Paris. Bibliothèque nationale de France, Département des manuscrits, Latin 3349

Référentiel d'autorité Biblissima : https://data.biblissima.fr/entity/Q385458

Manifeste IIIF

Présentation du contenu

Source des données : BnF Archives et manuscrits

  • Deux manuscrits :

    Au f. de garde I, inscription à demi-effacée : « Iste liber est Jhoannis Cornelii, decretorum doctoris, canonici Sancti Saturnini [Tolo]se... Podio S...io et de constitutione... dedit monasterio predicto pro choro vel libraria, anno Domini millesimo CCCC° XVI° ; testibus... ». On lit plus bas, aux rayons ultraviolets : « ... condam canonici dicti monasterii ». — Au f. IVv : « Petri Billeti bibliothecae ascriptus ». — Provient de la bibliothèque de Charles de Montchal, archevêque de Toulouse dont il porte les cotes : « Cod. CCX » et « 168 » au f. de garde IV ; cf. B. de Montfaucon, Bibl. bibl. mss., II, 905. II fut acquis par Nicolas Foucquet en 1655, puis par Charles Maurice Le Tellier qui en fit don, en 1700, à la Bibliothèque du Roi.


    F. 1-4 « Breviloquium de horis canonicis dicendis. Premissis questionibus circa horas canonicas valde utilibus... Et primo circa matutinum, quare per : Domine labia mea... — ... ad quod quidem gaudium nos perducat... qui est causa horarum canonicalium, director suxentum [sic], rex regum, gloriose regnans in perpetuum. Amen » ; traité sur la composition et le symbolisme des heures canoniales, inspiré du Rationale de Guillaume Durand de Mende, cité au f. 1, et du De horis canonicis de s. Pierre Damien : cf. P. L., CXLV, 225-232.

    F. 4-11v Speculum peccatoris. « Incipit epistola b. Augustini que dicitur Speculum peccatorum. Quoniam, karissime, in via hujus vite fugientes sumus... — ... vitam eternam possideas, quod nobis concedat qui sine fine vivit et regnat. Explicit Speculum b. Augustini per modum epistole, et vocatur Speculum peccatorum. Deo gracias », apocryphe (P. L., XL, 983-992) ; cf. Clavis Patrum latinorum, 2e éd., 1961, 96.

    F. 11v-20v S. BONAVENTURA [De Praeparatione ad missam]. « Incipit tractatus domini Bonaventure de Corpore et sanguine Christi. Ad honorem gloriose et individue Trinitatis... Et primo vide quem [sic] fidem habere debes... — ... auxilio gracie ejus ; quod ipse prestare dignetur etc. Explicit » (éd. Quaracchi, VIII, 99-106).

    F. 20v-21 Prière à l'eucharistie. « Puro corde credo et ore confiteor te esse verum Deum et hominem... — ... indulgeas michi servo tuo qui cum Patre et Spiritu sancto vivis... ».

    F. 21-24v « De dignitate sacerdotum. Vos sacerdotes, pincerne veri Salomonis, Jhesu Christi, camerarii atque dispensatores ministeriorum Dei... — ... sedi apostolice obedire contempnit. Explicit... ».

    F. 24v-27 « De decem preceptis legis. Nota quod precepta legis sunt decem. Primum est : Unum crede Deum... — ... si voluerit salvus esse ».

