An entry point to the written heritage of the Middle Ages and the Renaissance in Western Europe, from the 8th to the 18th century.
A search engine of interoperable digitized manuscripts and rare books
Collaborative platform to manage and publish Biblissima authority data
Help for reading and learning classical languages, XML editing tools and environments
Expertise service around IIIF standards
Biblissima authority file: https://data.biblissima.fr/entity/Q385458
IIIF manifest
Full digitisation
Data Source: BnF Archives et manuscrits
Deux manuscrits :
Au f. de garde I, inscription à demi-effacée : « Iste liber est Jhoannis Cornelii, decretorum doctoris, canonici Sancti Saturnini [Tolo]se... Podio S...io et de constitutione... dedit monasterio predicto pro choro vel libraria, anno Domini millesimo CCCC° XVI° ; testibus... ». On lit plus bas, aux rayons ultraviolets : « ... condam canonici dicti monasterii ». — Au f. IVv : « Petri Billeti bibliothecae ascriptus ». — Provient de la bibliothèque de Charles de Montchal, archevêque de Toulouse dont il porte les cotes : « Cod. CCX » et « 168 » au f. de garde IV ; cf. B. de Montfaucon, Bibl. bibl. mss., II, 905. II fut acquis par Nicolas Foucquet en 1655, puis par Charles Maurice Le Tellier qui en fit don, en 1700, à la Bibliothèque du Roi.
F. 1-4 « Breviloquium de horis canonicis dicendis. Premissis questionibus circa horas canonicas valde utilibus... Et primo circa matutinum, quare per : Domine labia mea... — ... ad quod quidem gaudium nos perducat... qui est causa horarum canonicalium, director suxentum [sic], rex regum, gloriose regnans in perpetuum. Amen » ; traité sur la composition et le symbolisme des heures canoniales, inspiré du Rationale de Guillaume Durand de Mende, cité au f. 1, et du De horis canonicis de s. Pierre Damien : cf. P. L., CXLV, 225-232.
F. 4-11v Speculum peccatoris. « Incipit epistola b. Augustini que dicitur Speculum peccatorum. Quoniam, karissime, in via hujus vite fugientes sumus... — ... vitam eternam possideas, quod nobis concedat qui sine fine vivit et regnat. Explicit Speculum b. Augustini per modum epistole, et vocatur Speculum peccatorum. Deo gracias », apocryphe (P. L., XL, 983-992) ; cf. Clavis Patrum latinorum, 2e éd., 1961, 96.
F. 11v-20v S. BONAVENTURA [De Praeparatione ad missam]. « Incipit tractatus domini Bonaventure de Corpore et sanguine Christi. Ad honorem gloriose et individue Trinitatis... Et primo vide quem [sic] fidem habere debes... — ... auxilio gracie ejus ; quod ipse prestare dignetur etc. Explicit » (éd. Quaracchi, VIII, 99-106).
F. 20v-21 Prière à l'eucharistie. « Puro corde credo et ore confiteor te esse verum Deum et hominem... — ... indulgeas michi servo tuo qui cum Patre et Spiritu sancto vivis... ».
F. 21-24v « De dignitate sacerdotum. Vos sacerdotes, pincerne veri Salomonis, Jhesu Christi, camerarii atque dispensatores ministeriorum Dei... — ... sedi apostolice obedire contempnit. Explicit... ».
F. 24v-27 « De decem preceptis legis. Nota quod precepta legis sunt decem. Primum est : Unum crede Deum... — ... si voluerit salvus esse ».
F. 27-31v Notes de chronologie et de liturgie. « Anno Domini CCCCXXX incipit ordo canonicorum... — ... anno Domini DCCCXL [sic] obiit comes Rollandus in Ronciis Vallibus, XVII kal. julii » (27-27v) ; — liste des psaumes, dans l'ordre numérique, répartis en sept nocturnes, puis le vespéral ; le ps. CXVIII est divisé en 22 parties de 8 versets : « Sequitur numerus psalmorum psalterii cum cota ipsorum ver[suum], q[ui] numerus psalmorum et versuum comprehenditur hiis versibus. Ter quiquagenos [sic] canit David ordine psalmos//... » ; cf. Walther, Initia carminum, n° 19209. « Primus nocturnus. Beatus vir qui... — ... Laudate Dominum in sanctis. CL. Expleti sunt psalmi psalterii » (27v-29) ; — « Nunc incipiunt Cantica Canticorum. Confitebor tibi, Domine. Ys. XII... — ... et per illud Greci confunduntur in sua oppinione » (29-29v) ; — Analyse des livres de la Bible : « Secuntur libri Biblie summarie ordinati, et quid comprehendant et quot in se contineant capitula. Primo Genesis, in quo agitur de creatione rerum... — ... Summa omnium librorum Biblie : LXXIII » (29v-30v) ; — « Celestinus papa costituit [sic] introytum misse... — ... Felix quartus extremam unxionem. Explicit » (30v-31) ; — « Duodecim annos habebat b. virgo Maria quando concepit... — ... omnes miraculose interfuerunt morti ejus... » (31) ; — « Matutinale officium ad domandum carnis illecebras prodest... — ... per omnes horas diei dicitur : Deus in adjutorium. Explicit » (31-31v).
