Paris. Bibliothèque nationale de France, Département des manuscrits, NAL 873, f. 164-201

  • Titre attesté :
    • F. 164-201. Marbodus Redonensis, Liber lapidum seu de gemmis -- Damigeron, De lapidibus -- Lunarium
  • Auteur : Marbode (103.-1123) | Philarète (médecin, 08..?-08..?) | Damigeron | Bède le Vénérable (saint, 0673?-0735) | Isidore de Séville (saint, 0560?-0636)
  • Type : unité codicologique
  • Date de fabrication : 1151 - 1200
  • Lieu de fabrication :
  • Écriture :
    • Écriture caroline tardive de quatre mains principales : A (f. 164r-v), B (f. 164v-168r), C (f. 170r-174v) et D (f. 175r-200r).
  • Décoration :
    • Initiales de couleurs rouges et vertes ; capitales rehaussées de rouge. Rubriques à l’encre rouge.
  • Composition :
    • 38 ff.
  • Dimensions :
    • 220 x 175 mm (justif. 170 x 130 mm).
  • Aspects codicologiques :
    • 5 cahiers s’ouvrant sur le côté poil, le premier sur le côté chair, tous quaternions sauf les cahiers 2 (f. 172-175, un binion) et 5 (f. 192-201, un quaternion auquel deux feuillets ont été ajoutés, f. 200-201).
    • France (Nord)38 ff220 x 175 mm (justif. 170 x 130 mm).
  • Réglure :
    • Réglure à la mine de plomb, partiellement effacée (Muzerelle (1-1/0/1-1/J ou 1-1-11/0/1-1/JJ) ; 24/30 lignes à une (f. 176-201) ou deux colonnes (f. 164-175).
  • Fait partie de :

Présentation du contenu

Source des données : BnF Archives et manuscrits

  • F. 164r-165r : De pulsibus, inc. « Pulsus dividitur in partes duas, in diastolen et sistolen… », expl. « …omni etati mortem significat ».
    F. 165r-168r : Philaretus, De pulsibus, inc. « Intencionem habemus in presenti conscriptione… », expl. « …nobis sufficiant ad presentia » (éd. I. Garofalo, 2012).
    F. 168v-169v : blancs.

    F. 170r-175v : Marbodus Redonensis, Liber lapidum seu de gemmis, inc. « Evax rex arabum legitur scripsisse Neroni… », expl. « …fugat ebrietatem » ; f. 176r-v : inc. « Absictos nigri non ultima gemma coloris… », expl. « …ambiguo comitantur » (ed. M. E. Herrera, 2005, p. 7-183).
    F. 176v-190v : Damigeron, De lapidibus, inc. « Hic continentur epistole due, quas Evax, rex Arabie, misit Tiberio imperatori de nominibus et virtutibus lapidum, que in arte medicine reperiuntur… Epistola I. Desideranti tibi scribere… Epistola II Evax Arabie rex… Adamans igitur est lapis… », expl. « …et qui hanc virtutem habent » (éd. R. Halleux - J. Schamp, Paris, 1985).
    F. 190v-197v : [Rubrique en marge] « Incipit lapidarius Evacis, regis Arabie, quem misit Neroni imperatori, per francigenam linguam scriptum », inc. « Hom trovet lisant que Evax, li reis de Arabie, enveiat ad Neron… Adamas est clere… », expl. « …Iacincte, ametiste ».
    F. 197v : inc. « Ambrosie folia c. Spargille folia c… », expl. « …potionem facit miram ».
    F. 197v : Contra quamlibet guttam, inc. « Rute manipulos II… », expl. « …cum opus fuerit ».

    F. 197v-198r : Beda Venerabilis, De natura rerum, 7, inc. « Celum superioris circuli proprio discretum termino… », expl. « …propter sustentionem superiorum aquarum » (CPL 1343 ; éd. C. W. Jones, 1975, CCSL 123A, p. 197-198).
    F. 198r : Ordo orbis conditi, inc. « Prima etas in exordio sui continent creationem mundi… », expl. « …VII die Deus requievit » (extrait de : Isidorus Hispalensis, Etymologiarum libri XX, V, 39, éd. V. Yarza Urquiola – F. J. Andrés Santos, 2013, p. 131).
    F. 198r : Pronostica mortuorum, inc. « Si homo habet tumorem in facie vel dolorem in capite… », expl. « …que mortem pronuntiat ».
    F. 198r : Signa vivendi, inc. « Si manus ad caput… », expl. « …eum evadere ».
    F. 198r-v : De signis mortiferis, inc. « Frons rubet, supercilia declinantur… », expl. « hec omnia sunt signa mortifera ».
    F. 198v : Versus de mensibus, inc. « Prima die mensis et septimus truncat ut ensis… », expl. « …virosus denus ut anguis ». (John Hennig, « Versus de mensibus », dans Traditio, 11, 1955, p. 65-90 : 84 ; série anglaise).
    F. 198v-199v : Nota de mensibus, inc. « Mense ianuario nullatenus sanguinem minuere debes… », expl. « …et concordiam affore significant ».
    F. 199v : Lunarium (incomplet), inc. « Luna prima in omnibus rebus faciendum utilis est … », expl. « … furtum invenietur, in lecto ».
    F. 200r : « …superbiam. Sanguinem m. nec in die nec in nocte utilis est » (fin du texte précédent ?).
    F. 200r : Pronostica, inc. « Unusquisque mensis duos in se continet dies, in quibus quodcumque opus ad bonum finem non deduces. Ianuarius III et quartum diem… », expl. « …December III et XIII diem ».
    F. 200r : inc. « Die prima Natalis Domini, sol si videtur, letabitur… », expl. « …infirmitatem prenuntiat ».
    F. 200r : inc. « Nocte prima Natalis Domini, si ventus validus fuerit, in illo anno reges, et principes et pontifices peribunt… », expl. « per bella peribunt ».
    F. 200v : inc. « [Dies] in anno pre aliis observandi. Primus VIII kal. Aprilis… », expl. « …peccatum et adiectionem augmenti ».
    F. 201r-v : Dies aegyptiaci, inc. « Ratio de eo quod omnis mensis duo dies obtinet… In principio mensis ianuarii dies primus… », expl. « …dies primus lune » (cf. Pearl Kibre and Lynn Thorndike, « Catalogue of incipits of Medieval Scientific Writings in Latin », dans Speculum, 43, 1968, p. 78-114, p. 89, n° 712).
    F. 201r : Dies lunae periculosi, inc. « Et exeunte Decembre illa die Lune similiter observandum est cum omnia diligentia… », expl. « …ad quindecim dies non pertingent ».
    F. 201r : Dies caniculares, inc. « Est quoque observandum ne suprascripte medicine… », expl. « …in nonas Septembris ».
    F. 201v : Dies lunae, inc. « Quibus lunationibus vena sit aluenda. Sunt etiam he lunationes… », expl. « …usus prohibet. Finit in Christi nomine ».

Intervenants

Source des données