    F. 27-31v Notes de chronologie et de liturgie. « Anno Domini CCCCXXX incipit ordo canonicorum... — ... anno Domini DCCCXL [sic] obiit comes Rollandus in Ronciis Vallibus, XVII kal. julii » (27-27v) ; — liste des psaumes, dans l'ordre numérique, répartis en sept nocturnes, puis le vespéral ; le ps. CXVIII est divisé en 22 parties de 8 versets : « Sequitur numerus psalmorum psalterii cum cota ipsorum ver[suum], q[ui] numerus psalmorum et versuum comprehenditur hiis versibus. Ter quiquagenos [sic] canit David ordine psalmos//... » ; cf. Walther, Initia carminum, n° 19209. « Primus nocturnus. Beatus vir qui... — ... Laudate Dominum in sanctis. CL. Expleti sunt psalmi psalterii » (27v-29) ; — « Nunc incipiunt Cantica Canticorum. Confitebor tibi, Domine. Ys. XII... — ... et per illud Greci confunduntur in sua oppinione » (29-29v) ; — Analyse des livres de la Bible : « Secuntur libri Biblie summarie ordinati, et quid comprehendant et quot in se contineant capitula. Primo Genesis, in quo agitur de creatione rerum... — ... Summa omnium librorum Biblie : LXXIII » (29v-30v) ; — « Celestinus papa costituit [sic] introytum misse... — ... Felix quartus extremam unxionem. Explicit » (30v-31) ; — « Duodecim annos habebat b. virgo Maria quando concepit... — ... omnes miraculose interfuerunt morti ejus... » (31) ; — « Matutinale officium ad domandum carnis illecebras prodest... — ... per omnes horas diei dicitur : Deus in adjutorium. Explicit » (31-31v).

    F. 31v-33 [ALCUINUS, De psalmorum usu], extraits. « Epithoma s. Augustini episcopi. Nichil est in hac vita mortali... — ... per Dei graciam perveneris. Finit Laus psalmorum exposita a b. Augustino » (P. L., CI, 465-468, passim) ; cf. A. Wilmart, dans Rev. bénéd., XLVIII (1936), 263-264, n. 4 (autres mss.) (31v-32v). — « Canticum psalmorum decorat animas... — ... hominem juvenem castigat », extr. des Dicta s. Augustini quot sint virtutes psalmorum, cités par Rémi d'Auxerre ; cf. P. L., CXXXI, 142, suivi de deux citations : « Qui psalmos resecat, truncataque verba volutat... » ; « Bernardus. Considera a quo venisti... » (P. L., CLXXXIII, 571) (32v-33) ; — conseils pour la prédication : « Quoniam singula suo ordine dicenda sunt... — ... secum ambaxiatam portantium... » (33).

    F. 33-34 « Istam orationem composuit eximius doctor de Aquino et dicebat eam dum missam celebrare volebat. Omnipotens et misericors Deus, ecce accedo... — ... contemplari, qui tecum vivit etc. », apocryphe (Mandonnet, Opuscula, IV, 540) (33-33v) ; — « Incipit epistola a s. Thoma de Aquino missa cuidam suorum studentium... Quia quesivisti a me qualiter te oporteat intendere... — ... poteris quod effectas adipisci. Deo gratias », apocryphe (Mandonnet, ibid., 535) (33v-34).

    F. 34v Prière. : « Christe, qui lux es et dies//... » (P.L., XVII, 1176-1177) ; cf. Walther, op. cit., n° 2707, addition d'une main du XVIe s.


    F. 35-114v INNOCENTIUS III papa. « Incipit tractatus venerabilis Innocentii pape III editus super expositione misterii altaris et sacramentorum ecclesiasticorum. Tria sunt in quibus precipue lex divina consistit... Cum apostolice sedis antistes celebriter agit missarum sollempnia... — ... totum continue censui subscribendum » (P. L., CCXVII, 773-916). [Prologue] (35-35v) ; [L. I, précédé d'une table des chapitres] (35v-51) ; [L. II, précédé d'une table] (51-73) ; [L. III] (73-80v) ; L. IV ((80v-99) ; L. V (99-110) ; L. VI (110-114v)

Intervenants

Sujets et thèmes

Source des données : BnF Archives et manuscrits

  • Anno Domini quadringentesimo tricesimo incipit ordo canonicorum...

    f. 27

    Caelestinus papa constituit introitum missae...

    f. 30v

    Canticum psalmorum decorat animas, invitat angelos ad adjutorium...

    f. 32v

    Christe, qui lux es et dies//...

    f. 34v

    Considera a quo venisti et erubesce, considera ubi es...

    f. 33

    Duodecim annos habebat beata virgo Maria quando concepit...

    f. 31

    Et primo circa matutinum, quare per : Domine labia mea (Ps. L, 17)...

    f. 1

    Et primo vide quam fidem habere debes...

    f. 11v

    Matutinale officium ad domandum carnis illecebras prodest...

