) potauit de illa fonte et ideo poeta effectus est» (interpolation).

    l. 33: «Nec imb. s. p. ‹prol. v. 2› Pernaso [sic] Delforum montem dicit qui habet duo Cacumina Nysam (?)...» (Ps. Cornvtvs, éd. cit., p. 245, l. 8).

    f. 39 v° expl. du prol. (autre main): «... poetridas picas id est poema uel poetria componentes picis comparatos. melos uel nectar pegaseum id est dulce carmen».

    f. 40 (Sat . I): O curas hominum se met ipsum arguit quod sciat neminem esse qui tam robuste uelit studere aut uiuere quod ipse relinquat carmina que uulgus lecturus non sit...».

    expl.: «... ut qui eius auaricie finem uoluerit ponere facile uideatur etiam silogismum Crisippi diffinire» souscription grattée: «Deo gratias. Explicit commentus Persii» (cf. éd. cit., p. 245-350, même commentaire dans le ms. Vat. lat. 4337, XVe s.).

    f. 79 v° marge supér. (add.): Vergilivs, Aeneis (extrait).

    texte: «Arma uirumque cano Troie qui primus ab horis» (I, 1).

Intervenant

Anciens possesseurs

Anciennement dans

Origine

  • Origine: italienne, f. 1-36: écriture semi-cursive régulière, de la main de Giovanni Ruggero de Campoclaro, de Catane, qui signe en rouge et date de Pavie 1439, f. 36: «... scripti Papie per me Iohannem Rogerium de Campoclaro sciculum [sic] Cathanie ex ciuitate oriundum. Anno Incarnationis 1439 die» (suivi d’un grattage) ; f. 37 v°-39 et 39 v° en partie, écriture humanistique cursive, f. 39-79, petite écriture semi-cursive serrée, légèrement penchée.

    (Source : Persée - DER-IRHT, XXI)

Historique de la conservation

Source des données : Persée - DER-IRHT, XXI

  • Possesseurs: peut-être Pietro Gambarana d’après ce distique du f. 37:

    «Quem genuit Petrus Tanegrensi ex urbe profectus

    Gambarina domus siculensi mutua reddit» (XVe s.) ;

    Alexandre Petau, f. 1 en bas: «Alexander Petauius senator Parisiensis. 1645» (cote 719 au f. 1 en haut); Reine Christine de Suède (correspond au n° 1714 du catalogue de Montfaucon).

Notes

Source des données : Biblissima

  • E. Pellegrin, J. Fohlen, C. Jeudy, Y.-F. Riou, avec la coll. d'A. Marucchi, Les manuscrits classiques latins de la Bibliothèque Vaticane. Tome II, 1re partie. Fonds Patetta et Fonds de la Reine par E. Pellegrin, Paris, 1978, p. 317 (https://www.persee.fr/doc/dirht_0073-8212_1978_cat_21_21)

Bibliographie

    • Les manuscrits de la Reine..., réédition..., 1964, p. 96 n° 1714
    • P. O. Kristeller, Iter italicum, 2, 1967 p. 403
    • P. Scarcia Placentini, Saggio di un censimento dei manoscritti contenenti il testo di Persio..., Rome, 1973, p. 106 n° 512, et Corrigenda e addenda..., Rome, 1975, p. 145 n° 512
    • D. M. Robathan, F. E. Cranz..., A. Persius Flaccus... commentaries, dans Cat. transl. et comment., 3, 1976, p. 220 (brève mention).

Vie du livre

Source des données