Paris. Bibliothèque nationale de France, Département des manuscrits, Latin 3419

Référentiel d'autorité Biblissima : https://data.biblissima.fr/entity/Q382745

Présentation du contenu

Source des données : BnF Archives et manuscrits

  • F. 1v-52 [HUGO DE ARGENTINA, dictus Ripelin] Compendium theologicae veritatis, extraits numérotés I-CXX. (Borgnet, dans les oeuvres d'Albert le Grand, XXXIV, 1-306 ; édité aussi sous le nom de s. Thomas d'Aquin). Prologue : « Veritatis theologice sublimitas... » (Borgnet, XXXIV, 1-2) (1v) ; — table des chapitres (1v-2v) ; — L. VI, c. 1-32, extraits : « Incipit extractum breve et utile de compendio theologice veritatis edito a s. Thoma de Aquino... Celestis medicus... » (éd. cit., 201-236, avec variantes) (3-14) ; — L. V, c. 60-70 : « De primo precepto legis... Primum preceptum tres habet clausas... » (ibid., 193-200) (14-17v), c. 31-32 : « De dilectione proximi... Mutuo dicuntur homines... » (ibid., 177-179) (17v-18), c. 28 : « De signis dilectionis... Signa dilectionis... » (ibid., 176) (18v) ; — L. I, c. 30, extrait : « De pre[d]estinatione... Sciendum est quod predestinatio non infert rebus necessitatem... » (ibid., 33, avec variantes) (18v), c. 33-34, extraits : « De justitia Dei... Nota quod in omnibus operibus Dei... » (ibid., 37-39) (18v-19v) ; — IV, c. 2-3, extrait : « De salutatione angelica... Missusest Gabriel... » (ibid., 122-124) (19v), c. 8-11, extraits : « De unione et natura assumpta... Sicut in deitate... » (ibid., 130-134) (20-21), c. 15, extrait : « De plenitudine sapientie Christi... Quod autem dicitur : Jhesu proficiebat... » (ibid., 140) (21), c. 17 : « De voluntate Christi... Voluntas in Christo duplex fuit... » (ibid., 141-142) (21-21v), c. 21, extrait « De cruce Christi... Quatuor ligna fuerunt... Septem verba... » (ibid., 146) (21v-22), c. 22-24, extraits : « De descensu Christi ad inferos... Anima Christi... » (ibid., 146-151) (22-23) ; — L. V, c. 13, extrait, c. 14 : « Ex quibus causetur meritum... Opera meritoria... » (ibid., 162-163) (23-23v), c. 21 : « De articulis fidei... Si respectus habeatur ad eos... » (ibid., 169-170) (23v-24) ; — L. II, c. 62, extrait : « De primis parentibus... Corpus tale dedit... » (ibid., 84-85) (24-24v), suivi de : « Nota quod si status innocencie permansisset... — ... occupanti conceditur. Gilo » et de : « Creavit Deus hominem... — ... supra que esse debuit. Augustinus » (24v), c. 64-66, extraits : « De paradiso... Homo accepit locum... » (ibid., 86-89) (24v-25), c. 56-57 : « De libero arbitrio... Liberum arbitrium est... » (ibid., 77-79) (25-26), c. 54 : « De qualitate anime... Anima cum sit simplex... » (ibid., 76) (26), c. 30, extrait : « De quantitate anime... Quantitatem autem habet anima... » (ibid., 61) (26), c. 39, extrait : « Sciendum quod bruta cicius... — ... presenciunt » (ibid., 66) (26v), c. 40, extrait : « Due differencie sunt... — ... ad consequens » (ibid., 67) (26v), c. 48, extrait : « De ratione anime... Ratio est vis anime... » et c. 50, extrait : « De voluntate dicit Augustinus... — ... non esset peccatum » (ibid., 72 et 73) (26v), c. 51-52 : « De synderesi... Synderesis est vis... » (ibid., 74-75) (26v-27v), c. 13, début : « De angelis... Angeli secundum Ysidorum... » (ibid., 50) (27v), c. 15, début : « De cognitione angelorum... Angeli cognitionem habent... » (ibid., 52) (27v), c. 18, extrait : « De custodiis angelorum ... Angeli nobis a Deo... » (ibid., 54-55) (27v-28), c. 26, extrait, c. 27 : « De proprietatibus demonum... Demones sunt ... » (ibid., 58-60) (28-28v), c. 25 : « Quare peccatum dyaboli irremissibile est... » (ibid., 58) (28v), c. 23, extrait : « De casu locali demonis ... Dicunt quidam quod angelus... » (ibid., 57), suivi d'un fragment du c. 28 (ibid., 60) (28v-29), c. 24 : « De restauratione angelice ruine ... Angelorum ruina restaurabitur... » (ibid., 58) (29) ; — L. III, c. 1-2, 3, incomplet, 4, 5-7, extraits, 9, extrait, 8, 10-28, 29 incomplet, 30-33 : « De malo in genere... Malum triplex est... » (ibid., 90-121, avec variantes) (29-43) ; — L. VI, c. 33, fin : « De remissione peccatorum venialium... Sciendum est quod unum peccatum... » (ibid., 230) (43-43v) ; — L. VII, c. 2, début : « De purgatorio... Purgatorius ignis est... » (ibid., 237) (43v), c. 7-20 : « De adventu Antichristi... Antequam veniat Dominus... » (ibid., 241-250) (43v-49) ; — L. II, c. 10 : « De tempore ... Tempus est mensura motus...» (ibid., 47-49) (49-49v) ; — L. I, c. 18, extrait : « De Trinitate... Nota illud quod caret... » (ibid., 22) (49v) ; — L. II, c. 3, extrait : « De aere... Aer habet tria intersticia... » (ibid., 42) (49v), c. 5, extrait, suivi de c. 4, extrait : « De stellis... Stelle supreme... » (ibid., 43 et 42-43) (49v-50), c. 5, extrait et c. 7, c. 3 extrait et c. 1 fin : « De planetis... Planete sunt sydera... » (ibid., 44, 44-45, 42 et 41) (50-50v), c. 8-9 : « De natura IIIIor elementorum... Ignis consumit... » (ibid., 45-47) (50v-52) ; au f. 52 : « Explicit extractum breve et utile theologice veritatis editum a s. Thoma de Aquino » ; cf. Stegmüller, Repert. comment. in Sent., 1947, n° 368.