F. 31v-33 [ALCUINUS, De psalmorum usu], extraits. « Epithoma s. Augustini episcopi. Nichil est in hac vita mortali... — ... per Dei graciam perveneris. Finit Laus psalmorum exposita a b. Augustino » (P. L., CI, 465-468, passim) ; cf. A. Wilmart, dans Rev. bénéd., XLVIII (1936), 263-264, n. 4 (autres mss.) (31v-32v). — « Canticum psalmorum decorat animas... — ... hominem juvenem castigat », extr. des Dicta s. Augustini quot sint virtutes psalmorum, cités par Rémi d'Auxerre ; cf. P. L., CXXXI, 142, suivi de deux citations : « Qui psalmos resecat, truncataque verba volutat... » ; « Bernardus. Considera a quo venisti... » (P. L., CLXXXIII, 571) (32v-33) ; — conseils pour la prédication : « Quoniam singula suo ordine dicenda sunt... — ... secum ambaxiatam portantium... » (33).
F. 33-34 « Istam orationem composuit eximius doctor de Aquino et dicebat eam dum missam celebrare volebat. Omnipotens et misericors Deus, ecce accedo... — ... contemplari, qui tecum vivit etc. », apocryphe (Mandonnet, Opuscula, IV, 540) (33-33v) ; — « Incipit epistola a s. Thoma de Aquino missa cuidam suorum studentium... Quia quesivisti a me qualiter te oporteat intendere... — ... poteris quod effectas adipisci. Deo gratias », apocryphe (Mandonnet, ibid., 535) (33v-34).
F. 34v Prière. : « Christe, qui lux es et dies//... » (P.L., XVII, 1176-1177) ; cf. Walther, op. cit., n° 2707, addition d'une main du XVIe s.
F. 35-114v INNOCENTIUS III papa. « Incipit tractatus venerabilis Innocentii pape III editus super expositione misterii altaris et sacramentorum ecclesiasticorum. Tria sunt in quibus precipue lex divina consistit... Cum apostolice sedis antistes celebriter agit missarum sollempnia... — ... totum continue censui subscribendum » (P. L., CCXVII, 773-916). [Prologue] (35-35v) ; [L. I, précédé d'une table des chapitres] (35v-51) ; [L. II, précédé d'une table] (51-73) ; [L. III] (73-80v) ; L. IV ((80v-99) ; L. V (99-110) ; L. VI (110-114v)
Anno Domini quadringentesimo tricesimo incipit ordo canonicorum...
f. 27
Caelestinus papa constituit introitum missae...
f. 30v
Canticum psalmorum decorat animas, invitat angelos ad adjutorium...
f. 32v
Christe, qui lux es et dies//...
f. 34v
Considera a quo venisti et erubesce, considera ubi es...
f. 33
Duodecim annos habebat beata virgo Maria quando concepit...
f. 31
Et primo circa matutinum, quare per : Domine labia mea (Ps. L, 17)...
f. 1
Et primo vide quam fidem habere debes...
f. 11v
Matutinale officium ad domandum carnis illecebras prodest...
Nihil est in hac vita mortali in quo possimus...
f. 31v
Nota quod praecepta legis sunt decem. Primum est : Unum crede Deum...
f. 24v
Omnipotens et misericors Deus, ecce accedo...
Praemissis quaestionibus circa horas canonicas valde utilibus non solum ecclesiasticis...
Primo Genesis, in quo agitur de creatione rerum...
f. 29v
Puro corde credo et ore confiteor te esse verum Deum et hominem...
f. 20v
Qui psalmos resecat truncataque verba volutat...
Quia quaesivisti a me qualiter te oporteat intendere pretiosissimo thesauro scientiae...
f. 33v
Quoniam, carissimi, in via hujus vitae...
f. 4
Quoniam singula suo ordine dicenda sunt...
Ter quinquagenos canit David ordine psalmos //...
f. 27v
Vos sacerdotes, pincernae veri Salomonis, Jesu Christi, camerarii atque dispensatores ministeriorum Dei...
f. 21
RDF exports to come…
You can view and manipulate this document directly on this site, compare it to others using the Mirador viewer, or drag and drop this icon into the IIIF viewer of your choice. Read more about IIIF