Point d'entrée sur le patrimoine écrit du Moyen Âge et de la Renaissance en Occident du VIIIe au XVIIIe siècle
Moteur de recherche de manuscrits et livres anciens numérisés et intéropérables
Plateforme collaborative de gestion de publication des données d'autorité Biblissima
Aide à la lecture et apprentissage des langues anciennes, outils et environnements de travail en XML
Service d’expertise autour des standards IIIF
Référentiel d'autorité Biblissima : https://data.biblissima.fr/entity/Q98069
Manifeste IIIF
Numérisation :
Parch., XIIe s., I + 119 ff. (f. 119 blanc), 2 col. aux f. 108-108v°, 235 x 140 mm.
Recueil de deux parties: 1) f. 1-108; au f. 52, initiale peu soignée ornée de rinceaux et d’une grosse fleur bleue sur fond bicolore sépia et vert. Abondantes gloses marginales et interlinéaires d'une écriture soignée du XIIe s., peut-être celle du copiste, et de plusieurs autres mains des XIIe, XIVe et XVe s. parfois lavées, quelques-unes en grec; les f. I et 1 ont été déchirés en haut et réparés avec un morceau de parchemin; 2) f. 109-119; les f. 118-119 (add. du XVIe s.) sont des fragments palimpsestes d'un document écrit en écriture de chancellerie italienne du XVe s.
Source des données : Persée - DER-IRHT, XXI
f. 2: //Quem iuuat
1 - ~ f. Iv° (add. du XVe s.): ‹De pedibus›.
inc. mutilé: «// ut audit. Iambus ex breui et longa ut amas. Ex tribus syllabis/ Daptylus [sic] ex duabus breuibus et longa (corrigé en “longis et breui”)... ».
plus bas: «Ex quatuor syllabis... ».
expl.: «... Anapestus (?) ex breui et duabus longis» (suivi de deux mots effacés -20 lignes).
f. 1-108: Horativs, Opera.
f. 1-41: Carmina seu Odae.
(liv. II) titre f. 12: «Q. H. F. carminum liber I explicit. Incipit II ad Pollionem tricolos tetrastrophos. § Nona ».
(gloses XIVe s.) inc. mutilé marge supér.: «// repiateticum (?). Nam Ascrepiades [sic] inuenit / ... et duobus coriambicis et Pirrichio aut iambo ».
(autre main) l. 3: «‹...› ad Mecenatis laudem qui rogauit eum ut res ‹...›/ describeret unde excusans se dicit se non ualere tanto / ‹...c›armine ».
(gloses XIIe s.) inc. marge droite: «In hac oda Horatius intendit ostendere unumquemque debere causa amici illud (?) precipue opus insistere in quo precipue ualeat sicut ipse fecit causa Mecenatis... ».
f. 27v° (marge infér., addition du XVe s.): Ivvenalis, Saturae (extrait)
titre: «Iuuenalis».
texte: «Interea pleno cum turget sacculus ore
Crescit amor nummi quantum ipsa pecunia [sic] » (XIV, 138-139).
- Ovidivs, Fasti (extrait)
titre: «Ouidius ».
texte: «Quo plus sunt potȩ plus sitiuntur aquȩ» (I, 216)
suivi de: «et alis (ou “alit”) omnes ».
f. 41-50: Epodon liber.
titre: «Incipit liber qui scribitur epodon ad Mecenatem ».
(gloses XIIe s.) inc. marge droite 1): «Finitis IIIIor libris carminum Hor‹atius›, a Mecenate rogatus ut si adhuc aliquod aliud genus metri apud grecos inueniret id transferret in latinum, hos duos scripsit libros eosque epodon intitulauit...» (18 lignes).
2) inc.: «In hac oda prima alloquitur Mecenatem qui cum Augusto iturus erat in expedicione contra Antonium ostendens quantam affectionem... ».
f. 50-50v° et 51: Carmen saeculare.
titre: «Incipit carmen seculare ad Apollinem et Dianam proseutice tetracolans [sic] feliciter ».
(gloses XIIe s.) inc. marge droite: «Phebe. Iste secundus liber epodos intitulatur seculare carmen, seculum uocabant. C. annos quia tunc cursus planetarum in multis conueniunt, quo spatio finito et .X. annis super additis ... ».
f. 51 (add. du XVe s.) texte (en partie effacé):
«Fertilis (?) frugum pecorisque tellus
spicea donet Cererem corona » (v. 29-30).
~ f. 51v°: (addition du XVe s.) ‹Plato, Lysis› (graece - extrait, 9 lignes).
f. 52-58v°: De arte poetica.
titre: «Incipit V de arte poetica ».
(gloses XIIe s.) inc. marge droite: «Quia maxima similitudo est inter pictorem et scriptorem, et inter picturam et scripturam premittit que sunt uitanda pictoribus... ».
(gloses XVe s.) inc. marge gauche: «Metaphorice loquitur per similitudinem ».
f. 56, marge droite, en travers (glose ou add.): «Omne nomen desinens nominatiuum singularem in is (?) facit acusatiuum pluralem in ies (?) et in is ».
f. 58v°-87v°: Sermones seu Saturae.
titre (add.?): «Liber sermonum primus incipit ».
(gloses XIIe s.) inc. marge gauche: «Epistularum libri tamen nomine dissimiles sunt a libris sermonum excepto quod ibi quasi ad absentes, hic uero quasi ad presentes, in quo libro s‹cilicet› sermonum dum quorundam uicia reprehendere sat agit... ».