    F. 52-118v Extraits de divers auteurs empruntés au Speculum historiale de Vincent de Beauvais. HUGO DE FOLIETO. « Incipiunt flores Hugonis de Folieto cum quibusdam aliis. Episcopi nostri hodie... » [VINCENTIUS BELLOVACENSIS, Speculum historiale, l. XXVII, c. 18-57] (Douai, 1624, 1102-1116) (52-74v) ; — S. ISIDORUS HISPALENSIS, Synonimorum libri I-II. « De scriptis s. Ysidori Hispalensis. Libro primo de Soliloquiis. De temptationibus carnis. In libro siquidem Soliloquiorum... Pacienter ab uno ferendum est... » [op. cit., l. XXIII, c. 32-34] (ibid., 910-911) (74v-75v) ; — S. PROSPER AQUITANUS. « Prosper in libro Sententiarum. Sic diligendi sunt homines... » [op. cit., l. XX, c. 64] (ibid., 802-803) (76) ; — [JULIANUS POMERIUS, De vita contemplativa] « De officio predicationis. Ille cui verbi dispensatio... » [op. cit., l. XX, c. 66-72] (ibid., 803-805) (76-80) ; — S. GREGORIUS MAGNUS. « Incipiunt flores Gregorii in Pastorali libro I. Primo de cura regiminis. Vincencius. Pensandum valde est... » [op. cit., l. XXII, c. 27-49] (ibid., 869-876) (80-92v) ; — « De conflictu viciorum et virtutum et primo de superbia... », attribué à s. Grégoire le Grand [op. cit., l. XXII, c. 50-53] (ibid., 876-878) (92v-95v) ; au f. 95v : « Expliciunt flores b. Gregorii » ; — HUGO DE SANCTO VICTORE. « Quo studio et quo affectu a nobis orandus... » [op. cit., l. XXVI, c. 48-62] (ibid., 1070-1075) (96-104v) ; au f. 104v : « Expliciunt flores Hugonis de Sancto Victore » ; — S. HIERONYMUS. « Incipiunt flores b. Jeronimi presbiteri. Primo ad Rusticum de vita monachi. Capitulum primum. Nichil est Christiano felicius... » [op. cit., l. XVI, c. 20 à 22 début (ibid., 624-625) ; c. 23, extrait (ibid., 626) ; c. 26-27, extraits (ibid., 627) ; c. 36 (ibid., 630) ; c. 42, extrait (ibid., 632) ; c. 44-46, extraits (ibid., 632-633) ; c. 74-76, extraits (ibid., 643-644)] (104v-107v) ; au f. 107v : « Expliciunt flores b. Jeronimi presbiteri » ; — « De promotione beatissimi Augustini episcopi. Anno igitur vite sue XXX° ... » [op. cit., l. XVII, c. 51-52] (ibid., 672) (108-109) ; — S. AUGUSTINUS. « Quod ad beatitudinem via sit amor ordinatus. De confessionibus. Augustinus. Omnes bene vivere... » [op. cit., l. XVIII, c. 90-91] (ibid., 727-728) (109-110v) ; au f. 110v : « Explicit de floribus et vita s. Augustini » ; — CASSIANUS. « Incipiunt flores Cassiani et primo de peregrinatione abbatis Punicii... Vidimus abbatem Punicium... » [op. cit., l. XIX, c. 23-30] (ibid., 740-743) (110v-115) ; — S. ANSELMUS CANTUARIENSIS. « Incipit de floribus Anselmi et primo de invocatione Filii Dei... Domine Jhesu Christe redemptio mea... » [op. cit., l. XXV, c. 78-81] (ibid., 1028-1030) (115-118v) ; au f. 118v : « Vincencius ».