    f. 31

    Nihil est in hac vita mortali in quo possimus...

    f. 31v

    Nota quod praecepta legis sunt decem. Primum est : Unum crede Deum...

    f. 24v

    Omnipotens et misericors Deus, ecce accedo...

    f. 33

    Praemissis quaestionibus circa horas canonicas valde utilibus non solum ecclesiasticis...

    f. 1

    Primo Genesis, in quo agitur de creatione rerum...

    f. 29v

    Puro corde credo et ore confiteor te esse verum Deum et hominem...

    f. 20v

    Qui psalmos resecat truncataque verba volutat...

    f. 33

    Quia quaesivisti a me qualiter te oporteat intendere pretiosissimo thesauro scientiae...

    f. 33v

    Quoniam, carissimi, in via hujus vitae...

    f. 4

    Quoniam singula suo ordine dicenda sunt...

    f. 33

    Ter quinquagenos canit David ordine psalmos //...

    f. 27v

    Vos sacerdotes, pincernae veri Salomonis, Jesu Christi, camerarii atque dispensatores ministeriorum Dei...

    f. 21

    ALCUINUS -- De Psalmorum usu praefatio
    AMBROSIUS MEDIOLANENSIS ep. (s.) -- Hymni
    AUGUSTINUS HIPPONENSIS ep. (s.) -- Dicta s. Augustini quot sunt virtutes psalmorum
    AUGUSTINUS HIPPONENSIS ep. (s.) -- Laus psalmorum
    AUGUSTINUS HIPPONENSIS ep. (s.) -- Speculum peccatoris
    BERNARDUS CLARAEVALLENSIS (s.) -- Sermones de diversis. Excerpta
    BIBLICA -- alia continentia sive descriptio
    BIBLICA -- Cantica biblica Liste d'incipit
    BIBLICA -- Vetus Testamentum Psalmi. Dicta quot sunt virtutes psalmorum
    BIBLICA -- Vetus Testamentum Psalmi. Table numérique des ps. répartis en nocturnes
    BIBLICA -- Vetus Testamentum Psalmi. Vers
    BILLET (Pierre), chanoine de Saint-Sernin de Toulouse -- Possesseur
    BONAVENTURA (s.), card. O.F.M. -- De Praeparatione ad missam
    BREVILOQUIUM DE HORIS CANONICIS DICENDIS
    Chronologie -- Notes sur les Ordres religieux
    Commandements de Dieu -- Notes et extraits
    DÉCORATION -- Dessins à la mine de plomb
    DICTA s. AUGUSTINI QUOT SUNT VIRTUTES PSALMORUM
    DE DIGNITATE SACERDOTUM
    Eucharistie -- Méditations après la communion
    FOUQUET (Nicolas) -- Possesseur
    Heures canoniques -- Breviloquium de horis canonicis dicendis
    Hymnes -- Hymnes divers
    INNOCENTIUS III, papa (Lotharius Signiensis) -- De Officio missae vel De Sacro altaris mysterio
    JESUS CHRISTUS -- Iconographie Christ en majesté, dessin à la mine de plomb
    JOHANNES CORNELII, decretorum doctor, canonicus Sancti Saturnini Tolosae -- Possesseur
    LE TELLIER (Charles-Maurice), archev. de Reims -- Possesseur
    Liturgie -- Notes et extraits
    DE MODO STUDENDI
    MONTCHAL (Charles de), archev. de Toulouse -- Possesseur
    Pécheur -- Speculum peccatoris
    Prédication -- Conseils
    Prêtres -- De Dignitate sacerdotum
    Prières -- Prières diverses
    PSAUTIER -- Vers sur le nombre et la longueur des psaumes
    RELIURE -- Reliures XVIIIe s. aux armes et chiffre royaux
    REMIGIUS AUTISSIODORENSIS -- Enarrationes in Psalmos (excerptum)
    SPECULUM PECCATORIS
    THOMAS DE AQUINO (s.), O.P. -- De Modo studendi vel Epistola missa cuidam suorum studentium
    THOMAS DE AQUINO (s.), O.P. -- Orationes
    Vers anonymes latins -- Divers

Source des données