(gloses XIVe s.) inc.: «Egloga prima et dicitur egloga sermo caprinus uel sermo de humilibus personis ».
marge droite: «Hic tangit duas sectas stoicorum et epicureorum, stoici dicunt omnia fieri ratione, epicurei omnia casu ».
f. 87v°-108: Epistulae.
titre: «Incipit liber Epistularum ».
(gloses XIIe s.) inc. marge gauche: «Iam id est propter laborem quem ad finem deduxi, quod dicit rude tractum est a gladiatoribus postquam emeriti senes in exercitio gladiature facti... ».
(gloses) expl. f. 108 en marge: «... Dixi multa et adhuc possem dicere sed a musa uel apostropha facit ad se ipsum ».
~ f. 90 (marge infér. addition du XIIIe s.): ‹Prouerbia›.
1) texte: «Sic pereant illi qui se esse fatentur et obsunt » (var. éd. H. Walther, Proverbia..., 4, 1966, n° 29521).
2) texte: «Discat in actorem pena (?) r‹edire› suum (?) » (ibid., 1, 1963, n° 5828).
f. 108-108v° (add. de la fin du XIIe s.).
~ f. 108: ‹Definitiones?›.
suivent sans séparation le texte d’Horace.
1) texte: «Quid est studium? studium est ueemens [sic] animi aplicatio ad aliquod agendum (correction au-dessus de «faciendum » raturé) summa cum uoluntate ».
2) (d'une autre main) texte: «Quid est exercitium? exercitium est assiduus usus consuetudoque dicendi ».
- Vita Horatii
pas de titre.
inc.: «Oracius Quintus Flaccus precone patre natus libertine condicionis oriundus uenusinus fuit que ciuitas est Apulie non tamen aut opibus uilis aut studio, qui puer ductus Romam a patre ut litteras disceret postea etiam litterarum studio prouectus Athenas se contulit ad sapienciores. Cumque ibi multo tempore iam fuisset audiens disscessionem [sic] ortam inter Augustum Cesarem et Brutum et Cassium iuuenis contulit se ad Brutum et Cassium in Thesaliam qui tribunus militum effectus est... ».
expl.: «... Scripsit autem libros IIIIor Carminum et epodon de illius unum seculare Carmen, de arte poetica unum librum. Sermonum libros duos. Epistularum quoque duos commentati sunt in illum Panphirion [sic], Modestus//col. 2// et Elenus [sic] et Acron. Melius tamen omnibus ut traditur Acron commentatus est » (32 lignes - texte inspiré en partie des deux Vitae Horatii du Ps. Acro).
f. 108-108v°: Ps. Acro, Scholia in Horatium (extrait: Expositio metrica).
suit sans séparation le texte précédent.
inc.: «Decem et nouem odas tantum uariis Horacius metrorum composicionibus texuit...; l. 3: Prima igitur ode monocolos id est unimembri cantus. Namque asclepiadeus cantus dicitur ab inuentore Asclepiade... ».
expl.: «... Nam sermonum et epistularum et artis poetice heroico met‹ro› continetur» (texte un peu abrégé avec quelques variantes - éd. O. Keller, Teubner, 1902, 1, p. 4-12).
f. 108v° col. 2: Commentarius in Horatii Epistulas (extrait?).
inc.: «Incipit liber epistolarum compositus de diuersis rebus missis ad di‹uer›sos, quo in libro Or‹atius› communiter intendit dare precepta uiuendi, quia autem sermones scripsisset ad morum edificacionem... ».
expl.: «... magis reprehensibilis ostenderet ut sic cicius correpcioni adtraheret» (25 lignes).
- (additions de plusieurs mains du XIIIe s).
- marge supér.: Ovidivs, Ex Ponto (extrait).
texte: «Nesio [sic] qua natale solum dulcedine cunctos
Ducit et immemores non sinit esse sui » (I, 3, 35-36)
suivi de quelques lettres illisibles.
~ - ‹Definitiones?›.
texte col. 2: «Hic cos, huius cotis id est lapis ad acuendum ferrum.
Hic cus, huius cutis id est pellis exterior hominis Et hic incus, huius incudis id est incuçen (?) ».
~ - ‹Prouerbia›.
1) texte: «Consumare uolo mea set [sic] consumere nolo (éd. H. Walther, Proverbia..., 1, 1963, n° 3268).
2) texte: «Cecus inhutiliter [sic] gerit instrumenta uidendi » (ed. cit., 1, n° 2221).
3) texte: «Orbum mors reddit, orbum lux erupta reddit » (non identifié).
Origine: 1 -italienne, écritures carolines assez rondes, add. du f. 108-108v°: petite écriture anguleuse.
Possesseurs: 1 - Paolo de Crapa (?), dont l'ex-libris (? ou essai de plume?) d'une grande écriture allongée penchée est au f. 66: «Hic liber est Pauli de Crapa (?) » (XVe-XVIe s.); 2 -Le manuscrit faisait partie de l’héritage commun des frères Della Valle qui inscrivent leurs noms au bas du f. 116: «Ego Lelius d. Valle / Ego Filippus de Valle / Ego Iacobus de Valle » (XVe s.); 1-2 - Fulvio Orsini († 1600); le volume a fait partie du lot transporté à Paris en 1797 et restitué en 1816 (timbre de la Bibliothèque Nationale de Paris au f. 117).
Source des données : Biblissima
Exports RDF à venir…
Vous pouvez visualiser et manipuler ce document directement sur ce site, le comparer à d'autres grâce au visualiseur Mirador, ou glisser-déposer cette icône dans le visualiseur IIIF de votre choix. En savoir plus sur IIIF