    F. 120-179v Paraphrase du De tribus dietis de Robert de Sorbon, c. 1-92 : « Incipit liber trium dierum cujus quilibet dies continet tres leucas... Eamus viam trium dierum in solitudinem... Vias tuas, Domine, demonstra... Quilibet dicit quod ipse vult ire in paradisum... — ... portas apperit Paradisi ad quem nos perducat ille qui etc. » ; cf. Glorieux, Maîtres en théol., I, 342 ; Hauréau, Notices, III, 230-240 ; à la suite : « Ethimologia hujus vocabuli Maria... — ... appertio porte celestis. Explicit liber trium dierum cujus quilibet dies continet tres leucas ».

    F. 180-184v Paraphrase du De conscientia de Robert de Sorbon. « Incipit brevis et utilis liber qui cons[c]ientie appellatur. Librum mihi scribat ipse qui judicat... Notandum quod qui voluerit... — ... peccata mortalia ut scilicet illa evitemus. Explicit liber consciencie. Deo gracias. Alleluia » ; cf. Glorieux, op. cit., loc. cit.

    F. 185-187v Table des chapitres des ff. 53-184v précédée de : « Exuere cupiens veterem hominem et novum induere qui secundum Deum creatus est... ad libellum hunc dirigat studium pie mentis. Hic inveniet quid liceat... — ... per bene digestas auctoritates doctorum » ; au f. 187v : « Explicit Vincencius quem scripsit G. de Justinis ».

    F. 115-118v. [S. ANSELMUS CANTUARIENSIS, Oratio 20] (P.L., CLVIII, 902-905).

Intervenants

Historique de la conservation

Source des données : BnF Archives et manuscrits

  • Provient de la bibliothèque de J.-A. de Thou dont la signature figure au f. 1 ; cf. catal des mss. de J.-A. de Thou, Dupuy ms. 653, f. 21v, n° 390.

Sujets et thèmes

Source des données : BnF Archives et manuscrits

  • Aer habet tria interstitia : supremum quod vocatur aetherium...

    f. 49v

    Angeli cognitionem habent matutinam, hoc est cognitionem rerum...

    f. 27v

    Angeli nobis a Deo in custodiam deputantur...

    f. 27v

    Angeli secundum Isidorum sunt spirituali substantia facti...

    f. 27v

    Angelorum ruina restaurabitur per salvandos...

    f. 29

    Anima Christi post mortem descendit ad inferos...

    f. 22

    Anima cum sit simplex non habet quantitatem...

    f. 26

    Anno igitur vitae suae tricesimo per merita et orationes matris suae...

    f. 108

    Antequam veniat Dominus ad judicium regni...

    f. 43v

    Caelestis medicus humani generis reparator...

    f. 3

    Corpus tale dedit Deus homini...

    f. 24

    Creavit Deus hominem ad imaginem et similitudinem suam...

    f. 24v

    Daemones sunt spiritus immundi...

    f. 28

    De voluntate dicit Augustinus : Omne peccatum est voluntarium...

    f. 26v

    Dicunt quidam quod angelus ceciderit secunda die...

    f. 28v

    Domine Jesu Christe, redemptio mea, misericordia mea, salus mea...

    f. 115

    Duae differentiae sunt inter memoriam et reminiscentiam...

    f. 26v

    Incipit du lemme biblique

    Eamus viam trium dierum... (Ex. V, 3)

    Incipit

    Vias tuas, Domine, demonstra... (Ps. XXIV, 4)

    f. 120

    Episcopi nostri hodie domos non impares...

    f. 53

    Etymologia hujus vocabuli Maria mamilla dulcedinis intellegitur...

    f. 179v

    Exuere cupiens veterem hominem et novum induere...

    f. 185

    Homo accepit locum paradisi terrestris...

    f. 24v

    Ignis consumit et incinerat in similitudinem suam sibi appropinquantia...

    f. 50v

    Ille cui verbi dispensatio commissa est...

    f. 76

    In libro siquidem Soliloquiorum contra temptationes...

    f. 74v

    Liberum arbitrium est, ut ait Augustinus, facultas rationis...

    f. 25

    Incipit du lemme biblique

    Librum scribat ipse... (Job XXXI, 35).

    Incipit

    Notandum quod qui voluerit ad aeterna gaudia...

    f. 180

    Missus est Gabriel angelus qui fuit de ordine archangelorum...

    f. 19v

    Mutuo dicuntur homines se diligere quia omnes sunt membra...

    f. 17v

    Nihil est christiano felicius cui promittuntur regna caelorum...

    f. 104v

    Nota illud quod caret principio et fine...

    f. 49v

    Nota quod in omnibus operibus Dei invenitur justitia et misericordia...

    f. 18v

    Nota quod si status innocentiae permansisset...

    f. 24v

    [...] Notandum quod qui voluerit ad aeterna gaudia...

    f. 180

    [...] Omne peccatum adeo est voluntarium quoniam...

    f. 26v

    Omnes bene vivere volumus. Beatus autem neque ille est...

    f. 109

    Opera meritoria totaliter sunt a gratia...

    f. 23

    Patienter ab uno ferendum est quod multis accidit...

    f. 74v

    Pensandum valde est ad culmen quisque regiminis qualiter veniat...

    f. 80

    Planetae sunt sidera inter caelum et terram errantia...

    f. 50

    Primum praeceptum tres habet clausas...

    f. 14

    Purgatorius ignis est per quem tantummodo...

    f. 43v

    Quantitatem autem habet anima, ut dicit Augustinus...

    f. 26

    Quare peccatum diaboli irremissibile est adsignantur...

    f. 28v

    Quattuor ligna fuerunt in cruce, sicut dicit Magister in historiis. Pes namque crucis...

    f. 21v

    [...] Quilibet dicit quod ipse vult ire in paradisum...

    f. 120

    Quo studio et quo adfectu a nobis orandus...

    f. 96

    Incipit du lemme biblique

    Quod autem dicitur : Jesus proficiebat sapientia... (Lc. II, 52)

    Incipit

    Non est intellegendum...

    f. 21

    Ratio est vis animae non solum cognitiva...

    f. 26v

    Sciendum est quod praedestinatio non infert rebus necessitatem...

    f. 18v

    Sciendum est quod unum peccatum veniale potest remitti...

    f. 43

    Sciendum quod bruta citius recipiunt influxiones primi motoris...

    f. 26v

    Septem verba Christus in cruce protulit. Primum : Pater, ignosce...

    f. 21v

    Si respectus habeatur ad eos qui symbolum composuerunt...

    f. 23v

    Sic diligendi sunt homines ut eorum non diligantur errores...

    f. 76

    Sicut in deitate una est essentia et tres personae...

    f. 20

    Signa dilectionis sunt quia alicujus animus libenter audit...

    f. 18v

    Stellae supremae figuntur in firmamento et cum illo semper moventur...

    f. 50

    Synderesis est vis motiva animae quae supernata est...

    f. 26v

    Tempus est mensura motus rerum mutabilium...

    f. 49

    Veritatis theologicae sublimitas cum sit superni splendoris...

    f. 1v

    Incipit du lemme biblique

    Vias tuas, Domine, demonstra... (Ps. XXIV, 4).

    Incipit

    Quilibet dicit quod ipse vult ire in paradisum...

    f. 120

    Vidimus abbatem Punicium qui cum esset immanis coenobii presbyter in Aegypto...

    f. 110v

    Voluntas in Christo duplex fuit, scilicet creata et increata...

    f. 21

    ANSELMUS CANTUARIENSIS archiep. (s.) -- Orationes (d'après la liste donnée par Wilmart, Auteurs spirituels, 157)
    ANSELMUS CANTUARIENSIS archiep. (s.) -- De Veritate. Flores
    AUGUSTINUS HIPPONENSIS ep. (s.) -- Extraits :
    AUGUSTINUS HIPPONENSIS ep. (s.) -- Flores Flores e Speculo historiali Vincentii Bellovacensis excerpti
    BARANT [...] (Mr. de) -- Mention (XVIe s.)
    BLANC (Jehan) -- Signature (XVIe s.)
    CASSIANUS (s. Johannes), Massiliensis -- Flores :
    COLBERT (Jean-Baptiste) -- Possesseur
    Comptes -- (XVIe-XVIIe s.)
    Cotes anciennes non identifiées -- En chiffres arabes sur les manuscrits ayant appartenu à Jacques-Auguste de Thou
    DÉCORATION -- Hastes ornées à la plume
    DÉCORATION -- Initiales de couleur (XVe s.)
    G. DE JUSTINIS -- Copiste (XVe s.)
    GREGORIUS Magnus I (s.), papa -- Regula pastoralis. Flores
    HIERONYMUS (s.) -- Flores
    HUGO DE ARGENTINA, dictus RIPELIN, O.P. -- Compendium theologicae veritatis. Excerpta
    HUGO DE FOLIETO -- Flores,
    HUGO DE SANCTO VICTORE -- Flores : Excerpta e Speculo Vincentii Bellovacensis
    ISIDORUS HISPALENSIS (s.) -- Synonyma. Flores excerpti e Speculo Vincentii Bellovacensis
    JULIANUS POMERIUS -- Flores
    NICOLAS, marchand -- Mention (XVIe s.)
    PROSPER AQUITANUS (s.) -- Extraits à lui attribués par le ms.
    RELIURE -- Reliures au chiffre de Louis-Philippe
    ROBERTUS DE SORBONA -- Paraphrase du « De Conscientia »
    ROBERTUS DE SORBONA -- Paraphrase du « De Tribus dietis »
    THOMAS DE AQUINO (s.), O.P. -- Compendium theologicae veritatis (excerpta)
    THOU (Jacques-Auguste de) -- Possesseur
    VERDENET (Pierre) -- Mention (XVIe s.)
    VINCENTIUS BELLOVACENSIS -- Extraits à lui attribués par les mss.
    VINCENTIUS BELLOVACENSIS -- Speculum historiale. Excerpta

Source des données